نصوص تحتاج ترجمة

[العدان]

آلِ صَباح، سلسله‌ای مالکی مذهب از عربهای عتوبی که در اوایل سدۀ 12ق/18م بهکرانه‌های جنوبی خلیج فارس مهاجرت کردند و در 1165ق/1752م حکومت کویت را به دستگرفتند و فرمانروایی آنان تا به امروز ادامه دارد.
سابقۀ تاریخی: ضعف دولتهایایران و عثمانی در نیمۀ نخست سدۀ 12ق/18م و دگرگونیهای داخلی سرزمینهای کرانۀ جنوبیخلیج فارس، همچنین، فعالیت چشمگیر بازرگانی شرکتهای اروپایی برای حمل کالا ازراههای دریایی و زمینی، موجب پیدایش سلسله‌های تازه‌ای در این منطقه گردید. در ایندوران، به سبب آشفتگیهای داخلی، به تدریج از دامنۀ اقتدار امپراتوری عثمانی بر عراقکاسته می‌شد. پاشای بغداد بر اثر جنگهای پیاپی با ایران چنان ناتوان شده بود کهمُتَسَلَّم (حاکم) بصره به استقلال فرمان می‌راند. ایران نیز که به سبب تاخت و تازافغانها و سپس حملات عثمانیان و روسها توانی نداشت، تا پیش از پادشاهی نادر (1148-1160ق/1735-1747م) نتوانست به خلیج فارس توجه کند. قدرت دیگر کرانۀ جنوبیخلیج فارس قبیلۀ نیرومند بنی‌خالد بود که اقتدارش تا بندرهای شرق عربستان و کویت وقطر گسترده بود رشت بازرگانی خلیج فارس را با عربستان مرکزی به دست داشت. فرمانروایی بنی‌خالد بر شرق عربستان از سدۀ 11ق/17م با بیرون کشیدن این منطقه ازچنگ عثمانیها آغاز شد. عتوبیها که در آغاز سدۀ 12ق/18م از نجد به کویت (قُرَیْن) آمدند، با حمایت بنی خالد به بازرگانی و صید مروارید پرداختند، اما با مرگ سَعْدونبن محمدبن عُریْعر فرمانروای بنی خالد در 1134ق/1722م، میان پسران و خویشاوندان ویکشمکش افتاد. بدینسان قبایلی که به بنی خالد مالیات می‌پرداختند به گونه‌ایخودمختاری یافتند، اگرچه همچنان به نی خال وفادار ماندند. سرانجام عواملی همچون مرگسلیمان بن محمد (1149-1165ق/1736-1752م) فرمانروای بنی خالد و اوج‌گیری اختلافاتخانوادگی، و خطر نفوذ وهابیان از نجد به شرق جزیره، عتوبیهای کویت را از استقلالبرخوردار ساخت.
خاستگاه: آل صباح عشیره‌ای از عربهای عتوب یا بنی عُتبه به‌شمارمی‌آیند. دیکسن که دانسته‌های خود را از شیخ عبداللـه السالم گرفته است، آن را ازفخذ (تیره) دَهامْشَه (یا دهامِشَه) از قبیلۀ عَمارات، وابسته به عَنَزَه می‌داند («کویت و همسایگانش» ، 26)، اما بسیاری اما بسیاری دیگر آن را از شِمْلان شاخه‌ایاز تیرۀ جُمَیْله از قبیلۀ عنزه به‌شمار آورده‌اند (رشید، 33؛ ریحانی، 2/172؛ قس: حمزه، 178) که درست‌تر می‌نماید. اینان ساکنان بومی منطقۀ اَفْلاج در سرزمین هَدّاربودند و نام عتوب (از ریشۀ عَتَب به معنای کوچ کرد و جابه‌جا شد) یا بنی عُتبه ــبه گفتۀ شیخ عبداللـه سالم ــ در پی مهاجرت گروهی از عشایر عنزه، همچون آل صباح وآل خلیفه (ﻫ م) و جلاهمه، به شمال یعنی منطقۀ عُمان الصِیر، بر آنان نهاده شد. برخیمهاجرت آل صباح را زاییدۀ کشمکش درون قبیله‌ای دانسته‌اند (رشید، 35، حاشیه)، امابه‌ویژه خشکسالی سخت و دیرپای نجد را که (در حدود 1120ق/1708م) عشایر را به جستجویجای مناسب‌تری برای زندگی واداشت (دیکسن، «کویت و همسایگانش»، 26) نباید از یادبرد. گروههای عتوبی در مسیر کوچ خود نخست به زُباره در قطر آمدند و سپس به دنبالدرگیری با آل مُسَلَّم، که بر قطر فرمان می‌راند، به کویت (قُرَیْن) روی آوردند (رشید، 35، 36؛ قس: لاریمر، 1000؛ دیکسن، «کویت و همسایگانش»، 27). آل صباح همراهبا آل خلیفه و جلاهمه در حدود 1128ق/1716م به کویت که در آن هنگام روستای کوچکی بودرسیدند. از فرمانروایان کویت در نیمۀ نخست سدۀ 12ق/18م آگاهی چندانی در دست نیست،اما به نظر می‌آید که این منطقه تا دهۀ 5 همین سده زیر فرمان امیران بنی خالد بود (ابوحاکمه، تاریخ الکویت الحدیث، 25).
فرمانروایان:
1. صباح اول (حک‍ 1165-1176ق/1752-1762م). براساس نوشتۀ لاریمر شیخِ آل صباح در زمان اقامت عشیره درکویت، سلیمان بن احمد و بنا به روایتی دیگر، رحیم نام داشته است (صص 1000-1001)،اما به عقیدۀ ابوحاکمه نخستین حاکم آل صباح در کویت صباح بن جابر بوده است. (تاریخالکویت الحدیث، 25-27). صباح اول بر پایۀ شیوۀ عشایری مردم کویت برای ادارۀ امورمحل و حل و فصل اختلافات برگزیده شد (رشید، 109). سپس ضعف دفاعی شهر در نتیجۀ کاهشاقتدار قبیلۀ بنی خالد در شرق جزیره‌العرب، شیخ صباح را از اختیارات گسترده‌ایبرخوردار ساخت (تاریخ الکویت الحدیث، 33). در این زمان کویت ایستگاه کاروانهایی بودکه میان حلب و شرق جزیره‌العرب سفر می‌کردند و شیخ کویت نیز به اشتراک با بارونکنیپهاوزن رئیس نمایندگی شرکت تجاری هلند در این بازرگانی دست داشت. دربارۀ آغازحکومت صباح اختلاف نظر است. ابوحاکمه به استناد سفرنامۀ دکتر آیوز آن را در 165ق/1752م می‌داند و دیگران 1169ق/1756م را یادآور شده‌اند (لاریمر، شجره‌نامه ،شم‍ 11؛ رشید، 302). دربارۀ تاریخ درگذشت وی نیز اتفاق نظر نیست، برخی به 1190ق/1776م (رشید، 109) ــ که بی‌گمان نادرست است ــ و برخی به 1176ق/1762م (لاریمر، همانجا) اشاره کرده‌اند که باتوجه به تاریخ حکومت جانشینِ وی محل تردیداست.
2. عبداللـه بن صباح (حک‍ 1175-1230ق/1761-1815م). عبداللـه کوچک‌ترینفرزند صباح پس از مرگ پدر به جانشینی او برگزیده شد (رشید، 110). رشد کویت در نیمۀدوم سدۀ 12ق/18م به تدریج توجه قدرتهای منطقه را به خود جلب کرد. نخستین خطر حقیقیاز سوی بنی‌کعب بود که در این سالها دورق را پایتخت خود کرده بود و چنان نیروییداشت که می‌توانست با کریم‌خان زند و ناوگانهای شرکت هند شرقی انگلیس مقابله کند (ویلسن، 217). پیرامون اختلاف بنی‌کعب با شیخ کویت روایتهای گوناگونی نقل شده است (رشید، 110-111؛ دیکسن، «کویت و همسایگانش»، 27؛ ابوحاکمه، تاریخ شرقی الجزیرهالعربیه، 93-94). به هر روی این اختلاف به یورش بنی‌کعب و جنگ رقه و کوچ آل خلیفهدر 1190ق/1776م به زُباره انجامید (لاریمر، 1001). در این میان وهابیان که رفتهرفته نیرو می‌گرفتند، به‌ویژه پس از گشودن ریاض، پایتخت دهّام بن دوّاس در 1187ق/1773م به شرق جزیره‌العرب چشم دوختند. در این دوران دو رویداد مهم به رشدبازرگانی کویت و بحرین و دیگر بنادر خلیج فارس یاری داد. نخست طاعون فراگیر بصره در 1187ق/1773م که بازرگانی آن را به نابودی کشید، و دیگر محاصرۀ بصره از سوی ایران (از 13 محرم 1189ق/16 مارس 1775م) و تسخیر آن (اواخر صفر 1190ق/نیمۀ آوریل 1776م) که بریتانیا را واداشت تا پُست خود را از کویت به حلب بفرستد. از این‌رو سال 1189ق/1775م را باید سرآغاز تاریخ مدوّن روابط بریتانیا با کویت شمرد (لاریمر، 1002). شیخ عبداللـه در آغاز محاصرۀ بصره) تسلیم کرد (ابوحاکمه، تاریخ الکویتالحدیث، 80٩. اما دشمنی دیرینۀ عتوبیان با بنی کعب و آل مذکور ــ فرمانروایان پیشبحرین ــ از میان نرفت، به‌ویژه آنکه روابط تیرۀ ایران و انگلستان در فاصلۀ 1189-1193ق/1775-1779م، کویت و زباره را به باراندازهای شرکت هند شرقی تبدیل کرد وثروتهای فراوان، رشک قبایل عرب کرانۀ ایرانی خلیج را نسبت به عتوبیا برانگیخت. ستیزعتوب و عربهای کرانۀ شرقی خلیج فارس بر سر قدرت سرانجام به تسخیر بحرین از سوی آلخلیفه انجامید (1196ق/1782م) و آل صباح نیز در این میان نقشی تعیین کننده داشت (همو، تاریخ الکویت الحدیث، 93؛ لاریمر، 839). مرگ کریم‌خان زند پایان نفوذ ایراندر خلیج فارس بود در حالی که درست در همین دوران اهمیت خلیج فارس بیش از پیش افزایشیافت، زیرا دولت عثمانی فرمانی صادر کرد که رفت و آمد کشتیهای بازرگانی به‌ویژهانگلیسی را به «(خلیج) سوئز» ممنوع ساخت (جودت، 2/1242/124). بدینسان بنادرخلیج‌فارس به مرکز حمل و نقل کالاهای هند و شرق به حلب واستانبول تبدیل شدند. روابطدوستانۀ شیخ عبداللـه با شرکت هندشرقی و همکاری او با بریتانیا در برابر فرانسه ــهمچون نقش وی در دستیابی بریتانیا به نامه‌های محرمانۀ فرانسه پس از اعلام جنگ میانآن دو، و دستگیری بورژ مأمور سری فرانسه (لاریمر، 1002-1003) ــ باعث شد که شرکتهندشرقی در نتیجۀ دشواریهایی که با کارمندان عثمانی گمرک بصره پیدا کرد، نمایندگیخود را در 19 رمضان 1207ق/30 آوریل 1793م در آنجا بماند (همو، 1004). این رویدادگذشته از نزدیک‌تر ساختن روابط شیخ عبداللـه با کمپانی (ابوحاکمه، تاریخ الکویتالحدیث، 119-122) اعتبار بازرگانی کویت را در خلیج فارس بالا برد. در نخستین سالهایسدۀ 13ق/واپسین سالهای سدۀ 18م زوال قدرت بنی خالد بر اثر اختلافات درونی رهبرانش وافزایش یورش وهابیان در 1203ق/1789م قطعی شد و از این پس وهابیان که هموارهمی‌خواستند به دریا برسند به شرق جزیره‌العرب چشم دوختند و سرانجام در 1210ق/1795منخستین والی خود را بر احسا گماشتند. انگلیسیها برای حفظ منافع بازرگانی خود ازبرخورد با وهابیان پرهیز داشتند، اما گسترش نفوذ وهابیان، به‌ویژه پس از گرایشقواسم رأس‌الخیمه به عقاید وهابی، حکومت عثمانی را نگران ساخت. از این‌رو به تقویتشیخ عبداللـه برای ایستادگی در برابر وهابیان پرداختند (لاریمر، 1006). امیر وهابی،سعودبن عبدالعزیز در 1208ق/1794م پس از آنکه کویت به زیدبن عریعر حکمران بنی خالدیاحسا پناه برد (رشید، 114-115؛ خزعل، 359). همچنین اسناد کمپانی هندشرقی نشانمی‌دهد که یورشهای وهابیان به هنگام اقامت نمایندگی شرکت در کویت (1207-1210ق/1793-1795م) بارها تکرار شد (لاریمر، 1005؛ ابوحاکمه، تاریخ الکویتالحدیث، 127). با اینهمه کویت مستقل ماند، و اگرچه سلطان بن احمد، فرمانروای عماندر 1216ق/1801م پس از تسخیر بحرین در پی تصرف کویت یا با باجگیری از آن برآمد، امابه نظر نمی‌آید که در این کار موفق شده باشد (مایلز، 294؛ قس: لاریمر، 1001). دردورۀ ناپلئون (1213-1225ق/1798-1810م)، بیرتانیا که به دنبال تماسهای دیپلماتیکناپلئون با کشورهای خلیج فارس احساس خطر می‌کرد، از یک سو به بستن قراردادهایی باقدرتهایی بومی خلیج فارس پرداخت و از سوی دیگر به‌ویژه در برابر دست‌اندازیهایقواسم به کشتیهای بازرگانی واکنش نشان داد، از این‌رو در 1220ق/1805م سرکوب قواسمرأس‌الخیمه را آغاز کرد، و شیوخ کویت و زباره برای آنکه نشان دهند هرگونه تجاوزعتوبیان به کشتیهای انگلیسی به دستور وهابیان بوده است، پیشنهاد کردند که در مقابلپشتیبانی بریتانیا، در سرکوب قواسم شرکت جویند، اما نه این پیشنهاد پذیرفته شد و نهپیشنهاد مشابه آن از سوی شیخ کویت در 1224ق/1809م (لاریمر، 1007-1008). در 1223ق/1808م امیر وهابی که می‌خواست به بغداد بتازد، برای تأمین هزینۀ لشکرکشی ازشیخ کویت باج خواست، اما شیخ نپذیرفت، پس وهابیان به کویت تاختند اما کاری از پیشنبردند، همچنین تحریک شیخ قواسم و سلطان عمان و ابوحسین امیر جویبه در قطر ورَحْمَه‌بن جابر در سالهای بعد برای یورش به کویت نیز بی‌نتیجه ماند (لاریمر، 1088؛ابوحاکمه، تاریخ الکویت الحدیث 165-161)، و سرانجام یورش ابراهیم پاشا به قلمرووهابیان از نفوذ سعودبن عبدالعزیز در شرق جزیره‌العرب جلو گرفت. شیخ عبداللـه در 1230ق/1815م درگذشت، مرگ وی را در 1812م نیز نوشته‌اند (لاریمر، 1006).
3. جابربن عبداللـه بن صباح (حک‍ 1230-1276ق/1815-1859م). نخستین سالهای فرمانرواییجابر با دگرگونیهای ژرفی در خلیج‌فارس همراه بود. به دنبال یورش ترکان عثمانی ومصریان به نجد، درعیّه سقوط کرد و کویت تا مدتها از خطر وهابیان اسوده ماند. مبارزۀبریتانیا با راهزنی دریایی قواسم و مقابله ناوگانهای انگلیسی با آنان به قرارداد 22ربیع‌الاو 1235ق/8 ژانویه 1820م انجامید و کویت اگرچه در فروش کالاهای غارت شده بهوسیلۀ قواسم دست داشت، شاید از آن‌رو که عملاً به کشتیهای انگلیسی یورش نمی‌برد (ابوحاکمه، تاریخ الکویت الحدیث، 173) و یا از آن‌رو که در آن هنگام از اهمیتچندانی برخوردار نبود (فیلبی، 129)، در این قرارداد شرکت نداشت. در 20 ربیع‌الاول 1237ق/15 دسامبر 1821م در پی اختلافی که میان داوودپاشا والی بغداد و مستر جیمزکلاودیوس ریچ نمایندۀ سیاسی حکومت بمبئی بر سر عوارض گمرکی پدید آمد، نمایندگیبریتانیا در بصره ــ احتمالاً ــ به جزیرۀ فَیْلَکه کویت انتقال یافت و تا 27 رجب 1237ق/19 آوریل 1822م که بار دیگر به بصره بازگشت، در آنجا ماند. از این پس کویت تامدتها از توجه مقامات انگلیسی دور ماند. شیخ جابر از 1245ق/1829م سلطۀ عثمانی را بهرسمیت می‌شناخت و به آنها مالیات سالانه می‌پرداخت (لاریمر، 1008, 1012-1013). شایدبه همین دلیل باشد که در نیمۀ 1247ق/1831م، هنگامی که قبایل منتفق و کعب در دورۀوالیگری علی‌رضا پاشا بر بغداد، به محاصرۀ بصره پرداختند تا عزیز آغا متسلم راندهشدۀ آن را به مقام خود باز گردانند، شیخ جابر نیز در این محاصره شرکت جست و به پاساین خدمت از حکومت عثمانی پاداش گرفت (رشید، 120؛ قس: لاریمر، 1006؛ نیز ابوحاکمه،تاریخ الکویت الحدیث، 222-224). در 1252ق/1836م نیز شیخ جابر از سوی مقامات عثمانیبرای سرکوب آل زهیر، فرمانروایان زبیر ــ شهری در جنوب غربی بصره ــ به یاری خواندهشد (لاریمر، 1008؛ قس: رشید، 121-122). این همکاری تا 1253ق/1837م، که علی‌رضا پاشابه خرمشهر حمله برد و آن را ویران ساخت، ادامه یافت (نجار، 125-126). بریتانیا کهپس از تسخیرنجد توسط خورشید پاشا فرمانده سپاه محمدعلی پاشا و به‌ویژه پس از پیمانربیع‌الاول 1255ق/مه 1839م عبداللـه بن احمد فرمانروای بحرین با خورشید پاشا، ازخطر گسترش نفوذ عثمانی ــ مصری نگران شده بود، از تمرکز ارتش پاشا در کویت (1254ق/1829م)، که به صورت انبار آذوقه سپاه مصر درآمده بود، پیشکیری کرد. در 21شعبان 1255ق/30 اکتبر 1839م، نمایندۀ بریتانیا مقیم در بوشهر، ستوان ادموندر دستیارخود را به عنوان مذاکره برای ایجاد خط حمل و نقل میان کویت و مدیترانه نزد جابرفرستاد، اما از شیخ پاسخ مساعد نشنید (لاریمر، 1009؛ قس: رشید، 125-126). با اینهمهروابط بریتانیا و کویت دوستانه ماند. روابط شیخ جابر با فیصل بن تُرکی، امیر وهابیدر واپسین سالهای فرمانرواییش بهبود یافت و فیصل در 1267ق/1851م برای مقاصد سیاسینماینده‌ای در کویت گماشت (لاریمر، 1011). روابط کویت با بحرین که پس از به حکومترسیدن جابر سرد شده بود، در دوران اختلافات داخلی آل‌خلیفه (1256-1259ق/1840-1843م) و ناکامی شیخ جابر در میانجیگری میان شیخ محمدبن خلیفه و برادرش شیخ عبداللـهکاملاً از میان رفت (لاریمر، 1009-1010). کویت در دوران شیخ جابر، همچون دوران پدرشپناهگاه طرفهای درگیر و شکست خوردگان سرزمینهای مجاور بود. شیخ جابر در 1276ق/1859مدرگذشت. وی به سبب بخشندگی بسیارش به «جابرالعیش» ملقب شده بود (رشید، 116، 127).
4. شیخ صبح دوم (حک‍ 1276-1283ق/1859-1866م). شیخ صباح که در 20 سال آخر حکومتپدرش با او در ادارۀ کویت شرکت می‌جست، پس از مرگ پدر به فرمانروایی پرداخت. دردوران صباح رویداد چشمگیری اتفاق نیفتاد و روابط دوستانه با فیصل ابن ترکی و سپسعبداللـه سعودی ادامه یافت. لاریمر نوشته است که در 1280ق/1863م ذکری از پرداختمالیات کویت به عثمانی نشده است (ص 1013)، شاید از آنرو که مدحت پاشا به خاطرپیشگیری از برافراشته شدن پرچمهای بیگانه در کشتیهای کویتی آنان را از پرداختمالیات معاف ساخته بود (عزاوی، 231). به هر روی در این زمان سیادت باب عالی از سویکویت به رسمیت شناخته می‌شد، اگر کلنل پلی ، نمایندۀ مقیمِ بریتانیا در خلیج فارسیادآور شده است که کویت پرچم ویژۀ خود را بر می‌افرازد و استفاده از پرچم عثمانی درکشتیهای کویتی تنها برای اجتناب از پرداخت عوارض گمرکی سنگین در بمبئی است (لاریمر، 1013-1012).
در 1283ق/1866م گروهی از آل زهیر خواستار بازگرداندن زمین صوفیه (در ناحیۀ معامر کنار شط‌العرب) شدند که یک تن از آنان به نام یعقوب 30 سال پیش بههنگام پناهنده شدن به کویت به شیخ جابر فروخته بود (لاریمر، 1008). پس از طرح اینقضیه در یک دادگاه عثمانی در بصره، شیخ صباح پسر بزرگ خود عبداللـه را به آنجافرستاد.قائم مقام عثمانی به جانبداری از آل زهیر دستور مصادرۀ زمین را داد، امانامق پاشا والی بغداد یا از آن‌رو که می‌خواست کویت را به زیر سلطۀ واقعی خویشدرآورد، و یا از بیم یورش شیخ کویت به پشتیبانی امیر وهابی به معامر، صوفیه را ازآن شیخ اعلام کرد (همو، 1013؛ رشید، 130)، اما چون به هدف خویش دست یافت، بهگردآوری مدارکی پرداخت تا نشان دهد که رفت و آمد کشتیهای انگلیسی به کویت و درنتیجهرونق اقتصادی آن به زبان بصره است. اما شیخ که از مقاصد او آگاه شده بود از کلنلکمبال ، نمایندۀ مقیم بریتانیا در بغداد، خواست که از رفت و آمد کشتیهای انگلیسی بهکویت جلوگیری کند. به‌طور کلی روابط کویت در دوران شیخ صباح دوم با عثمانی نزدیک‌تربود تا با قدرتهای دیگر، شیخ صباح در 1283ق/1866م درگذشت.
5. عبداللـه دوم: (حک‍ 1283-1309ق/1866-1892م). وی در 1229ق/1814م به دنیا آمد و پس از مرگ پدر دررجب 1283ق/نوامبر 1866م به فرمانروایی پرداخت. در این دوران به علت روابط بسیارنزدیک کویت با عثمانی، مقامات بریتانیایی خلیج فارس در پی برقراری روابط مستقیم باآن برنیامدند (لاریمر، 1015). در 1284ق/1867م شیخ محمد آل خلیفه به دنبال کشمکش بابرادرش علی به کویت پناهنده شد و شیخ عبداللـه در میانجیگری میان آن دو ناکام ماند (ابوحاکمه، تاریخ الکویت الحدیث، 261). در دوران حکومت عبداللـه روابط کویت باوهابیان به تیرگی گرایید. پس از مرگ فیصل بن ترکی در 1282ق/1865م میان پسرانشعبداللـه و سعود بر سر فرمانروایی ستیز درگرفت. عبداللـه به آل رشید، فرمانروایانجبل شَمَّر پناه برد و خواستار کمک باب عالی گشت. شیخ عبداللـه پیشنهادهای او را بهعثمانی رساند (لاریمر، 1014) و مدحت پاشا والی بغداد که در آن بود تا نفوذ عثمانیرا از نو در احسا مستقر کند در 14 ربیع‌الاول 1285ق/5 ژوئیه 1868م به احسا یورشبرد. در این یورش شیخ عبداللـه نقشی فعالانه داشت (همانجا؛ رشید، 133-134)، زیراگذشته از آنکه خود در این یورش شرکت کرد به دوحه رفت و شیخ قاسم بن محمد آل ثانی رابه پیوستن به عثمانی و برافراشتن پرچم آن تشویق کرد (ابوحاکمه، تاریخ الکویتالحدیث، 252). وی به پاس این خدمت از مدحت پاشا لقب قائم مقام گرفت (دیکسن، «کویت وهمسایگانش»، 136) و کویت تابع ایالت بصره شد. درگیری جابربن مرداو، شیخ محمره (1244-1298ق/1828-1881م) در 1285ق/1868م با قبیلۀ نصّار و مداخلۀ عبداللـه بهجانبداری از شیخ محمره از دیگر رویدادهای مهم این دوره است (رشید 132-133؛ نجار 96-97). پناهنده شدن عبداللـه بن فیصل بن ترکی، پس از شکست از برادرش سعود،(1299ق/1882م) به کویت یکی دیگر از وقایع درخور ذکر دورانش یخ عبداللته است که بهتهدید کویت از سوی سعود و پشتیبانی شیخ عبداللـه از آل رشید شمّر انجامید (لاریمر، 1015؛ رشید، 136). عبداللـه دوم در ذیقعدۀ 1309ق/ژوئن 1892م درگذشت.

[العدان]

6. محمدبنصباح: (حک‍ 1309-1313ق/1892-1895م)؛ شیخ محمد پس از مرگ برادرش شیخ عبداللـه بهفرمانروایی پرداخت. وی برادرش جراح را در ادارۀ امور با خود شریک کرد، اما بر برادرکوچک‌تر به نام مبارک سخت گرفت و او را از قدرت دور نگهداشت. شیخ محمد سیاست شیخعبداللـه را در تبعیت از عثمانی ادامه داد و در آشفتگی احسا، مبارک را در رمضان 1310ق/مارس 1893 با نیرویی بزرگ با یاری عثمان فرستاد (لاریمر، 1016). در دوران شیخمحمد رابطۀ کویت با بریتانیا همچنان سرد ماند و سرانجام سِرفورد سفیر بریتانیا درقسطنطنیه در شوال 1310ق/آوریل 1893م رسماً به وزیر خارجۀ عثمانی اعلام کرد که دولتوی حاکمیت عثمانی را در طول ساحل بصره تا قطیف (از جمله کویت) پذیرفته است (همو، 1017). سخت‌گیریهای شیخ محمد و شیخ جراح نسبت به مبارک و واگذاردن امور کشور به شیخیوسف آل ابراهیم، بازرگان ثروتمند و منتفذ کویت که با مبارک میانۀ خوبی نداشت،سرانجام مبارک را در ذیقعدۀ 1313ق/آوریل 1896م به کشتن 2 برادر واداشت (رشید، 145-138؛ دیکسن، «عربهای بادیه‌نشین» ، 266-273؛ قس: لوتسکی، 528-529؛ ابوحاکمه،تاریخ الکویت الحدیث، 321).
7. مبارک: (حک‍ 1314-1333ق/1896-1915م). مبارک در 11 سال نخست فرمانروایی خود با دشمنی سرسخت همچون یوسف آل ابراهیم درگیر بود. یوسفکه امیدوار بود در برابر همکاری با باب عالی و حتی آل رشید به فرمانروایی کویت دستیابد (لاریمر، 1017؛ دیکسن «کویت و همسایگانش»، 136) پس از به قدرت رسیدن مبارک بافرزندان 2 شیخ کشته شده به بصره گریخت و مبارک را عنصری ضد عثمانی و ابزار دستبریتانیا شناساند (همو، همان، 271-272) و حمدی پاشا والی بصره را به دشمنی با ویبرانگیخت (رشید، 150). در مقابل، مبارک نیز با تطمیع دولتمردان و بلندپایگان عثمانیهمچون رجب پاشا والی بغداد و ابوالهدی شیخ‌الاسلام قسطنطنیه خواست تا سلطان عثمانیفرمانروایی او را به رسمیت بشناسد (لاریمر، 1018؛ رشید، 150-151)، از سوی دیگر دررمضان 1314ق/فوریۀ 1897م و سپس در ربیع‌الاول 1315ق/اوت 1897م خواستار حمایتبریتانیا شد، اما پاسخ مساعدی نشنید (لاریمر، 1020). یوسف در 29 محرم 1315ق/30 ژوئن 1897م مقدمات یورشی را از ساحل هندیجان در ایران سازمان داد، اما با دیدن آمادگیکویت از حمله منصرف شد (رشید، 154-155؛ لاریمر، 1018). سرانجام دولت عثمانی که درپی به رسمیت شناختن فرمانروایی مبارک بود، یوسف را از عراق راند و در رجب 1315ق/دسامبر 1897م فرمان سلطان، در مورد قائم مقامی شیخ مبارک صادر شد (همو، 1018-1019). یوسف در ربیع‌الاول همان سال به بحرین رفت و از شیخ بحرین و مقاماتبریتانیا کمک خواست، سپس به قاسم بن محمد آل ثانی شیخ دوحه روی آورد، اما نتیجه‌اینگرفت و دست به دامان عبدالعزیز بن رشید امیر حائل شد (رشید، 160) که مبارک را بهخاطر پناه دادن به عبدالرحمن بن فیصل آل سعود و فرزندانش دشمن می‌داشت.
دراوایل سدۀ 13ق/واپسین دهۀ سدۀ 19م نزدیکی میان روسیه و فرانسه از یک سو، و آلمان وعثمانی از سوی دیگر، بریتانیا را واداشت تا برای حفظ سلطه‌اش در خلیج فارس، بافرمانروایان محلی پیمان ببندد. از این‌رو هنگامی که دولت عثمانی در 16 شعبان 1316ق/30 دسامبر 1898م امتیاز تأسیس خط راه‌آهن مدیترانه به خلیج فارس را به کنتکاپنیست روسی داد، بریتانیا برای پیشگیری از تبدیل کویت به منطقۀ نفوذ روسیه، کلنلمید نمایندۀ مقیم بوشهر را به کویت فرستاد تا همانند پیمان مسقط در 1309ق/1892م،پیمانی با مبارک ببندد (لاریمر، 1022؛ ابوحاکمه، تاریخ الکویت الحدیث، 323). براساساین پیمان که در 11 رمضان 1316ق/23 ژانویۀ 1899م به امضا رسید، شیخ کویت وجانشینانش برای همیشه متعهد شدند که بی‌اجازۀ بریتانیا با کشورهای دیگر رابطهبرقرار نکنند و حتی واگذاری هیچ بخشی از کویت را به هر عنوان به آنان نداشته باشند (همو، تاریخ الکویت الحدیث، 408، متن پیمان). سپس کلنل مید نامه‌ای به ضمیمۀ پیمانبه شیخ داد که در آن در برابر وفاداری وی، پشتیبانی بریتانیا را وعده می‌داد وهمچنین بر جنبۀ محرمانه بودن پیمان تأکید می‌کرد (لاریمر، 1023). با اینهمه دولتعثمانی که احتمالاً به ماجرا پی برده بود، به تلاش افتاد تا سلطۀ خود را بر کویتاستوار گرداند. آلمانیها که می‌خواستند به انحصاراتی در قلمرو عثمانی دست یابند وابزارهای آن را به روی کالاهای آلمانی بگشایند، از این فرصت سود جستند و به سلطانعبدالحمید پیشنهاد کردند که خط راه‌آهنی برای ارتباط میان بسفر و خلیج فارس کشیدهشود. پس از عقد قرارداد، هیأت آلمانی در 8 رمضان 1317ق/10 ژانویۀ 1900م، برایاستقرار ایستگاه نهایی خط راه‌آهن برلین ــ بغداد در «کاظمه» در کویت با شیخ بهمذاکره پرداخت، اما شیخ خود را بی‌علاقه نشان داد (همو، 1026). رئیس هیأت آلمانی،اشتمریخ سرکنسول آلمان در قسطنطنیه، خواست که بدون در نظر گرفتن شیخ با عثمانیمذاکره کند، اما بریتانیا که در پی حفظ وضع موجود بود در 14 ذیحجۀ 1317ق/15 آوریل 1900م آلمان را از پیمان 1316ق/1899م آگاه ساخت (همو، 1027)، و این قرارداد منعقدنشد. در محرم 1319ق/مه 1901م مبارک طی قراردادی دیگر متعهد شد که از ورود اسلحه ازبنادر هند و ایران به کویت و خروج آن جلوگیری کند (ابوحاکمه، تاریخ الکویت الحدیث، 409، متن پیمان) و همچنین به ایران و بریتانیا اجازه داد که برای یافتن سلاحهایقاچاق، کشتیهای کویتی را بازرسی کنند (همو، همان، 410).
در این هنگام دشمنیمیان عبدالعزیز آل رشید و مبارک به جنگ انجامید. سرآغاز این درگیری کاملاً روشننیست. این قدر پیداست که عبدالرحمن بن سعود در ربیع‌الآخر 1318ق/اوت 1900 و ماه بعدبه پشتیبانی مبارک به نجد تاخت و از سوی دیگر سعدون پاشا امیر قبیلۀ منتفق که ازسوی دولت عثمانی یاغی شمده می‌شد یا مبارک تبانی کرد و به قبایل تابع آل رشید یورشبرد. چندی بعد این درگیری با میانجیگری محسن پاشا متسلم بصره و دوست مبارک، پایانگرفت (لاریمر، 1028)، اما ادامۀ تلاشهای یوسف و پشتیبانی ابن رشید از وی مبارک راواداشت تا همراه با عبدالرحمن بن فیصل به قلمرو ابن رشید بتازد، لیکن در پیشروی بهسوی جبل شمّر، در 15 ذیقعده 1318ق/4 مارس 1901م در صریف نزدیک بُرَیْده از ابن رشیدشکست خورد و عقب نشست (رشید، 161-163). دولت عثمانی از این موقعیت سود جست و در 17ذیقعده/6 مارس محسن پاشا را به کویت فرستاد تا با پیشنهاد استقرار پادگان عثمانی درکویت آن را مستقیماً زیر سلطۀ خود قرار دهد (همو، 166)، اما مبارک نپذیرفت و ازبریتانیا خواست تا هرچه زودتر کویت را تحت حمایت کامل خود بگیرد. بریتانیا کهنمی‌خواست مسئولیت ماجراجوییهای شیخ مبارک را به عهده، بگیرد پاسخ منفی داد (لاریمر، 1029-1030)، اما پس از اوج‌گیری کشمکش میان باب عالی و بریتانیا، سرانجامهر دو در 25 جمادی‌الاول 1319ق/9 سپتامبر 1901م پس از مذاکره متعهد شدند که وضعموجود را حفظ کنند (همو، 1031).
در جمادی‌الآخر 1320ق/سپتامبر 1902م، یوسف بنعبداللـه آل ابراهیم، نقشه‌ای برای تسخیر کویت و ترور مبارک طرح کرد و برای این کاراز قبیلۀ شریفات خوزستان نیرویی گرد آورد، اما این نقشه فاش شد (رشید، 176-177؛لاریمر، 1036) و نیروی دریایی بریتانیا آنان را تعقیب کرد و پراکند و یوسف بهعبدالعزیز بن رشید در حائل پناه برد و تا مرگش در ذیقعدۀ 1323ق/ژانویه 1906مهمان‌جا ماند (همو، 1044). به این ترتیب تلاشهای جدی برای سرنگونی مبارک به پایانرسید، به‌ویژه که از این پس توجه عثمانی به عربستان مرکزی، که ستیز میان ابن سعود وابن رشید در آنجا رو به اوج‌گیری بود، جلب شد.
در 8 رمضان 1321ق/28 نوامبر 1903م لرد کرزن از کویت دیدار کرد تا روابط استوار بریتانیا را با آن تثبیت کند. دراین دیدار، شیخ خود را افسر نظامی امپراتوری بریتانیا خواند (همو، 1037). درجمادی‌الآخر 1322ق/اوت 1904م بریتانیا کاپیتان ناکس را به سمت نمایندۀ سیاسی درکویت گماشت تا از اقداماتمبارک در بیرون از مرزهای کویت پیشگیری کند (همو، 1039). در 23 شعبان 1325ق/اول اکتبر 1907م مبارک طی قراردادی با ناکس بندر شُوَیْخ را بهانگلستان اجاره داد تا لنگرگاهی برای ناوگانجنگی بریتانیا شود (ابوحاکمه، تاریخالکویت الحدیث، 33، 412-421). در 2 شعبان 1329ق/29 ژوئیه 1911م شیخ مبارک موافقتکرد که پیش از مشورت با کاپیتان شکسپیر به بیگانگان اجازﺓ غواصی برای یافتن اسفنج ومروارید در آبهای کویت ندهد (همو، همان، 422-423). در 27 رجب 1330ق/13 ژوئیه 1912ممبارک با تأسیس خط تلگراف در کویت موافقت کرد (همو، همان، 424). این قراردادها کهتا 26 صفر 1334ق/3 ژانویه 1916م پس از مرگ شیخ مبارک معتبر بودند، کویت را از نفوذدولتهای دیگر دور نگاه داشت. در 1331ق/1913م مسألۀ کویت میان باب عالی و دولتبریتانیا مورد مذاکره قرار گرفت و در 24 شعبان 1331ق/29 ژوئیه 1913م پیمانی امضا شدکه براساس آن استقلال شیخ کویت و مرزهای کشور وی به رسمیت شناخته شد، اما درگرفتنجنگ جهانی نخست، از تصویب این پیمان جلوگیری کرد (دیکسن، «کویت و همسایگانش»، 147-148). در این جنگ شیخ مبارک با متفقین هم‌پیمان شد و بریتانیا تلاشهای متعددوالیان بصره را برای تهدید مرزخای شمالی کویت خنثی ساخت (لاریمر، 1546-1547). شیخمبارک با شیخ خزعل دوستی دیرینه‌ای داشت و هنگامی که قبایل کعب در جنگ جهانی اول برشیخ خزعل شوریدند، به یاری وی شتافت (نجار، 127-129). دوران فرمانروایی شیخ مبارک،به‌ویژه واپسین سالهای آن را می‌توان سرآغاز عصر تازه‌ای در تاریخ کویت شمرد. شیخمبارک که لقب مبارک کبیر یافته بود، در محرم 1334ق/نوامبر 1915م درگذشت.
8. جابربن مبارک (حک‍ 1334-1335ق/1916-1917م). در دوران فرمانروایی شیخ جابر رویدادچشمگیری اتفاق نیفتاد. وی مالیاتهای سنگین دوران پدر را کاهش داد (رشید، 230). دراین دوران محاصرۀ دریایی و زمینی عثمانی از سوی متفقین، راه را بر ورود کالا به آنکشور بسته بود، با اینهمه بازرگانان کویت از رهگذر گسترش بازرگانی خود با شام و ازآن طریق با استانبول سودهای سرشار بردند. شیخ جابر در ربیع‌الاول 1335ق/ژانویۀ 1917م درگذشت (رشید، 230-233).
9. سالم بن مبارک (حک‍ 1335-1339ق/1917-1921م). نخستین کار وی کاهش عوارض گمرکی واردات به 4٪ و حذف عوارض گمرکی صادرات بود (همو، 233). در این دوران کویت همچنان به ارال کالا به شام ادامه داد. از این‌روانگلیسیها به سبب سیاست جانبدارانۀ شیخ نسبت به عثمانی، در جمادی‌الاول 1336ق/فوریۀ 1918م راه دریایی کویت را بستند (دیکسن، «کویت و همسایگانش»، 243, 251) و در پی آنبرآمدند تا کارمندانی را برای نظارت بر کالاهای صادراتی در کویت بگمارند. شیخسرانجام به این خواسته تن در داد (رشید، 239-240؛ ابوحاکمه، تاریخ الکویت الحدیث، 342-343)، اما ابن سعود را مسبب این امر می‌دانست (دیکسن، «کویت و همسایگانش»، 250). در دوران شیخ سالم دشمنی میان آل سعود و آل صباح که از اواخر فرمانروایی شیخمبارک آغاز شده بود، اوج گرفت. سرآغاز این دشمنی از آنجا ریشه می‌گرفت که سالم درذیحجۀ 1333ق/اکتبر 1915م به فرمان پدر در سرکوب قبیلۀ عَجْمان به یاری عبدالعزیز بنسعود شتافت، اما پس از شکست عجمان، در همان سال به آنان پناه داد (رشید، 244-245). از سوی دیگر ابن سعود نیز برای گرفتن زکات از قبیلۀ عوازم که تابع آل صباح بود،نیرو فرستاد (همو، 237) و دشمنی ریشه‌دارتر شد. در این میان جنبش اخوان، و بهتعبیری «وهابیان تهدیدگر» که از 1332ق/1914م شکل عمومی به خود گرفت، توجهعبدالعزیزِ سعود را به خود جلب کرد (دیکسن، «کویت و همسایگانش»، 148-149). اینان کهمردم کویت را کافر می‌شمردند (رشید، 246) از سوی عبدالعزیز به عنوان ابزارتوسعه‌طلبی به کار رفتند و تهاجم خود را به خاک کویت آغاز کردند. کویت طبق پیمان 1331ق/1913م، مرز جنوبی خود را جبل منیفه می‌دانست، اما شیخ سالم که دریافت اینپیمان را باید با ششمین ماده پیمان 6 ربیع‌الآخر 1338ق/29 دسامبر 1919م میانبریتانیا و ابن سعود، لغو شده بداند، نسبت به قلمرو خویش نگران شد. داوری برتانیامیان شیخ سالم و ابن سعود نیز نتیجه‌ای نداد (دیکسن، «کویت و همسایگانش»، 244, 252-253). سرانجام در 26 محرم 1339ق/10 اکتبر 1920م فیصل الدُوَیش رهبر اخوان بهفرمان ابن سعود به جَهْراء یا جهری تاخت. سالم شکست خورد و به قصر احمر عقب نشست (همو، همان، 252-255؛ رشید، 254-262). دخالت بریتانیا در جهت حمایت از کویت بهدرگیری پایان داد، اما دشمنی همچنان ادامه یافت. از این‌رو خزعل، شیخ محمره پیشنهادکرد که فرزندش کاسب را به همراه احمد جابر نوۀ شیخ کویت برای میانجیگری میان ابنسعود و شیخ سالم به نجد بفرستد. بریتانیا که درگیر انقلاب 1338ق/1920م عراق بود،این پیشنهاد را پذیرفت. هیأت صلح در رجب 1339ق/مارس 1921م به گفتگو پرداخت، اما بامرگ شیخ سالم در 18 جمادی‌الآخر 1339ق/27 فوریه 1921م ابن سعود گرفتاریهای میان 2کشور را پایان یافته شمرد (همو، همان، 255-256؛ رشید، 275).
10. احمد الجابر (حک‍ 1339-1369ق/1921-1950م). شیخ احمد جابر پس از بازگشت از نجد به فرمانرواییپرداخت. در پایان جنگ جهانی نخست، مسألۀ تعیین مرزهای میان نجد و عراق و کویت مسألۀاصلی بریتانیا بود. از این‌رو سرپرستی کاکس کنفرانس عُقَیْر را در ربیع‌الآخر 1341ق/نوامبر 1922م تشکیل داد، و همچنان که به ابن سعود وعده داده بود دوسوم از خاککویت به عنوان منطقۀ بی‌طرف عملاً به وی واگذار شد (دیکسن، «کویت و همسایگانش»، 275). شیخ کویت ناگزیر نظر کنفرانس را پذیرفت و پیمان عقیر در 12 ربیع‌الآخر 1341ق/2 دسامبر 1922م امضاء شد. براساس این پیمان 2 منطقۀ بی‌طرف، یکی میان کویت وعربستان از سوی جنوب و دیگری میان عراق و عربستان از سوی شمال، تعیین شد (همو،همان، 270-280؛ هی، 98-99). تیرگی روابط کویت و عربستان به دنبال ماجرای مسابله در 1341ق/1923م افزایش یافت. مسابله با بادیه‌نشینان نجد که کالاهای مورد نیاز خود رااز بازرگانان کویت به نسیه می‌خریدند، نجد را از درآمد گمرکی بزرگی محروم می‌کردند،از این‌رو عبدالعزیز برای گردآوری مالیات بادیه‌نشینان نجد در پی آن برآمد کهنماینده‌ای در کویت بگمارد، اما شیخ نپذیرفت و ابن سعود بازرگانی و با کویت راتحریم کرد. این تحریم اقتصادی چهارده ساله (1342-1356ق/1924-1937م) زیان مالی بزرگیرا به دنبال داشت و شیخ کویت به ناچار برادر خود را برای مذاکره به ریاض فرستاد (دیکسن، نکویت و همسایگانش»، 184-187, 331-332؛ رشید، 382-383). از سوی دیگریورشهای اخوان به رهبری فیصل الدُّوَیْش بر عبدالعزیز بن سعود شوریدند، اما در جنگشکست خوردند و به کویت پناه بردند. با اینهمه بریتانیا از کمک شیخ به آنان جلوگیریکرد. سرانجام اخوان به مقامات بریتانیا تسلیم شدند و بریتانیا آنان را به عبدالعزیزسپرد.
بریتانیا در پی پایان یافتن شورش اخوان، در جمادی‌الثانی 1340ق/فوریۀ 1922م به پاس بی‌طرف ماندن شیخ در این شورش به وی نشان اعطا کرد (دیکسن، «کویت وهمسایگانش»، 326). تحریم اقتصادی عبدالعزیز از یک سو و بحران جهانی 1348ق/1929م ازسوی دیگر، همچنین سرازیر شدن مروارید مصنوعی ژاپن به بازارهای جهانی که بازارمروارید طبیعی را شکست، مردم کویت را به انتقاد از حکومت برانگیخت. کلنل دوگرینمایندۀ سیاسی بریتانیا در کویت از شیخ خواست که شیوۀ دموکراتیک در پیش گیرد، ازاین‌رو اول جمادی‌الاول 1357ق/29 ژوئن 1938م مجلس قانونگذاری در کویت بنیاد نهادهشد، اما شیخ در 9 ذیقعدۀ 1358ق/21 دسامبر 1939م آن را منحل کرد و مجلس دیگری مرکباز 5 تن از اعضای خاندان آل صباح و 9 تن از بزرگان شهر تشکیل داد (ابوحاکمه، تاریخالکویت الحدیث، 365-367؛ تاریخ معاصر، 2/277-278). اما جوشش نفت در ذیحجۀ 1356ق/23فوریۀ 1938م که شیخ امتیاز کاوش آن را در 9 ذیقعدۀ 1352ق/23 فوریۀ 1934م به شرکتنفت کویت داده بود (قَدّوره، 117) امیدهای تازه‌ای به بار آورد و با فروش نخستینبشکه‌های نفت در 30 رجب 1365ق/30 ژوئن 1946م اوضاع اقتصادی کویت رو به بهبود گذاشت. بهداشت، آموزش و پرورش و خدمات عمومی به سرعت گسترده شد و به کویت عملاً به دورانِنو تاریخ خود راه یافت.شیخ احمد جابر در 10 ربیع‌الاول 1369ق/اول ژانویۀ 1950مدرگذشت.
11. عبداللـه السالم (حک‍ 1369-1385ق/1950-1965م). دهۀ ششم 1950م آغازکاهش سلطۀ بریتانیا در کویت بود. بی‌گمان رویدادهایی همچون ملی شدن نفت ایراندردوران نخست‌وزیری دکتر مصدق، انقلاب 1371ق/1952م مصر و روی کار آمدن جمالعبدالناصر، یورش 3 کشور فرانسه و انگلستان و اسرائیل در 1376ق/1957م، به کانال سوئزو ملی شدن آن، و انقلاب عراق در 1379ق/1959م در اوج‌گیری آگاهی مردم کویت و جنبشآنان در مبارزه با استعمار بریتانیا تأثیری چشمگیر برجای گذاشتند. در ربیع‌الآخر 1373ق/دسامبر 1953م شیخ عبداللـه پس از مذاکره‌های طولانی با شرکت نفت کویت،قرارداد تازه‌ای با این شرکت بست که براساس آن 50٪ از سود ویژۀ شرکت به کویت تعلقگرفت. نخستین گامهای کویت در راه دستیابی به استقلال، ارائۀ خدمات پستی وگذرنامه‌ای بود که از 1378ق/0958م آغاز شد. در 1380ق/1960م دادگاههای ویژۀ اتباعبریتانیا منحل شد و دادگاههای کویتی جای آنها را گرفت. در 1381ق/1961م کویت پول ملیخود را منتشر ساخت، و سرانجام در 6 محرم 1381ق/20 ژوئن 1961م استقلال کویت اعلام شدو پیمان 1317ق/1899م جایش را بهپ یمان همکاری و دوستی 1381ق/1961م سپرد. در رجب 1381ق/دسامبر 1961م کویت خواستار عضویت در سازمان ملل متحد گشت که از سوی شوروی وتوشد، اما سرانجام شورای امنیت در 20 ذیحجۀ 1382ق/14 مه 1963م کویت را به عضویتپذیرفت (امین، 275). به دنبال اعلام استقلال کویت، عبدالکریم قاسم رهبر انقلاب عراقدر یک کنفرانس مطبوعاتی در 10 محرم 1381ق/24 ژوئن 1961م کویت را پاره‌ای از خاکعراق شمرد. شیخ عبداللـه بی‌درنگ از بریتانیا کمک نظامی خواست. این ادعا به دنبالکشته شدن عبدالکریم قاسم از میان رفت (نفیسی، 43، 44، 47). مجلس مؤسسان کویت درشعبان 1381ق/ژانویۀ 1962م تشکیل شد و بر پایۀ قانون اساسی تصویب شده، فرمانرواییکشور ویژۀ خاندان مبارک (1838-1915) اعلام شد (تاریخ معاصر، 2/99). در شعبان 1382ق/ژانویۀ 1963م انتخابات نخستین مجلس ملی برگزار شد و دولتی تازه بر سر کار آمد (قدوره، 124). در دوران فرمانروایی عبداللـه السالم خدمات عمومی همچون آموزش وبهداشت گسترش بیش‌تری یافت، به‌ویژه در زمینۀ رایگان کردن درمان، کویت در میانکشورهای تولیدکنندۀ نفت منطقه پیشگام بود. شیخ عبداللـه در 20 رجب 1385ق/24 نوامبر 1965م درگذشت.
12. صباح سالم (حک‍ 1385-1397ق/1965-1977م). وی پس از درگذشتبرادرش به فرمانروایی پرداخت. در 1386ق/1966م بر اثر فشار افکار عمومی قانونیپیرامون کاهش سهم امیر از درآمد کشور به تصویب رسید و در آوریل همان سال برنامۀ پنجساله‌ای برای پیشرفت اقتصادی تدوین گشت. در پی در گرفتن جنگ عرب و اسرائیل در 1387ق/1967م، دولت به ارتش دستور آماده‌باش داد و گروهی را برای شرکت در جنگ بهمنطقۀ کانال سوئز فرستاد. همچنین از فروش نفت به ایالات متحده و بریتانیا خودداریورزید. در دوران شیخ صباح السالم روابط میان کویت و شوروی بهبود یافت و به بستنقراردادهای همکاری اقتصادی و فنی رسید (تاریخ معاصر، 2/105). در 1968م کویت همراهبا لیبی و عربستان سعودی به صورت عضو بنیان‌گذار سازمان کشورهای عرب صادرکنندۀ نفت (OAPEC ) درآمد، و در همین سال اعلام شد که پیمان دفاعی متقابلی که پس از استقلالکویت میان این کشور و انگلستان بسته شده بود، با توافق طرفین لغو شده و در پی آناعلام شد که بریتانیا تا پایان 1391ق/1971م نیروهای خود را از خلیج فارس بیرونخواهد برد (منسفیلد، 189). در شعبان 1396ق/اوت 1976م به دنبال درگیریهای دیرینۀدولت با نمایندگان مخالف مجلس، شیخ صباح دستور انحلال مجلس را صادر کرد و دورانفترت تاپ ایان زندگی او و چندی پس از آن نیز ادامه یافت. شیخ صباح در 20 محرم 1398ق/31 دسامبر 1977م درگذشت و پس از وی جابرالاحمد الجابر به فرمانروایی رسید.
مآخذ: ابوحاکمه، احمد مصطفی، تاریخ الکویت الحدیث، کویت، 1984م؛ همو، تاریخشرقی الجزیره العربیه، ترجمۀ محمد امین عبداللـه، بیروت؛ تاریخ معاصر کشورهای عربی،ترجمۀ محمدحسین شهری، تهران، 1361ش؛ جودت احمد، تاریخ، استانبول، 1309ق؛ حمزه،فؤاد، قلب جزیره العرب، ریاض، 1968م؛ خزعل، حسین خلف، تاریخ الجزیره العربیه،بیروت، 1968م؛ رشید، عبدالعزیز، تاریخ الکویت، بیروت، 1978م؛ ریحانی، امین، ملوکالعرب، بیروت، 1967م؛ عزاوی، عباس، تاریخ العراق بین الاحتلالین، بغداد، 1955م؛قَدّوره، زاهِیَه، تاریخ العرب الحدیث، بیروت، 1985م؛ لوتسکی، و.، تاریخ عرب درقرون جدید، پرویز بابائی، تهران، 1356ش؛ نجار، مصطقی عبدالقادر، التاریخ السیاسیلاماره عربستان العربیه، قاهره، 1971م؛ نفیسی، عبداللـه فهد، الکویت؛ الرأی الآخر،لندن، 1985م؛ ویلسن، آرنولد، خلج فارس، ترجمۀ محمد سعیدی، تهران، 1348ش؛ نیز:
Amin, Sayed Hassan, Middle East Legal System, London, 1985; Dickson, H. R. P., Kuwait and her Neigbours, London, 1956, Index; ld, The Arab of the Desert, London, 1967; Hay, Rupert, the Persian Gulf, Oman and Central Arabia, Calcutta, 1915; Mansfield, Peter, The Middle East, London, 1973; Miles, S. B., The Countries and Tribes of the Persian Gulf, London; Phillby, h. St. John, sa'udi Arabia, Beirut, 1968; The Middle East and North Africa< 1984-85.
کاظمبرگ‌نیسی

[العدان]

اَفْلاج‌، منطقه‌اي‌ وسيع‌ در جنوب‌ سرزمين‌ نجد. درگذشته‌ اين‌ ناحيه‌،فَلَج‌ خوانده‌ مى‌شد (ابراهيم‌ حربى‌، 541؛ ابن‌ خردادبه‌، 153؛ همدانى‌، 81؛ياقوت‌، بلدان‌، 3/908). هم‌ اكنون‌ افلاج‌ از توابع‌ ناحية عارض‌ شمرده‌ مى‌شود (حمزه‌، 74- 75) كه‌ از شمال‌ به‌ منطقة بِرك‌، از جنوب‌ به‌ مَقرَن‌، از شرق‌ به‌جلگة البياض‌ و از غرب‌ به‌ شن‌زارِ دَحى‌ محدود است‌ ( 2 .(EIفلج‌ در لغت‌ به‌معنى‌ آب‌ روان‌ و جويبار است‌ و برخى‌ معنى‌ آن‌ را نهر آورده‌اند (ياقوت‌،همانجا). همدانى‌ مى‌نويسد اين‌ منطقه‌ را به‌ سبب‌ آبى‌ كه‌ از آنجا فوران‌مى‌كند، فلج‌ ناميده‌اند (ص‌ 272). اين‌ واژه‌ اصطلاحى‌ است‌ كه‌ امروزه‌ نيز درعمان‌ به‌ قنات‌ اطلاق‌ مى‌شود ( 2 .(EI
جغرافى‌نويسان‌ قديم‌ اين‌ ناحيه‌ را درعرض‌ 18 و طول‌ 5/115 (همدانى‌، 81) در مسير يمامه‌ به‌ يمن‌ پس‌ از مناطق‌ خرج‌،نبعه‌، مجازه‌، مَعدن‌، شفق‌ و ثور دانسته‌اند (ابن‌ خردادبه‌، 193). ياقوت‌ نيزافلاج‌ را منطقه‌اي‌ در سرزمين‌ يمامه‌ ذكر كرده‌ است‌ (همانجا؛ نيز نك: حمدالله‌، 263؛ ابوعبيد، معجم‌...، 1029). طول‌ افلاج‌ از شمال‌ شرقى‌ به‌ جنوب‌ غربى‌ حدود 80 كم است‌ («فرهنگ‌ جغرافيايى‌ عرب‌1»، .(129 منابع‌ كهن‌ مسافت‌ ميان‌ فلج‌ و هَجر را 6 روز، و مسافت‌ ميان‌ فلج‌ و مكه‌ را 9 روز ذكر كرده‌اند (ابوعبيد،المسالك‌...، 377؛ ابن‌ عبدالمنعم‌، 441). ناصرخسرو فلج‌ را ناحيه‌اي‌ بزرگ‌ درميان‌ باديه‌ معرفى‌ مى‌كند كه‌ فاصلة آن‌ تا مكه‌ 180 فرسنگ‌ است‌ (ص‌ 143). مسافت‌ ميان‌ مغينه‌ و افلاج‌ مسير كاروانهايى‌ بوده‌ كه‌ در روزگار جاهلى‌ درسرزمين‌ ربع‌الخالى‌ رفت‌ و آمد داشتند و به‌ تجارت‌ مشغول‌ بودند. بعدها اين‌راهها بخشى‌ از مسير حج‌ (از عمان‌ به‌ مكه‌) شد؛ اما كاروانها افزون‌ بر مسير ربع‌الخالى‌ مسير حج‌ را از مرز شمالى‌ اين‌ منطقه‌ يعنى‌ از جوا به‌ افلاج‌ نيزمى‌پيمودند (حمزه‌، 400-401).
آبهاي‌ فلج‌ از كوههاي‌ جُلَّفار سرچشمه‌ مى‌گيرد (انصاري‌، 115). ياقوت‌ مى‌نويسد: آبهاي‌ عارض‌ به‌ فلج‌ مى‌رود و فلج‌ مصب‌سيلهاي‌ عارض‌ نيز هست‌ (همانجا). آبهاي‌ زير زمينى‌ افلاج‌ همچنين‌ به‌ واحةبريمى‌ مى‌رود (كلى‌، 52) و صَعنبى‌ كه‌ ناحيه‌اي‌ در يمامه‌ است‌، از آب‌ فلج‌بهره‌مند مى‌گردد (ياقوت‌، المشترك‌، 283-284). همدانى‌ بازار فلج‌ را مركز اصلى‌فعاليت‌ قبيلة جعده‌ دانسته‌ كه‌ دروازه‌هايى‌ آهنين‌، و ديواري‌ به‌ بلندي‌ 30ذرع‌ داشته‌ است‌ و در آنجا 400 دكان‌ وجود داشت‌؛ گرداگرد آن‌ بازار خندق‌، ودرون‌ آن‌ 260 حلقه‌ چاه‌ آب‌ بود كه‌ آبى‌ به‌ صافى‌ و گوارايى‌ آب‌ باران‌ داشتند (ص‌ 272-273). ناصر خسرو نيز در سفرنامة خود از 4 قنات‌ در فلج‌ خبر مى‌دهد كه‌نخلستانهاي‌ آنجا را آبياري‌ مى‌كرده‌ است‌ (ص‌ 144). افلاج‌ در دامنة جبل‌ طويق‌قرار گرفته‌ است‌ و آبهاي‌ طويق‌ از غرب‌ به‌ جنوب‌ به‌ وشم‌ وارد شده‌، به‌ خَرج‌و افلاج‌ مى‌رسد و درياچه‌هاي‌ گوناگونى‌ را در آنجا تشكيل‌ مى‌دهد (ريحانى‌، 2/117) . آبهاي‌ فلج‌ به‌ سمت‌ شرق‌ و جنوب‌ در دشتى‌ جريان‌ مى‌يابد. اين‌ ناحيه‌از حاصل‌خيزترين‌ زمينها و بهترين‌ مناطق‌ مسكونى‌ به‌ شمار مى‌آيد («فرهنگ‌جغرافيايى‌ عرب‌»، همانجا). بقاياي‌ بر جاي‌ مانده‌ از زهكشى‌ در دوره‌هاي‌ پيشين‌،حاكى‌ از پايين‌ رفتن‌ سطح‌ آبهاي‌ زيرزمينى‌ به‌ ميزان‌ 9 متر است‌ («خاورميانه‌...1»، .(92نخستين‌ ساكنان‌ افلاج‌ همان‌ اصحاب‌ رس‌ بوده‌اند كه‌در قرآن‌ كريم‌ از آنان‌ ياد شده‌ است‌ (ابوعبيد، المسالك‌، 377؛ ابن‌ عبدالمنعم‌،همانجا). همچنين‌ به‌ نقل‌ از زجاج‌ و قتاده‌ آمده‌ است‌ كه‌ رس‌ نام‌ روستايى‌ دريمامه‌ است‌ كه‌ به‌ آن‌ فلج‌ گفته‌ مى‌شود (طبري‌، 19/10؛ ابن‌ خلكان‌، 6/373). اما عكرمه‌ اصحاب‌ رس‌ را كه‌ در فلج‌ مسكن‌ داشتند، همان‌ اصحاب‌ ياسين‌ ذكرمى‌كند (نك: طبري‌، همانجا؛ ابن‌ كثير، 1/227). ياقوت‌، فلج‌ را اقامتگاه‌ ديرين‌قوم‌ عاد مى‌داند ( بلدان‌، 3/910).
همدانى‌ در سدة 4ق‌ اين‌ سرزمين‌ را از آن‌جعده‌، قُشَير و حَريش‌ پسران‌ كعب‌ مى‌داند و از اقتدار جعده‌ بر بقية ساكنان‌ خبرمى‌دهد (ص‌ 272؛ نيز نك: ياقوت‌، همان‌، 3/909). در سدة بعد به‌ تدريج‌ اقتدارقبيلة جعده‌ رو به‌ افول‌ نهاد و قبايل‌ قشير و حريش‌ جانشين‌ آن‌ شدند. سرانجام‌قبيلة جميله‌ كه‌ تيره‌اي‌ از عنزه‌ است‌، در سده‌هاي‌ بعد، از قدرت‌ برتري‌ دراين‌ ناحيه‌ برخوردار مى‌شود. ريحانى‌ اقامتگاه‌ آل‌ خليفه‌ را كه‌ از بنى‌عتبه‌ (= عتوب‌) هستند، افلاج‌ ذكر مى‌كند و بنى‌ عتبه‌ خود شاخه‌اي‌ از قبيلة جميله‌ هستند؛آل‌ خليفه‌ بعدها از اين‌ ناحيه‌ به‌ كويت‌ مهاجرت‌ كردند (2/276). مونس‌ نيزمى‌نويسد كه‌ از نيمة دوم‌ سدة 17م‌ يكى‌ از شاخه‌هاي‌ قبيلة عنزه‌ كه‌ عتوب‌خوانده‌ مى‌شد، به‌ سمت‌ جنوب‌ نجد به‌ منطقة افلاج‌ و مركز آن‌ هدار روي‌ آوردند،سپس‌ از هدار به‌ وادي‌ دواسر رفته‌، پس‌ از آن‌ عازم‌ شمال‌ شدند و در قطر مسكن‌گزيدند (ص‌ 213). چنين‌ مى‌نمايد كه‌ اين‌ مهاجرتها به‌ سبب‌ برتري‌ قدرت‌ حاكميت‌دواسر در اين‌ ناحيه‌ پيش‌ آمده‌ باشد. هم‌اكنون‌ ساكنان‌ افلاج‌ غالباًزمين‌داران‌ و مالكان‌ دواسر و كشاورزان‌ قبيلة بنوخضير هستند، ولى‌ افرادي‌ ازقبيله‌هاي‌ فضول‌، سهول‌، سبيع‌، بنى‌تميم‌، عنزه‌ و برخى‌ قبيله‌هاي‌ كوچك‌تر نيزدر آنجا مسكن‌ دارند. همچنين‌ شمار بسياري‌ سياه‌ پوست‌ و سياهان‌ دورگه‌ نيز درآنجا ساكنند («فرهنگ‌ جغرافيايى‌ عرب‌»، 129 ؛ «فرهنگ‌ جغرافيايى‌ خليج‌فارس‌...2»، .(1355 افلاج‌ همچنين‌ محل‌ اقامت‌ جُذَيمات‌ (يكى‌ از عشيره‌هاي‌عنزه‌) و قبيله‌هاي‌ فضول‌، آل‌ مغيره‌، و وصيله‌ از بنى‌هاجر است‌ (حمزه‌، 186، 195، 209). از بنى‌ كَتّاب‌ نيز حدود 2 هزار نفر در اين‌ منطقه‌ اقامت‌ دارند كه‌سنى‌ مذهبند (مايلز، .(428جمعيت‌ افلاج‌ در 1979م‌/1358ش‌، 22 هزار نفر برآوردشده‌ كه‌ همگى‌ وهابى‌ بودند («فرهنگ‌ جغرافيايى‌ عرب‌»، همانجا). افلاج‌ روستاها وشهرهاي‌ بسياري‌ دارد. از جمله‌: ليلى‌، بديع‌، روضه‌، هدار، سيح‌، خَرفه‌، شطبه‌،غيل‌، مروان‌ و حَمَر (حمزه‌، 75؛ «فرهنگ‌ جغرافيايى‌ عرب‌»، .(130-131 ليلى‌پرجمعيت‌ترين‌ ناحية افلاج‌ و مركز آن‌ است‌.
قصرالعادي‌ از بناهاي‌ اين‌ناحيه‌ است‌ كه‌ به‌ گفتة همدانى‌ قدمت‌ آن‌ به‌ دوران‌ طسم‌ وجديس‌ مى‌رسد (ص‌ 273) و چنين‌ به‌ نظر مى‌رسد كه‌ بناهايى‌ كه‌ امروزه‌ در جنوب‌ سيح‌ به‌ قصيرات‌عاد شهرت‌ دارد، بقاياي‌ برجاي‌ مانده‌ از قصر العادي‌ باشد ( 2 .(EI
به‌ هنگام‌ظهور دين‌ اسلام‌ قبيلة جعده‌ بر افلاج‌ فرمانروايى‌ داشت‌ كه‌ تا چند سدة بعد نيزاقتدار خود را در اين‌ ناحيه‌ حفظ كرد. اين‌ قبيله‌ در 9ق‌ به‌ دين‌ مبين‌ اسلام‌درآمد (همانجا). پس‌ از قتل‌ وليد بن‌ يزيد در 126ق‌ دو جنگ‌ در اين‌ منطقه‌درگرفت‌ كه‌ جزو ايام‌ العرب‌ به‌ شمار مى‌رود. پس‌ از آنكه‌ عبدالله‌ بن‌ نعمان‌حاكم‌ يمامه‌ شد، مندلث‌ بن‌ ادريس‌ حنفى‌ را بر فلج‌ گمارد، اما اهالى‌ فلج‌ يعنى‌بنوعامر بن‌ صعصعه‌ و هم‌ پيمانان‌ آنها، بنوكعب‌ بن‌ ربيعه‌، قشير و بنوعقيل‌ ازاين‌ انتصاب‌ خشنود نبودند و با مندلث‌ بن‌ ادريس‌ وارد نبرد شدند. در اين‌ كارزار،مندلث‌ بن‌ ادريس‌ و ابن‌ طثريه‌ (ه م‌) كشته‌ شدند و اين‌ واقعه‌ در تاريخ‌ عرب‌به‌ عنوان‌ نبرد نخست‌ فلج‌ مشهور گشت‌ (يوم‌ الفلج‌ الاول‌). هنگامى‌ كه‌ عبدالله‌بن‌ نعمان‌ از قتل‌ مندلث‌ بن‌ ادريس‌ آگاه‌ شد، به‌ خون‌خواهى‌ وي‌ هزار نفر ازبنو حنيفه‌ گرد آورد و با اهالى‌ فلج‌ به‌ جنگ‌ برخاست‌ و شكست‌ سختى‌ بر بنوجعده‌وارد ساخت‌ كه‌ اين‌ نبرد به‌ جنگ‌ دوم‌ فلج‌ (يوم‌ الفلج‌ الثانى‌) موسوم‌ شد (ابن‌ اثير، 5/298-300؛ نك: ابن‌ خلكان‌، 6/372، كه‌ به‌ قتل‌ مندلث‌ بن‌ ادريس‌حنفى‌ و ابن‌ طثريه‌ در 126ق‌ در جنگ‌ فلج‌ اشاره‌ دارد؛ نيز نك: ابن‌ خلدون‌، 3/234).
ناصر خسرو مردم‌ فلج‌ را مردمانى‌ گرسنه‌ كه‌ سخت‌ درويش‌ بودند، وصف‌مى‌كند و مى‌گويد پيوسته‌ ميان‌ ايشان‌ دشمنى‌ بود به‌ نحوي‌ كه‌ با سلاح‌ به‌ نمازحاضر مى‌شدند (ص‌ 143- 145). در 1199ق‌ در زمان‌ عبدالعزيز بن‌ سعود (حك 1179- 1218ق‌) ساكنان‌ افلاج‌ وفاداري‌ خود را نسبت‌ به‌ او اعلام‌ كردند (ابن‌ غنّام‌، 162؛ فيلبى‌، .(240 پس‌ از آنكه‌ وي‌ حكومت‌ خود را در رياض‌ و اطراف‌ آن‌ استوارساخت‌، براي‌ گسترش‌ سرزمينهاي‌ تحت‌ فرمان‌ خويش‌ مناطق‌ خرج‌، افلاج‌، حوطه‌،حريق‌ و وادي‌ دواسر واقع‌ در جنوب‌ رياض‌ را كه‌ زير سيطرة آل‌ رشيد بود، تصرف‌كرد (حمزه‌، 370؛ زركلى‌، 30).
افلاج‌ در مقايسه‌ با مناطق‌ شمالى‌ نجد عقب‌مانده‌تر است‌ و اين‌ ناحيه‌ نقش‌ چندان‌ مهمى‌ در مسائل‌ سياسى‌ منطقه‌ نداشته‌است‌. روستاهاي‌ آباد جلگه‌اي‌ همچون‌ بديع‌، خرفه‌، ليلى‌، روضه‌ و سيح‌ در اختياركسانى‌ است‌ كه‌ در آنجا امير خوانده‌ مى‌شوند. در مناطق‌ تپه‌اي‌ هر روستايى‌،مستقل‌ از روستاهاي‌ ديگر است‌ و تحت‌ سرپرستى‌ شيخ‌ قريه‌ اداره‌ مى‌شود. تنها،روستاي‌ وسيط مستقل‌ نيست‌ و به‌ سرپرستى‌ شيخ‌ روستاي‌ حمر اداره‌ مى‌شود. ماليات‌سالانة افلاج‌ حدود 20 هزار دلار است‌ كه‌ يك‌ سوم‌ آن‌ به‌وسيلة صحرانشينان‌ و دوسوم‌ ديگر توسط روستاييان‌ به‌ امير وهابى‌ پرداخت‌ مى‌شود («فرهنگ‌ جغرافيايى‌عرب‌»، .(129همدانى‌ انواع‌ خرماهاي‌ افلاج‌ را نام‌ برده‌، و صُفري‌ رابهترين‌ نوع‌ آن‌ دانسته‌ است‌ (ص‌ 274). ناصر خسرو خرماي‌ فلج‌ را از خرماي‌ بصره‌و جاهاي‌ ديگر نيكوتر مى‌داند (ص‌ 144). امروزه‌ محصولات‌ افلاج‌ خرما، گندم‌، جو،يونجه‌، ذرت‌ و ارزن‌ است‌ («فرهنگ‌ جغرافيايى‌ عرب‌»، همانجا). نخلستانهاي‌ افلاج‌پر بار، و نوع‌ خرماي‌ آن‌ ظريف‌ و باريك‌ است‌ («فرهنگ‌ جغرافيايى‌ خليج‌ فارس‌»، .(1354 آبياري‌نخلستانها و زمينهاي‌كشاورزي‌از آب‌چاه‌است‌(«خاورميانه‌»، .(92روغن‌ از افلاج‌ به‌ ديگر نقاط فرستاده‌ مى‌شود (ريحانى‌، 2/31). اسب‌يكى‌ ازچارپايان‌ اين‌منطقه‌است‌كه‌ به‌وسيلة قبيله‌هاي‌صحرانشين‌ پرورش‌ داده‌ مى‌شود وبراي‌ قبيلة عنزه‌ و قبيلة بريده‌ به‌ قصيم‌ فرستاده‌ مى‌شود. ديگر حيوانات‌ اهلى‌اين‌ ناحيه‌ همچون‌ ديگر مناطق‌ نجد جنوبى‌، شتر، الاغ‌، گاو، گوسفند و بز است‌. شتر اين‌ ناحيه‌ نسبت‌ به‌ شتر جبل‌ شَمّر كه‌ خرمايى‌ رنگ‌ است‌، تيره‌تر وكوچك‌تر است‌ («فرهنگ‌ جغرافيايى‌ عرب‌»، «فرهنگ‌ جغرافيايى‌ خليج‌ فارس‌»،همانجاها).
مآخذ: ابراهيم‌ حربى‌، المناسك‌ و اماكن‌ طرق‌ الحج‌ و معالم‌الجزيرة، به‌كوشش‌ حمد جاسر، رياض‌، 1401ق‌/1981م‌؛ ابن‌ اثير، الكامل‌؛ ابن‌خردادبه‌، عبيدالله‌، المسالك‌ و الممالك‌، به‌ كوشش‌ دخويه‌، ليدن‌، 1889م‌؛ ابن‌خلدون‌، العبر؛ ابن‌ خلكان‌، وفيات‌؛ ابن‌ عبدالمنعم‌ حميري‌، محمد، الروض‌المعطار، به‌كوشش‌ احسان‌ عباس‌، بيروت‌، 1975م‌؛ ابن‌ غنام‌، حسين‌، تاريخ‌ نجد،به‌ كوشش‌ ناصرالدين‌ اسد، بيروت‌، 1405ق‌؛ ابن‌ كثير، البداية؛ ابوعبيد بكري‌،عبدالله‌، المسالك‌ و الممالك‌، به‌كوشش‌ وان‌ لون‌ و ا. فره‌، تونس‌، 1992م‌؛ همو،معجم‌ ما استعجم‌، به‌ كوشش‌ مصطفى‌ سقا، بيروت‌، 1403ق‌/1983م‌؛ انصاري‌ دمشقى‌،محمد، نخبة الدهر، به‌كوشش‌ مرن‌، لايپزيگ‌، 1281ق‌/1865م‌؛ حمدالله‌ مستوفى‌،نزهةالقلوب‌، به‌ كوشش‌ لسترنج‌، ليدن‌، 1331ق‌/1913م‌؛ حمزه‌، فؤاد، قلب‌جزيرةالعرب‌، رياض‌، 1388ق‌/1968م‌؛ ريحانى‌، امين‌، ملوك‌ العرب‌، بيروت‌، 1967م‌؛زركلى‌، خيرالدين‌، الوجيز فى‌ سيرة ملك‌ عبدالعزيز، بيروت‌،1984م‌؛ طبري‌،تفسير؛ كلى‌، ج‌. ب‌.، الحدود الشرقية لشبه‌ الجزيرة العربية، ترجمة، خيري‌ حماد،بيروت‌، 1971م‌؛ مونس‌، حسين‌، توضيحات‌ بر اطلس‌ تاريخ‌ الاسلام‌، قاهره‌، 1407ق‌/ 1987م‌؛ ناصرخسرو، سفرنامه‌، به‌ كوشش‌ محمد دبيرسياقى‌، تهران‌، 1355ش‌؛ همدانى‌،حسن‌، صفة جزيرة العرب‌، به‌ كوشش‌ محمد اكوع‌، بيروت‌، 1403ق‌/1983م‌؛ ياقوت‌،بلدان‌؛ همو، المشترك‌، بيروت‌، 1406ق‌/1986م‌؛ نيز:
EI 2 ; Gazetteer of Arabia, Graz, 1979; Gazetteer of the Persian Gulf, p Om ? n and Central Arabia, Farnboroug, 1970; The Middle East, a Geographical Study, London, 1988; Miles, S. B., The Countries and Tribes of the Persian Gulf, London, 1966; Philby, J., Sa q udi Arabia, Beirut, 1968.
زهرا خسروي‌

[العدان]

آلِ خَلیفه، سلسله‎ای مالکی مذهب از عربهای عَتوبی عربستان که در نخستین سالهای سدة 18م به کرانه‎های جنوبی خلیج‎فارس کوچیدند، درحدود 1196ق/1782م مجمعالجزایر بحرین را گرفتند و تا امروز بر بحرین فرمانروایی دارند.
زمینة تاریخی: در نیمة دوم سدة 12ق/18م سرزمینهای خاور و جنوب خلیج‎فارس صحنة کشمکش قدرتهای و گوناگون بومی و بیگانه بود. ادامة این کشمکشها به پیدایش 3 سلسلة تازه انجامید که هنوز بر سر کارند: آل سعود در عربستان، آل صباح در کویت و آل خلیفه در بحرین.
حضور امپراتوری عثمانی در خلیج‎فارس از سدة 10ق/16م آغاز شد (ابوحاکمه، 37). در آن هنگام دولت عثمانی بصره را گشود تا آن را همچون پایگاهی برای کوبیدن پرتغالیها به کار گیرد. دولت عثمانی سپس در آنجا ماندگار شد و بارها بر سر نگهداشت بصره با اران جنگید. اما عثمانی در سدة 12ق/18م وضعی آشفته داشت. در بین‎النهرین فرمانِ پاشای بغداد از دیوارهای شهر پیشتر نمی‎رفت و مُتَسَلِّمِ (مالیات گیر، فرماندار) بصره به گونه‎ای مستقل فرمان می‎راند. قبایل عرب حومة بصره، به‎ویژه بنب‎کعب، هر روز به سویی سر می‎سپردند و گاه به هر دو سوی ایران و عثمانی مالیات می‎پرداختند. در این دوران، رویداد مهمی به وقوع پیوست که در پیدایش دولت آل خلیفه تأثیر مستقیم داشت: کمپانی انگلیسی هند شرقی ـ که از نیمة دوم سدة 11ق/17م سمند سیاست را از پی تجارت به تاخت آورد (ویلسن، 138) ـ بصره را به کانون فعالیتهای بازرگانی خود بدل کرد و شکوفایی اقتصادی این شهر به‎ویژه در دهة هفتم سدة 18م (1173-1183ق) از رونق بوشهر و دیگر بندرهای ایرانی خلیج‎فارس کاست. این موضوع روابط پاشای بغداد و کریم‎خان‎زند را تیره‎تر ساخت. سرانجام کریم‎خان به بهانة مالیات گیری عثمانی از زائران ایرانی کربلا، در 1189ق/1775م به بصره یورش برد (ابو حاکمه، 35, 36). محاصرة 13 ماهة بصره بازرگانان عرب را به کناره‎های جنوبی خلیج‎فارس و ازجمله به زُباره در قطر گریزانند و موقعیت آل خلیفه را که این زمان در زباره اقامت داشت، استواری بخشید. چون کریم‎خان در 1193ق/1779م درگذشت، شیرازة اوضاع ایران از هم گسیخت و آل خلیفه از این آشفتگی سود جست و بحرین را تصرف کرد و به فرمانروایی «آل مذکور» که به دنبال فتح بحرین به دست نادرشاه در 1149ق/1736م آغاز شده بود، پایان داد.
قدرت دیگر کرانة خلیج‎فارس، قبیلة بنب‎خالد در شرق عربستان بود که اقتدارش تا بندرهای عربستان شرقی و کویت و قطر دامن می‎گسترد و برخی تیره‎های آن در عُمان‎الصَّیر (امارات عربی متحد امروز) می‎زیستند (همو، 38). اهمیت بنب‎خالد از آنجاست که بازرسی بر بازرگانی خلیج‎فارس و عربستان مرکزی را در دست داشت و دو دولت عتوبی آل صباح در کویت و آل خلیفه در بحرین با پشتیبانی آنان پا گرفتند (همو، 40). با اینهمه، دو عامل به فروپاشی قدرت بنب‎خالد یاری داد: از یک سو نفوذ آنان در جنوب بصره و بخشی از سرزمین نجد آنان را با عثمانیان بین‎النهرین و ایالتهای کوچک عربستان مرکزی در تضاد می‎گذاشت؛ از سوی دیگر وهابیان همچون یک نیروی نظامی ـ ایدئولئژیک تازه‎نفس در مرکز عربستان رشد می‎یافتند. اینان که مدت 20 سال در برابر بنب‎خالد حالت تدافعی داشتند، سرانجام به تهاجم پرداختند و بر آنان چیره شدند (همو، 42) و به کرانه‎های جنوبی خلیج‎فارس تاختند. اما یورش محمدعلی پاشای مصر به عربستان آنان را از پیشروی بازداشت. بنابراین، نابسامانی اوضاع درونی ایران، بین‎النهرین عثمانی و عربستان، و پشتیبانی قبیلة بنب‎خالد از آل خلیفه، به اینان امکان داد تا دولت خود را در زباره و سپس بحرین پابرجا سازند.
خاستگاه: نیای بزرگ این سلسله خلیفه‎بن‎محمدبن‎فیصل نام داشت و این خاندان بخشی از عربهای عتوبی است که به عَنَزه، یکی از قبایل عدنانی ساکن نجد و شمال عربستان وابسته است (همو، 45, 49). نام عتوب از ریشه «عَتَبَ» به معنای جابجایی و کوچ گرفته شده است. عتوبیها ساکنان بومی منطقة اَفْلاجْ در سرزمین هَدّار بودند. قبیلة عَنَزه در اواخر سدة 11ق/17م دست به کوچی بزرگ زد. علت این کوچ روشن نیست. این قدر می‎دانیم که در این دوران منطقة مرکزی عربستان دچار خشکسالی بوده است (همو، 50). عَتوبیها در 1128ق/1716م به کویت کوچیدند و به کار بازرگانی و صیدمروارید پرداختند. سپس نخستین دولت خود یعنی سلسلة آل صباح را تشکیل دادند. در 1179ق/1765م آل خلیفه در پی مشاجره با بنب‎کعب، یا از آن‎رو که نمی‎خواست به فرمان آل صباح درآید و یا به سودای ثروت‎اندوزی، به زباره رخت کشید (همو، 65-66) و جای پای استواری برای خود فراهم ساخت و حتی در برابر قبیلة آل مسلم که از آنان باج‎خواهی می‎کرد به دفاع پرداخت و از این‎رو قلعة مُرَیْزْ را در 1182ق/1768م بنا کرد (همو، 70). اعتبار آل خلیفه به‎ویژه پس از محاصرة بصره در 1189ق/1775م و کوچ گروهی از بازرگانان به زباره فزونی گرفت و این بندر با دیگر بندرهای خلیج‎فارس به رقابت پرداخت. در این زمان شیخ‎محمد، رئیس آل خلیفه، از طریق شیخ‎نصرخان حاکم بوشهر، به حکومت ایران نزدیکی جست و چندی بعد به شرط پرداخت مالیات به دولت ایران به سمت شیخی بحرین منصوب شد (آدمیت، 64). از میان عواملی که در نزدیکی آل خلیفه با ایران و حتی تسخیر بحرین در 1196ق/1782م نقش داشت، باید به نیروی رو به رشد و هابیان اشاره کرد که پیش از آل خلیفه در زُباره حضور داشتند. طبق نوشتة مورخان، شیخ‎خلیفه‎بن‎محمد، شیخ‎وهابیِ زباره را خوش نمی‎داشت (ابوحاکمه، 64؛ رمیحی، 3). یورشهای بعدی وهابیان به قلمرو دولتهای عتوبی چنین نظری را تدیید می‎کند.
شیوخ:
1.احمدبن‎محمد (1196-1211ق/1782-1796م). وی پس از مرگ پدر حکومت مستقل خود را در زباره اعلام داشت (زرین قلم، 109) و به دنبال مرگ کریم‎خان‎زند و آشفتگی اوضاع ایران، از پرداخت مالیات سرباز زد و به بحرین یورش برد و آنجا را غارت کرد. این رویداد به دشمنی میان شیخ‎نصرخان والی منطقه و آل خلیفه انجامید (آدمیت، 34). مورخان دربارة تاریخ تصرف بحرین اختلاف نظر دارند، اما در اسناد کمپانی هند شرقی نامه‎ای نامه‎ای به تاریخ 28 ذیقعدة 1196ق/4 نوامبر 1782م هست که می‎گوید «عتوبیها بحرین را گرفتند و غارت کردند» (ابوحاکمه، 109). به هر حال، شیخ‎احمد به دستیاری آل صباح و آل جَلاهِمه بر بحرین تاخت و سربازان ایرانی را که در قلعة نادری مستقر بودند، به قتل رسانید (زرین قلم، 107) و تلاش شیخ‎نصر برای گردآوری نیرو و تسخیر دیگربارة بحرین به جایی نرسید. به این ترتیب، شیخ‎احمد «فاتح» لقب گرفت و حکومت خاندان آل خلیفه را در بحرین بنیاد گذاشت. او برای تثبیت قدرت خویش، بخشی از غنایم را میان هم پیمانانی که در جنگ شرکت داشتند، تقسیم کرد و یکی از بستگان خود را در «دیوان» قلعة شهر منامه به حکومت گماشت تا جزیره را در برابر یورش ایران حفظ کند (ابوحاکمه، 117). سپس به زباره بازگشت. شیخ‎احمد تابستان را در بحرین و بقیة سال را در زباره می‎گذراند تا آنکه در 1211ق/1796م مرد و در منامه دفن شد (همو، 117).
2.سلمان‎بن‎احمد (1211-1236ق/1796-1821م). آغاز دوران حکومت شیخ‎سلمان با پایان اقتدار حامیان آل خلیفه، یعنی قبیلة بنب‎خالد، همراه بود. در 1210ق/1795م بُرّاک، رئیس بنب‎خالد، بر مُطَوَّعه (معلمان و مبلغان وهابی) و گروههای نظامی آنان که به دنبال جنگهای 1207 و 1208ق/1793 و 1794 در اَحسا اقامت گزیدند، حمله برد و در پی آن عبدالعزیزبن‎سعود (1132-1218ق/1720-1803م) بر احسا و قبایل متحد بنب‎خالد تاخت و «ناجم» را به عنوان نخستین حاکم غیرخالدی بر احسا گماشت (همو، 140) و شیخ‎سلمان از ترس استیلای وهابیان بر زباره، به بحرین کوچید. در همین دوران سیدسلطان، امام مسقط، که بر اثر اغتشاش در اوضاع داخلی ایران به گونه‎ای مستقل فرمان می‎راند، به پُشت گرمی حاکم شیراز با آل خلیفه از در دشمنی درآمد (تاج بخش، 42). شیخ‎سلمان بی‎درنگ وفاداری خود را نسبت به او اعلام کرد و به خراجگزاری تن داد. سیدسلطان پس از آنکه فرزند خود سید سعید را به حکومت بحرین گماشت، یکی از برادران شیخ‎سلمان را به گروگان و به مسقط برد.
برادر شیخ‎سلمان اندکی پس از ورود به عُمان درگذشت و آل خلیفه برای بازپس گیری بحرین از عبدالعزیزبن‎سعود، امام وهابیان، کمک خواست. امیرنجد به سودای تصرف بحرین سپاهی به فرماندهی ابراهیم‎بن‎عُفَیْصان گسیل کرد. به این ترتیب سیدسعید شکست خورد و از جزیره بیرون رانده شد، اما فرمانده وهابی به نام امیرنجد در بحرین به حکومت نشست و ال خلیفه را به زباره بازگرداند. (با وزیر، 157). چندی بعد گروه دیگری از نجد رسید و زباره را نیز گرفت و شیخ‎سلمان و برادرش شیخ‎عبدالله را به نجد برد. آل خلیفه دست به دامان امام مسقط شدند، اما او تنها کمک مالی به آنان داد. سرانجام لشکری گردآوردند و به بحرین یورش بردند. ابن‎عفیصان شکست خورد و نزد اَرْحَمه (رَحْمه)‎بن‎جابر آل جلاهمه گریخت. در این میان دولت عثمانی که بالا گرفتن کار وعابیان را خوش نمی‎داشت، محمدعلی پاشای مصر را به تسخیر عربستان برانگیخت. یورش محمدعلی پاشای مصر را به تسخیر عربستان برانگیخت. یورش محمدعلی به آزادی بازداشت شدگان آل خلیفه انجامید و آنان به بحرین بازگشتند (بایندر، 123). سران آل خلیفه که خود را از جانب ارحمه و ابن‎عقیصان در خطر می‎دیدند، بر آنان پیشی جستند و به قطر لشکر کشیدند. در این جنگ ابن‎عفیصان و ارحمه شکست خوردند و ارحمه از سیدسعید امام مسقط کمک خواست و او نیز با کشتیهای جنگی خود به بحرین حمله بد، اما شکست خورد و مسقط بازگشت.
در این میان. کمپانی انگلیسی هند شرقی که بارها با دزدان دریایی جنگیده بود، در 1235ق/1820م قراردادی پیرامون جلوگیری از دزدی دریایی و منع خرید و فروش برده با شیوخ کرانه‎های خلیج‎فارس بست که براساس آن حفظ امنیت خلیج به عهدة کمپانی گذاشته شد. شیخ‎سلمان و شیخ‎عبدالله نیز به عنوان شیوخ بحرین در این قرارداد شرکت جستند. شیخ‎سلمان در 1236ق/1821م در بحرین درگذشت.
3.عبدالله‎بن‎احمد (1236-1258ق/1821-1842م). سران آل خلیفه پس از تسخیر بحرین، نظام فرمانراوایی دوتنه را به کار بستند که برپایة آن دوتن ازز پسران، پدر را در دوران حکومت یاری می‎کردند و پس از مرگ او فرمانروایی را ادامه می‎دادند و در همة کارهای اجرایی شرکت می‎جستند. گاه نیز پسر بزرگ به انجام کارهای گوناگونِ فرمانروا فراخوانده می‎شد (رمیحی، 4). به هر روی، عبدالله در دوران حکومت سلمان شریک قدرت وی بود و به همین دلیل است که امضای هر دوتن را به عنوان «شیوخ بحرین» در پای پیمان 1235ق/1820م بریتانیا با شیوخ خلیج‎فارس می‎توان دید (تاج بخش، 300, 301). این نظام تا زمان حکومت شیخ‎عیسی در 1286ق/1869م ادامه یافت، اما در پی مرگ شیخ‎سلمان، عبدالله خواست که فرمانروای مطلق بحرین شود. این اندیشه، جنگهای خونینی در درون خاندان حاکم برانگیخت، و اگرچه در آغاز به پیروزی عبدالله انجامید، اما وضع سیاسی و اقتصادیِ بحرین را به آشفتگی کشانید. ناخشنودی مردم روز به روز بیشتر می‎شد. جزایر بر اثر کوچ اهالی تهی ماند و شهرها رو به ویرانی نهاد (رمیحی، 5). به هر حال، عبدالله در آغاز کار خود و پیش از بالا گرفتن کشمکشهای درون خاندان، در صدد گسترش قلمرو حکومت خود برآمد و به احساء و قُطَیف لشکر کشید و آنجا را گرفت، اما دیری نگذشت که وهابیان او را بیرون راندند (زرین قلم، 119؛ بایندر، 124). او چندی بعد عصیان پسران خود را به وسیلة محمد و علی، نوه‎های برادرش سلمان، سرکوب کرد. در میان سالهای 1254 و 1256ق/1838 و 1840م دومین تاخت و تاز مصریها بر وهابیان، به فتح احساء انجامید و حاکم وهابی به بحرین گریخت. مصریان از شیخ‎عبدالله خواستند که حاکم وهابی را تسلیم کند و به آنان مالیات بپردازد و یکی از فرزندان خود را به عنوان گروگان به اردوی مصر بفرستد. شیخ سرانجام در 1255ق/1839م با خورشیدپاشا فرمانده ارتش محمدعلی پاشا در نجد پیمانی بست که براساس آن حاکمیت مصر را بر بحرین به رسمیت شناخت و پذیرفت که سالانه 000‘3 ريال به عنوان زکات بحرین به حکومت مصر بپردازد. اما به دنبال انعقاد پیمانِ لندن در 1256ق/1840م میان دولتهای عثمانی، بریتانیا، روس و پروس و اتریش که محمد علی‎پاشا را به مرزهای مصر بازگرداند، این تعهد بحرین نسبت به مصر بی‎اعتبار گردید (رمیحی، 11؛ زرکلی، 4/194) و شیخ که این‎بار خود را از سوی محمد و علی، پسران خلیفه‎بن‎سلمان، در خطر می‎دید به حکومت ایران نزدیک شد (زرین قلم، 118، 120). سرانجام محمد و علی‎به کمک نیرویی که از اهالی کیش فراهم آوردند (بایندر، 125) عبدالله را در 1258ق/1842م شکست دادند. او برای کمک‎خواهی از آل صباح به کویت رفت، اما نتیجه‎ای نگرفت، پس برای کسب یاری به نجد و سپس به مسقط رفت، ولی توفیق نیافت و سرانجام در مسقط بیمار شد و در همان جا درگذشت (زرکلی، 4/195).
4.محمدبن‎خلیفه (1258-1286ق/1842-1869م). هنگامی که شیخ‎محمد بر سر کار آمد، شیخ‎عبدالله در خلیج‎فارس می‎گشت و از هر کسی کمک می‎خواست. محمد برای نگاهداشت قدرت خود به انگلیس روی آورد و در 16ربیع‎الاول 1265ق/9 فوریة 1849م به سرهنگ هِنِلْ، نمایندة مقیم انگلستان در بوشهر، نوشت: «من دریافتم که همة کشورهای منطقه به این یا آن سلطان وابسته‎اند و من همان گونه که قبلاً می‎خواهم، به حکومت عَلیّة بریتانیا وابسته ام و تبعة آنم و مطمئنم که شما راضی نمی‎شوید آسیبی به وابستگانتان وارد آید» (رمیحی، 12). اما بریتانیا که در این هنگام نمی‎خواست با عربهای بومی درگیر جنگ شود، این پیشنهاد را نپذیرفت. با مرگ عبدالله در مسقط خطر وهابیان، که از ادعای فرزندان عبدالله بر حکومت بحرین پشتیبانی می‎کردند، جای خطر عبدالله را گرفت. همراه با فزونی این خطر در سالهای پس از 1266ق/1850م، نامه‎نگاریهای شیخ‎محمد با دو دولت ایران و عثمانی در 1276ق/1860م آغاز شد، به‎ویژه آنکه محمدبن‎عبدالله نیز د همین زمان به فرمانروای بوشهر نامه می‎نوشت و کمک می‎خواست تا بحرین را زیر سرپرستی دولت ایران تصرف کند و خراجگزار ایران شود (زرین قلم، 125). به هر حال، سالهای نخست فرمانروایی شیخ‎محمد به سرکوبی مخالفان گذشت. ازجمله، فرزندان شیخ‎عبدالله گروهی از قبیلة آل علی‎را گرد خود آوردند و با شیخ‎محمد به جنگ پرداختند، اما شکست خوردند و شیخ‎علی برادر شیخ‎محمد آنان را تا دَمّام در کرانة احساء دنبال کرد و به محاصره کشید و پس از 11 ماه به صلح واداشت (بایندر، 126). از 1276ق/1860م بریتانیا مداخلة آشکار خود را در بحرین آغاز کرد، به‎ویژه آنکه نامه‎نگاریهای شیخ‎محمد مسأله موقعیت بحرین را از نو مطرح ساخته بود. بریتانیا برای آنکه جای پای خود را محکم کند، درصدد برآمد که بحرین را به عنوان یک دولت مستقل و بیرون از تبعیت ایران و عثمانی به رسمیت بشناسد. هم از این‎رو در 1277ق/1861م با بستن یک پیمان صلح و دوستی با بحرین، شیخ‎محمد را فرمانروای مستقل بحرین دانست و تعهد کرد که از او در برابر تجاوزهای سران قبایل خلیج‎فارس پشتیبانی کند، به این شرط که او کشتی جنگی تهیه نکند (رمیحی، 13). سرانجام بریتانیا به فرصت مناسب دست یافت. در 1285ق/1868م قبایل زیر فرمان شیخ‎محمد در قطر شوریدند و او از بیم دیر شدن و به درازا کشیدن کار، بر آنان حمله برد، اما کنسول انگلس این رویداد را پیمان شکنی شمرد و با ناوگان جنگی خود بحرین را کوبید و قلعة شیخ را در منامه بمباران کرد و او را کنار گذاشت و برادر وی شیخ‎علی را به فرمانروایی نشاند (زرکلی، 4/96). این اقدام نشان داد که بریتانیا زمینه را برای انجام یک نقش فعال در سیاست بحرین آماده ساخته بود. به این ترتیب دوستی 20 سالة دو برادر به دشمنی انجامید. مردم بحرین از شیخ‎علی به خاطر پشتیبانی انگلیسیها بیزار شدند و شیخ‎محمد با دشمن دیرینة خود، محمدبن‎عبدالله، هم پیمان شد و در 1286ق/1869م به بحرین یورش برد شیخ‎علی کشته شد و محمدبن‎عبدالله، به یاری برادران خود، شیخ‎محمد را دستگیر کرد و در قلعة ابوماهر زندانی ساخت و خود به فرمانروایی نشست. اما کنسول بریتانیا بی‎درنگ از بوشهر فرا رسید و هر دو را به هندوستان تبعید کرد و عیسی فرزند شیخ‎علی مقتول را به حکومت بحرین گماشت. شیخ‎محمد سرانجام با تلاش پسرش ابراهیم و میانجیگری سلطان عبدالحمید عثمانی در 1305ق/1888م آزاد شد، در مکه اقامت گزید و در 1307ق/1890م در همانجا درگذشت (همو، 6/351).
5.عیسی‎بن‎علی‎(1286-1341ق/1869-1923م). شیخ‎عیسی به دستیاری انگلیسیها روی کار آمد. پشتیبانی انگلیسیها از وی باعث شد که مدعیانی در حکومت نداشته باشد. اما ترکان در 1287ق/1870م بر احساء استیلا یافتند و در پی تسخیر بحرین برآمدند. سرهنگ پلی، نمایندة سیاسی مقیم انگلیس، از بوشهر به بحرین آمد و براساس پیمان 1277ق/1860م به شیخ‎نویدِ پشتیبانی داد. سرانجام دولت بریتانیا در 1297ق/1880م پیمانی با شیخ‎عیسی بست که سرآغاز تحت‎الحمایگی بحرین بود. در این قرارداد آمده بود: «من عیسی‎بن‎علی‎آل خلیفه، شیخ‎بحرین، بدین وسیله خود و جانشینانم را در دولت بحرین در برابر دولت بریتانیا متعهد می‎سازم که از گفت و گو یا بستن هرگونه پیمانی با هر کشور یا دولتی بجز بریتانیا بدون موافقت این دولت خودداری کنم و به هیچ دولتی جز بریتانیا ـ و بدون موافقت دولت بریتانیا ـ اجازة تأسیس نمایندگی سیاسی یا کنسولی در سرزمین خود ندهم» (رمیحی، 13؛ تاج بخش، 312). همچنین در قرارداد 1309ق/1892م، دولت بریتانیا فروش یا اجارة زمین را در جزیرة بحرین، بدون اجازة نمایندة انگلیس ممنوع ساخت. در 1312ق/1894م قبیلة آل علی‎ساکن قطر به پُشت گرمی ترکها در پی تسخیر بحرین برامد. بریتانیا از این فرصت سود جست و به شیخ پیشنهاد کرد که از این پس یک نمایندة سیاسی انگلیس در بحرین ماندگار شود تا به کارهای اتباع انگلیسی رسیدگی کند و در همة مسائل مربوط به اتباع خارجی، طرف مشورت شیخ قرار گیرد. شیخ پذیرفت و ناوگان انگلیس با شلیک چند توپ شورشیان را پراکند و پیمان صلحی میان آل علی‎و آل خلیفه بسته شد (بایندر، 129). از حدود 1318ق/آغاز سدة 20م، بریتانیا برای حفظ منافع خود در بحرین، کوشید حکومت را در وضع مطمئن تری جای دهد. از این‎رو به شیخ‎عیسی فشار آورد که یا اصلاحات ضروری را پیاده کند یا یک رایزن انگلیسی را بپذیرد، اما شیخ سخت با اصلاحات مخالفت ورزید. در این دوران دو مسألة مهم حقوق گمرکی و اختیارات قانونی نسبت به بیگانگان، در کانون توجه به بریتانیا جای داشت (رمیحی، 14). هم از این‎رو لرد کرزن در دیدار خود از بحرین در 1320ق/1902م، نیاز اصلاحات را به شیخ یادآور شد، اما شیخ پاسخ داد که این مسأله به شخص او مربوط می‎شود. در 1322ق/1904م انگلستان فرصت مناسبی یافت و با فرستادن ناوگان دریایی خود به سواحل بحرین و تهدید به بمباران منامه، شرایط خود را بر شیخ تحمیل کرد (همو، 167). در 1331ق/1913م بریتانیا پیمانی با عثمانی بست که براساس آن عثمانی از همة ادعاهای خود از خلیج‎فارس چشم پوشید و کویت را به عنوان ایالتی مستقل شناخت. این پیمان دست انگلستان را بیش از پیش بازگذاشت. در همین دهه، احساسات ملیّت گرایی عربی که در کشورهای پیشرفته‎تر مصر، عراق و سوریه پدید آمد، از رهگذر نوشته‎های گروههای عرب مقیم در استانبول، پاریس و بیروت، پنهانی به بحرین راه یافت و راه را برای رشد آگاهی سیاسی و جنبشهای اجتماعی بعدی هموار ساخت.
در 1339 و 1340ق/1921 و 1922م، مردم بحرین ـ به‎ویژه شیعیان که از تبعیض رنج می‎بردند ـ اصلاحاتی همچون رعایت عدالت براساس قانون شریعت و نظارت مجلس‎العُرْف یا محاکمه‎های سُلْفه، الغای سخره (بیگاری) از چارپاداران، برانداختن رسم رَقَبیّه (مالیات سرانه)، حفظ حرمت مزارع خصوصی در برابر آسیبهای ناشی از چرای گله‎های شیخ و اصلاح وضع کنونی زندانها را خواستار شدند (همو، 174, 175). در 1341ق/1923م نیز کنگرة ملی بحرین تشکیل شد و خواستار اجرای قوانین اسلامی، عدم مداخلة کنسول بریتانیا در کارها و نظارت 12 تن از اعضای کنگره بر تحقیق این خواسته‎ها گردید (همو، 181). سرانجام بریتانیا ناگزیر شد که شیخ‎عیسی را بردارد و پسرش شیخ‎حَمَد را جانشین وی کند. عیسی در 1351ق/1932م درگذشت.
6.حَمَدبن‎عیسی (1341-1361ق/1923-1942م). وی وی فرمانروایی خود را با این جمله آغاز کرد: «بنا به فرمایش دولت علیّة بریتانیا من امروز مسئولیت حکومت این کشور را به دوش می‎گیرم» (همو، 176). شیخ‎حمد با وعدة برخی اصلاحات بر سر کار آمد. وی حتی گفته بود که شرکت شیعیان را در مجلس بررسی خواهد کرد (همو، 194)، اما دیری نپایید که ابزار سرکوب به کار افتاد و رهبران کنگرة ملی به هندوتان تبعید شدند و بریتانیا برای مهار اوضاع، سِر جارلز بلگریو را در 1342ق/1925 به بحرین فرستاد (داک، 44). بلگریو که سررشتة حکومت بحرین را به چنگ داشت، افسار گسیختگی خاندان حاکم را تا حدی مهار زد و به‎ویژه پس از کشف نفت به اصلاحات متعددی پرداخت. شیخ‎حمد در 1348ق/1929م با شرکت نفت بحرین (باپکو) که امتیاز آن در دست شرکت استاندارد اوپل امریکایی بود، قراردادی بست و امتیاز 69 سالة استخراج نفت را به آن کمپانی واگذارد. در این دوران، آگاهی سیاسی ملیّت گرایانة عربی که در مفهوم «تعیین سرنوشت خود» تبلور یافته بود، و اصلاحات دهة 20 سدة 20م (1339-1349ق) که یک دستگاه اداری نوین و سرویس حقوق گمرکیِ اصلاح یافته و نظام امروزی پلیس را به همراه آورد، چشمهای مردم را به نیاز اصلاح در دیگر حوزه‎ها گشود. به اینها باید تغییر الگوی زندگی مردم را که زاییدة کشف نفت و دگرگونیهای اقتصادی بعدی بود افزود. اولین ناخشنودی مردمیی در 1357ق/1938م آشکار شد (رمیحی، 196) و کارگزاران انگلیسی جنبش مردم را سرکوب کردند. با افروخته شدن آتش جنگ جهانی دوم و بمباران بحرین از سوی هواپیماهای آلمانی و ایتالیایی، اعتراض مردم بالا گرفت و ایشان خواستار بیرون راندن نیروهای نظامی بریتانیا و رایزنان انگلیسی شدند. حتی برخی از نمایندگان گروه فرمانروا نیز به رویارویی با انگلیسیها برخاستند، اما این جنبش نیز به جایی نرسید و چندی بعد شیخ‎سلمان پس از مرگ پدر به فرمانروایی نشست

[العدان]

7.سلمان‎بن‎حمد (1361-1381ق/1942-1961م). شیخ‎سلمان برای سست کردن مخالفت نمایندگان گروههای حاکم،به پول پراکنی و هراس افکنی پرداخت و برای گمراه سازی مردم اصلاحاتی را نوید داد. در 1361-1363ق/1942-1944م خطرناکترین دشمنان سیاسی برکنار گردیدند. مخالفان سیاسیبه زندان افتادند و جنبش مردم سرکوب شد. پس از جنگ، دگرگونیهای ژرفی پدید آمد وبندرهای امروزین، پلهایی برای ارتباط جزایر به یکدیگر، جاده‎های مدرن، فرودگاهنمونه برای بزرگترین هواپیماها در شهرهای منامه و مُحرّق، هتلها و باشگاههای نو،مدارس و بیمارستانها ساخته شد. شبکة تلفن و برق و پست گسترش یافت، روزنامه‎هایپرتیراژ به چاپ رسید و انجمنهای ادبی تشکیل گردید.
رویدادهای ایران، در 1370ق/1951م به‎ویژه ملی شدن نفت، جهش تازه‎ای به جنبش مردم بحرین داد و اعتصابیگسترده شکل گرفت که با دخالت نیروهای انگلیسی و نفاق افکنی میان ایرانیان و عربهایبحرین سرکوب شد.
با اینهمه بزرگترین نمود ناخشنودی مردم در 1373ق/1954م پدیدارشد و این هنگامی بود که رهبران محلی سنی و شیعه کمیته‎ای برای انجام تظاهرات وسامان دادن اعتصابات عمومی در پشتیبانی از اصلاحات فراگیر سازمان دادند (داک، 40 و 44). سرانجام شیخ با تأسیس شوراهای نسبتاً انتخابی در زمینة بهداشت و آموزش وانتصاب مشاورانی برای تضمین رفتار منصفانة دستگاه قضایی و نظام امنیت عمومی موافقتکرد (همو، 45). اما مردم به زودی دریافتند که این شوراها جنبة فرمایشی دارند ورؤسای انجمنهای شهرداری و مختاران (کدخدایان) همچنان از سوی حاکم منصوب می‎شوند. اندکی پس از انتخابات شوراهای آموزش و بهداشت در 1375ق/1956م، و همزمان با بحرانآبراه سوئز، شورش مردم اوج تازه‎ای گرفت. زندگی حاکم با تهدید روبه‎رو شد و مردم بابرپایی تظاهرات خیابانی خواستار انتخابات عمومی مجلس و حق تشکیل اتحادیه‎های کارگریشدند. پخش خبر ملی شدن آبراه سوئز به این جنبش دامن زد. اعتصاب اداره‎ها وسازمانهای بحرین فراگیر شد و کارگران شرکت نفت از دادن سوخت به هواپیماهای انگلیسیو فرانسوی که در تجاوز به مصر شرکت داشتند سرباز زدند، در کشور حالت فوق‎العادهاعلام شد و سربازان بریتانیایی مردم را سرکوب کردند و رهبران را به زندان انداختند. در حالی که تقاضای تأسیس مجلس ملی برآورده نشده بود، شیخ اطمینان می‎داد که احکام ومجموعة قوانین کارگری به زودی تدوین خواهد شد. در اواخر 1376ق/1957م بحرین خشم خودرا فرو خورد، اما انگلستان ناچار شد که بلگریو و گروه دیگری از کارمندان دفتر سیاسیرا برکنار کند. با اینهمه، ساخت اصلی حکومت و کل قدرت خاندان حاکم تا مرگ شیخ‎سلمانهمچنان دست نخورده ماند (همو، 45).
8.عیسی‎بن‎سلمان (1381ق/1961م). روی کارآمدن شیخ‎عیسی درنگی در جنبش مردم بحرین پدید نیاورد و جبهة رهایی بخش میهنی بحریندر 1382ق/1962م خواستار آزادی و استقلال میهن و اصلاحات دمکراتیک و بیرون راندننیروهای انگلیسی از جزایر بحرین شد. این جنبش در 1385ق/1965م همزمان با اخراج گروهیاز کارگران شرکت نفت بحرین اوج گرفت و تنها با دخالت مستقیم سربازان انگلیسی به کمک 12 رزمناو، و تعقیب خانه به خانه و شکنجة آزادیخواهان خاموش گشت. هم از این رو،شیخ‎عیسی در سال 1386ق/ 1966م پیمان واگذاری بخشی از خاک بحرین را برای تأسیسپایگاه نظامی در برابر دریافت سالانه 5/1 میلیون لیرة استرلینگ امضا کرد. با همةاینها انگلیسیان، به علت عدم احساس امنیت، بر آن شدند تا پایگاه ارتشی خود را ازبحرین به جایی آرمتر انتقال دهند و سرانجام همة نیروهای نظامی خود را از بحرین بهجایی آرامتر انتقال دهند و سرانجام همة نیروهای نظامی خود را از پهنة خلیج‎فارسبکوچانند. از این‎رو چون در 1391ق/1971م مسألة خروج نیروهای انگلیسی از شرق سوئز وخلیج‎فارس به میان آمد، شاه ایران در زمینة استقلال بحرین به سازمان ملل متحداختیار تام داد. سازمان ملل به دنبال بررسیهای ویتریو وینسپیر گیچیاردی، رئیس دفتراین سازمان در نو، استقلال بحرین را اعلام داشت. شیخ‎عیسی در همان روز با بریتانیاپیمان بست و در سخنرانی روز ملی گفت که کشورش به قانون اساسی نیازمند است (کیهان، 15 فروردین 1349ش)، شیخ در 1392ق/1972م فرمان تشکیل مجلس مؤسسان را صادر کرد وقانون اساسی بحرین مطابق الگوی قانون اساسی کویت و توسط خاندان خلیفه تهیه شد. سرانجام در 1393ق/1973م مجلس ملی بحرین به دنبال برگزاری انتخابات گشوده شد، امانتیجة این انتخابات، خاندان حاکم را به وحشت انداخت زیرا به ادعای دولت، دست چپیهایبحرین پیروزی درخشانی در آن به دست آوردند (کیهان، 18 آذر 1352ش). اما این وضع دیرینپایید و در 1395ق/1975م در پی برخورد میان مجلس و دولت، شیخ فرمان انحلال مجلس راصادر کرد، و برخی از نمایندگان بازداشت شدند، و تا 1403ق/1983م سخنی از بازگشاییمجلس به میان نیامد.
اوضاع اجتماعی و اقتصادی و سیاسی: تا پیش از کشف نفت در 1351ق/1922م، بحرین یک جامعة روستایی بود که زندگی آن بر پایة کشاورزی (در بخشهایشمالی) و صید مروارید و ماهیگیری و بازرگانی می‎چرخید. ساختار جامعه بر شالودة تباریا ازدواج استوار بود. کارکرد ویژة این نظام که در خاندان حاکم و قبایل متحد آنریشه داشت، زمین و ثروت و قدرت را همچنان در چنگ حاکمان نگاه می‎داشت و سیاست مبتنیبر دامن زدن به اختلافات مذهبی نیز به تعیین هوین این ساختار یاری می‎داد. بنابراین، در آغاز سدة 14ق/20م، دو گروه اصلی در بحرین می‎زیستند: از یک سو نخبگان،شامل خاندان حاکم، زمین داران، بازرگانان بزرگ، به‎ویژه فروشندگان عمدة مروارید، واز سوی دیگر توده‎های مردمِ ناآگاه از مسائل سیاسی (رمیحی، 148). هزینة دستگاهفرمانروا را مالیاتهای بازرگانان و مالیات سرانة قبایل که از سوی مختارها گردآوری وپرداخت می‎شد، تأمین می‎کرد و حاکم از قدرتی مطلق برخوردار بود. بیدادگریِ سلطةحاکم تا آنجا دامن می‎گسترد که حتی بازرگانان ثروتمند برای گریز از فشار آن بهتابعیت بریتانیا درمی آمدند. از این‎رو بریتانیا از 1322ق/1904م درصدد برآمد کهپاره‎ای اصلاحات، در راستاری مصالح و هماهنگ با هدفهای خود، به عمل آورد و اختیاراتشیخ‎عیسی را محدود سازد.
گذار از نظم کهنه به نو که به‎ویژه فاصلة میان سالهای 1336 تا 1344ق/1918 تا 1926م را در برگرفت، تا اندازه‎ای سنیان و شیعیان را بهیکدیگر نزدیک ساخت، امّا شکاف میان آنان را کاملاً از میان نبرد و خاندان حاکم واستعمار بریتانیا بارها از این شکاف برای سرکوب جنبشهای اجتماعی مردم سود جستند. تاپیش از دگرگونی بنیادی اجتماعی بحرین که با نوسازی دستگاه حکومت در پی جنگ جهانیدوم آغاز شد و خواه ناخواه اندیشه‎ها و وشهای تازه را به زندگی اجتماعی و خانوادگیبحرین راه داد، نقش زن در چهار دیواری خانه محدود می‎شد. تنها زنان ماهیگیری ودهقانان بیرون از خانه کار می‎کردند و به تمیز کردن و فروختن ماهی می‎پرداختند و بهشوهران خود در کار کشت و درو محصول یاری می‎دادند. اما تا 1374ق/1955م، حتی یکسازمان برای زنان در کار نبود تا ایشان بتوانند از راه آن نقشی در اوضاع اجتماعیایفا کنند. در این سال انجمن «نهضه فتاه‎البحرین» تشکیل شد که در اصل به زنانخانواده‎های نخبه تعلق داشت و برخی خدمات محدود اجتماعی برای خانواده‎های تهیدستانجام می‎داد. 5 سال بعد، انجمن دیگری از زنان طبقات متوسط تشکیل شد که نقش فعالتریایفا کرد و به تأسیس آموزشگاه پرستاری پرداخت. از آن پس سازمانهای دیگری پدید آمد. در سالهای اخیر زنان، گذشته از بانکها و دفاتر خدمات دولتی و صنعت نفت و هتلها، دردستگاه پلیس نیز به کار پرداخته‎اند. (رمیحی، 154). بر اثر اصلاحاتی که به‎ویژه پساز ورود بلگریو به بحرین روی داد، آل خلیفه از بسیاری پیوندهای کهنه و مبتنی برسلسله مراتب قبیله‎ای و قومی چشم پوشید تا قدرت خود را در پرتو نفوذ و اقتداربریتانیا حفظ کند. این حرکت بر اثر فروپاشی صنعت مروارید که زاییدة رونق بازارهایمروارید مصنوعی ژاپن بود، آسانتر شد، زیرا دیگر بازرگانان مروارید یک نیروی سیاسییا اقتصادی مستقیم به شمار نمی‎آمدند؛ نخبگان آل خلیفه و زمینداران به طبقة بالایتازة جزیره تبدیل شدند و ثروت آنان به دنبال دستیابی بر درآمد نفت نه تنها ساختاراجتماعی را تغییر داد، بلکه به پیدایش یک طبقة میانی انجامید و شرکت نفت بحرین، یابه کار انداختن سرمایه‎های محلی، در قراردادهای فرعیِ طرحهای خود از آن پشتیبانیکرد. دهقانان، ماهیگیران یا غواصان مروارید به سرعت کار خود را رها می‎کردند تاب هخدمت دولت و صنایع نفت و دیگر صنایع نو درآیند. یکی از نتایج این وضع آن بود کهفرقه‎هایی که تعصّبات مذهبی، آنان را از یکدیگر جدا می‎ساخت به هم نزدیک شدند (همو، 151). افزایش تقاضا برای کالا که به دنبال کشف نفت پدید آمد به پیدایش نمایندگیهایبازرگانیِ همسو با انحصارات امپریالیستی انجامید که از سوی حکومت و در جهت منافعبازرگانان بزرگ سرپرستی می‎شد. رشد آگاهی سیاسی مردم که از دهة 20 سدة 20م (1338-1348ق) آغاز شد، و افزایش شمار کارگران، به‎ویژه در صنایع نفت، بحرین را بارشته‎ای از جنبشهای اجتماعی و سیاسی پی در پی روبه‎رو ساخت که به‎ویژه در 1372 تا 1375ق/1953 تا 1956م به اوج رسید و سالهای سرکوب را به دنبال آورد، اما نقش مؤثریدر پایان 2 قرن سلطة بریتانیا در خلیج‎فارس و استقلال بحرین در 1391ق/1971م ایفاکرد. با اینهمه، هنوز دشواریهایی هست، زیرا تأسیسات نیروهای دریایی سلطنتی انگلیسدر «جُفیره» به پایگاه هوایی امریکا «آ. اس. یو» تبدیل شده، هرچند هر دو طرف بهشدّت آن را انکار کرده‎اند (کیهان، 2 خرداد 1363ش).
در سالهای اخیر بحرین شاهدبسیاری فعالیتهای سیاسی و نظامی سازمان یافته بوده است. در 1390ق/1970م تلاشی برایسرنگونی حکومت انجام گرفت که به شدت از انتشار اخبار آن جلوگیری شد. (رمیحی، 157،حاشیه). در 1401ق/1981م کودتای نافرجامی به وقوع پیوست که حکومت بحرین آن را بهایران نسبت داد و ایران آن را به شدت تکذیب کرد (کیهان، 2 خرداد 1363ش). به هر حال،حکومت بحرین، برای پیشگیری از خطرهای احتمالی، مناسبات تنگاتنگی با عربستان سعودیبرپا کرده است و پل دریایی 25 کیلومتری میان عربستان و بحرین که در 1405ق/1985م بهپایان رسیده، گذشته از آنکه بحرین را به «تفریحگاه خلیج» تبدیل کرده، در راستایرسیدن به این هدف ساخته شده است (کیهان، 23 فروردین 1363ش).

مآخذ: باوزیر،سعیدعوض، معالم تاریخ‎الجزیره‎العربیه، عدن، مؤسسه‎الصبان والشرکاء، 1966م؛ بایندر،غلامعلی، خلیج‎فارس، خرمشهر، 1317ش؛ داک، آنتونی جان، امارات خلیج‎فارس، ترجمة مهدیمظفری، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی، 1357ش؛ زرکلی، خیرالدین، الاعلام؛ زرین قلم،علی، سرزمین بحرین، تهران، سیروس، 1337ش؛ کحاله، عمررضا، معجم قبائل‎العرب، دمشق،المطبعه‎الهاشمیه، 1368ق؛ نیز:

Abu Hakima, Ahmad, History of Eastern Arabia, Beirut, Khayats; Adamiyat, Fereydoun, The Bahrain Islands, New York, Praeger, 1955; Rumaihi, M. G., Bahrain-Social and Political change since the First World War, London & New York, Bowker, 1967, p. 150; Tadjbakhche, Gholam-Reza, Laquestion des Iles Bahrein, Paris, 1960.
کاظم برگ نیسی

[العدان]

آلِ سُعود، سلسله‌ای منسوب به سعودبن محمدبن مِقْرِن که از 1148ق/1735م ب بخشی از به جزیرۀ عربستان فرمان رانده است و اکنون نیز بر کشور عربستان سعودی که نام خود را از آن سلسله بر گرفته، فرمان می‌راند. فرنگیان این نام را سَعود می‌نویسند و می خوانند.
زمینۀ تاریخی: ضعف روزافزون سیاسی امپراتوری عثمانی که از سالها پیش مایۀ پدید آمدن جنبشهای جدایی خواهانه و پایه‌گذاری دولتهای خودمختار و نیمه مستقل در پاره‌ای از قلمرو این امپراتوری شده بود، در اوایل سدۀ 12ق/18م در شبه‌جزیرۀ عربستان نیز رخ نشان داد. پس از چیرگی عثمانیها بر شبه جزیرۀ عربستان، شاید مهم‌ترین واقعه در منطقه ورود بازرگانان اروپایی به‌ویژه انگلیسی به سواحل خلیج فارس و اقیانوس هند بود (پترسون، 466-467) که به نوبۀ خود به تسلط انگلستان بر کرانه‌های خلیج فارس، برای پیشگیری از نفوذ فرانسه و روسیۀ تزاری بر هند، انجامید و بعدها نقش عمده‌ای در سرنوشت شبه جزیرۀ عربستان بازی کرد («خاورمیانه و شمال آفریقا »، II/605). به رغم آنکه شریفان هاشمی به نیابت از خلیفۀ عثمانی بر حجاز، سرزمین مقدس مسلمانان، فرمان می‌راندند، در گوشه و کنار شبه جزیره کسانی سر از فرمان خلیفۀ عثمانی و شریف قریشی بر تافتند و درفش استقلال برافراشتند: خاندان مَکْرَمی اسماعیلی مذهب در درۀ نَجْران نزدیک مرزهای شمالی یمن، امام زیدی یمن در ارتفاعات این منطقه، خوارج در عُمان و قبیله بنی‌خالد در واحه‌های غرب قَطر بر کرانۀ خلیج‌فارس، هریک داعیۀ استقلال داشتند (هاپ وود، 54, 55). در این میان سعودبن محمدبن مِقْرِن بن مَرْخان بن ابراهیم (د 1137ق/1724م) از قبیلۀ مسالخ و از اعراب عَنَزه، به تدریج در دِرْعِیّه و برخی از واحه‌های کوچک اطراف، امارتی تشکیل داد (حمزه، 335) و چون درگذشت، پسرش محمد با محمدبن عبدالوهاب، مؤسس وهابیت، هم‌پیمان گشت و جانشینان او نیز از همین راه به تدریج نیرو یافتند و بر بخش مهمی از شبه جزیرۀ عربستان چیره شدند.
گسترش نفوذ نظامی و سیاسی این سلسله را از آغاز تاکنون به سه دوره می‌توان تقسیم کرد: الف ـ تأسیس دولت کوچکی در درعیه تا چیرگی مصریان؛ ب ـ بازگشت به قدرت تا استیلای ابن رشید برنجد؛ ج ـ چیرگی ابن سعود بر ریاض، یا آغاز دوران نوین فرمانروایی آل سعود.
دربارۀ فرمانروایان دو دورۀ نخست و سالهای حکومت آنان اختلافها و تناقضهایی در منابع تاریخی دیده می‌شود. این معنی، گذشته از عدم رواج وقایع‌نگاری در میان عربهای آن روز در آن منطقه، ناشی از ناآرامیها و جنگهای دراز مدت آل سعود با رقیبان داخلی و نیروهای مصری و عثمانی است. وانگهی، سفرنامه‌ها و تاریخهای تملق‌آمیز معاصر، و نیز نوشته‌های یکسره مخالف با این سلسله، اعم از عربی یا اروپایی، پژوهش در باب پیشینۀ این خاندان را با دشواری روبه‌رو می‌سازد.
الف ـ تأسیس دولت آل سعود در درعیه تا چیرگی مصریان: این دوره آغاز پایه‌گذاری و پاگیری خاندان سعودی است که طی آن اینان به فرمانروایی رسیدند:
1. محمدبن سعود (حک‍ 1148؟-1179ق/1735؟-1766م). پس از مرگ سعود، پسرانش محمد، ثُنَیان، فَرْحان و مَشاری، به اشتراک، قلمرو کوچک پدر را اداره می‌کردند تا آنکه ثنیان درگذشت و دیگر پسران به فرمان محمد گردن نهادند (همانجا). وی مؤسس واقعی دولت آل سعود در نجد به‌شمار می‌رود از وقایع بسیار مهمی که در این روزگار رخ نمود و سرنوشت و آیندۀ خاندان ال سعود و بخش بزرگی از شبه جزیرۀ عربستان را تعیین کرد، گسترش فعالیت محمدبن عبدالوهاب (1115-1206ق/1703-1792م) بنیادگذار مذاهب وهابیه (ﻫ م) بود. وی که به سبب تبلیغ مذهب خویش از عُیَیّنَه رانده شده بود، در تابستان 1157ق/1744م عزم درعیه کرد (ابوحاکمه، 128). محمدبن سعود به اصرار همسر و برادرانش مقدم او را گرامی داشت و دعوتش را اجابت کرد (هاپ وود، 56). ابن سعود و ابن عبدالوهاب که هر دو خواستار گسترش نفوذ خود بودند، با یکدیگر عقد اتحاد بستند (لوتسکی، 121) و دیری نپایید که به یاری یکدیگر بر بخش بزرگی از نجد چیره گشتند. ابن سعود در آغاز بر شهرها و واحه‌های اطراق قلمرو خویش هجوم برد و با تمسک به نشر مذهب وهابیت، بیابان نشینان را نیز آماج حملات خود ساخت. ابن عبدالوهاب برای تسلط بر ریاض که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود، دَهّام بن دَوُاس، امیر آنجا را به اطاعت خواند، ولی دهام نپذیرفت و حتی به یاری برخی از بیابان نشینان آل ظفّیر بر اهالی مَنْفوحه که به وهابیت گرایش داشتند هجوم برد (حسین بن غنام، 97، 98). از این پی پیکارهای پی در پی و طولانی میان ابن سعود و دهام درگرفت. جنگهای معروف به «شیاب» و «العبید»، سرنوشت هیچ یک را تعیین نکرد، ولی سرانجام در 1167ق/1753م، دهام که از پیکار خسته شده بود از ابن سعود صلح خواست و محمدبن عبدالوهاب نماینده‌ای برای تبلیغ مذهب وهابیت به آنجا روانه ساخت (همو، 107). با اینهمه، دهام سال بعد پیمان را نقض کرد و به صف مخالفان ابن سعود که به تدریج نیروهای خود را برای مقابله با نشر مذهب جدید و سیطرۀ ابن سعود بسیج می‌کردند، پیوست. جبهۀ مخالف وهابیان که بیش‌تر از رهگذر همبستگی امیران و پیشوایان نیرومند قبایل مانند بنی‌خالد از احساء و آل مکرمی از نجران تشکیل شده بود، باعث شد که پاره‌ای از شهرها و واحه‌هایی که در آغاز به اطاعت وهابیان گردن نهاده بودند، سر به شورش بردارند. در حُرَیْمِلا، تحریکات سلیمان بن عبدالوهاب برادر محمدبن عبدالوهاب که نخست به عنوان قاضی از سوی برادر به آنجا رفته بود، در شورش مردم بر ضد مذهب نوین و سلطۀ ابن سعود نقشی به سزا داشت. نیز حسن بن هبه اللـه امیر نجران در رأس پاره‌ای از قبیله‌های یمنی برای خونخواهی یمنیهایی که در هجوم عبدالعزیز بن محمد، فرمانده سپاه وهابیان، کشته و اسیر شده بودند، به نجد تاخت و وهابیان را در حایل به سختی شکست داد. دهام بن دواس نیز که سر از فرمان وهابیان پیچیده بود، عُرَیْعِر، امیر احساء را به پیکار با نجدیان و اتحاد با امیر نجران دعوت کرد. اما امیر نجران پس از مبادلۀ اسیران بازگشت و عبدالعزیز سپاه عریعر و دهام بن دواس را درهم شکست. سپس بر قبیله‌ها و واحه‌های شورشی حمله برد و آنها را دوباره فرمانبردار ساخت. نیروهای وهابیان از این پس رو به فزونی نهادند و حملات خود را برای تسخیر سراسر نجد و سایر سرزمینهای شبه جزیرۀ عربی آغاز کردند. این حملات حتی اشراف مکه را که سالها از سوی عثمانیان بر حجاز فرمان می‌راندند، سخت هراسان ساخت. آنچه در این باب در 1161ق/1748م به باب عالی نوشتند، نخستین خبر رسمی است که دربارۀ وهابیت و ابن سعود به دربار عثمانی رسید (دائره‌المعارف الاسلامیه، 2/191). محمدبن سعود در 1179ق/1765م پس از حدود 30 سال حکومت و تسخیر بخش بزرگی از نجد درگذشت و در درعیه به خاک سپرده شد.
2. عبدالعزیز بن محمدبن سعود (1179-1218ق/1766-1803م). با پیوستن محمدبن عبدالوهاب به محمدبن سعود، عبدالعزیز نیز همراه پدر در عقد اتحاد و بیعت میان آن دو شرکت جست (لوتسکی، 121) و فرماندهی بخشی از سپاه پدر را به عهده گرفت (حمزه، 336) و از سوی او با موافقت محمدبن عبدالوهاب به جانشینی برگزیده شد (حسین بن خزعل، 272) و با دختر محمدبن عبدالوهاب ازدواج کرد (لاریمر، بخش 3، نمودار 13). وی که در 1179ق/1766م رشته کارها را در دست گرفت، نخستین کسی از آل سعود است که لقب امام یافت (حسین بن خزعل، 272). عبدالعزیز 30 سال از دوران حکومتش را به پیکار پیوسته با قبایل بنی‌خالد، آل مکرمی، مُنْتَفِق و امیران مخالف در شهرهای اطراف گذراند (ابوحاکمه، 129). نخست بُرَیْدَه و تَنومه را گرفت (حمزه، 336)، سپس برای تسخیر ریاض حمله‌هایی تدارک دید و چون ناکام ماند به نبردی فرسایشی دست زد و الغَذْوانه نزدیک ریاض را پایگاه حملات خود به آنجا ساخت. در همان وقت به قَصیم حمله برد و شهرک هِلالیه را تسخیر کرد و در راه بازگشت، گروهی از قبیلۀ بنی‌خالد را سخت درهم شکست. در 1183ق/1769م گروهی از وهابیان، شریف منصور از وابستگان شریف مکه را اسیر کردند، ولی عبدالعزیز او را رها ساخت. این معنی باعث شد که شریف مکه، وهابیان را اجازۀ حج دهد. عبدالعزیز سال بعد بر آل ظفیر هجوم برد و در 1186ق/1772م آل جیش را آماج حملات خود ساخت. وی سرانجام در نتیجۀ حملات پی‌درپی خود به ریاض، در 1187ق/1773م آن شهر را تسخیر کرد (هاپ وود، 57).
در سال 1188ق/1774م، عُرَیْعِربن دُجَیْن، امیر احساء، با قبایل بنی‌خالد و عنزه، بریده را در قصیم از تصرف آل سعود خارج کردند. سال بعد نیز عبدالعزیز، امیر نجران، به دعوت زیدبن زامل، امیر دِلَم، با بسیاری از بیابان نشینان به حایر، قلمرو وهابیان تاخت. از آن سوی عبدالعزیزبن محمد برای انحراف مهاجمان بریمنیهای العَرْقَه هجوم برد و امیر نجران به ناچار با اهالی حایر صلح کرد و به ضُرْمی رفت و چون در تسخیر آن دیار نیز ناکام ماند، بازگشت.
عبدالعزیزبن محمد سپس پسر خود سعود را به تسخیر بریده فرستاد و او با استقرار پادگانی در نزدیک بریده، آنجا را آماج حملات پی‌درپی ساخت و سرانجام شهر را تسخیر کرد، ولی سعدون‌بن عریعر آنجا را در محاصره گرفت و عبدالعزیز با استفاده از اختلافات داخلی خانوادۀ عریعر به احساء تاخت. برخی از افراد خاندان به او پیوستند و گروهی جانب ثوینی بن سعدون را گرفتند. درنتیجه احساء دوپاره شد و بخش جنوبی آن به تصرف عبدالعزیز درآمد.
در این سالها، مخالفتهای کم و بیش سختی که در برابر نفوذ وهابیت در شبه جزیرۀ عربستان ابراز می‌شد، به دلیل فقدان همبستگی امیران مخالف و سازماندهی برتر جناح نظامی وهابیت به سر کردگی عبدالعزیزبن محمد نه تنها کاری از پیش نرفت، بلکه بر اثر ناکامی آنها اهل قصیم، مُنَیْخ، الزِلْفی، یمانه و نیز زیدبن زامل امیر دلم به وهابیت گردن نهادند و عبدالعزیز پهنه‌ای از جَبَل شَمَّر تا کرانه‌های خلیج فارس را به زیر راین خود کشید (حمزه، 337) و دولت مقتدری تشکیل داد (لوتسکی، 121). آنگاه به نبرد با شریف غالب، فرمانروای حجاز که با او به ستیز برخاسته و وهابیان را کافر نامیده بود، پرداخت.
شریف غالب از سراسر منطقۀ نفوذ خود بر ضد وهابیان یاری خواست. خلق کثیری به گرد او فراهم آمدند و به سرکردگی شریف عبدالعزیزبن سعودی نیز از قبایل و شهرهای دست‌نشاندۀ خود جنگجویانی گرد آورد. نخست حسن بن مشاری را مأمور حمله بر بیابان‌نشینان زرفدار شریف کرد. وی نیز بخشی از نیروی خود را به پیکار با مردم وادی الَّواسِر روانه ساخت و خود بر اعراب مُطَیْر، اَتباع حسن الدُوَیْش، هجوم برد و آنها را به سختی درهم شکست. شریف عبدالعزیز که سخت بیمناک شده بود، از شریف غالب مدد خواست و او با سپاهی به برادر پیوست، اما در نخستین حملۀ خود به قریۀ الشَعْری ناکام ماند و بلافاصله به مکه بازگشت. وهابیان در ادامۀ سرکوب طرفداران امیر حجاز، بر قبایل مطیر و شَمَّر تاختند و در آغاز آنها را عقب راندند، ولی سرانجام شکست خوردند. در این میان محمدبن عبدالوهاب پس از 92 سال زندگی در آخر شوال 1206ق/20 ژوئن 1792م درگذشت.
عبدالعزیز در خلال این مدت از کوششهای خود برای تسخیر احساء دست بر نداشت و سرانجام در 1207ق/1792م اهل آن دیار خواستار صلح شدند و به فرمان وهابیان گردن نهادند و زیدبن عریعر امیر آنجا به کویت گریخت، اما چیزی نگذشت که احساء سر به طغیان برداشت و ابن عریعر بازگشت. در نبردهایی که رخ نمود ابن عریعر تاب نیاورد و باز گریخت و احساء دوباره به تصرف عبدالعزیز درآمد. در 1209ق/1794م وی به جنگ اعراب حجاز رفت و به نهب و غارت پرداخت. سال بعد بر اعراب عُتَیبَه هجوم برد و غنیمت بسیار به چنگ آورد. در 1211ق/1796م سرانجام سراسر احساء به اطاعت وهابیان گردن نهاد. مخالفان به تکاپو برخاستند و سلیمان پاشا والی بغداد را که با تمایل باب عالی از مدتها پیش مترصد تشکیل جبهه‌ای بر ضد وهابیان بود، واداشتند تا ثوینی بن عبداللـه ــ امیر بنی منتفق ــ را به عنوان فرمانده نیروهای مخالف عبدالعزیز برگزیند. ثوینی به پشتیبانی سلیمان پاشا و اتحاد با قبایلی چون آل ظفیر سپاه گرد آورد و به بصره و از آنجا به احساء رفت. از سوی دیگر شریف غالب سپاهی به سرکردگی عثمان المضایقی به جنگ آل سعود روانه کرد. این سپاه بر آل‌روق از قحطان، که از متحدان عبدالعزیز به‌شمار می رفت، هجوم برد، ولی ناکام ماند. ثوینی نیز در الشُباک اردو زد و آنجا را مرکز حملات خود به قلمرو وهابیان ساخت (1212ق/1797م)، اما چیزی نگذشت که به دست شخصی از بنی‌خالد که طرفدار وهابیان بود کشته شد و سپاهی که او گرد آورده بود پراکنده گشت و حسن بن مشاری، فرمانده ارتش سعودیها، بسیاری از آنها را بکشت. در همان اوقات گروهی از اعراب حجاز که بیش‌ترین آنها از قبیله العتبان بودند، به وهابیت گرویدند. این معنی بر شریف غالب سخت‌ گران افتاد و او با سپاهی از مکه برای سرکوب قحطانیان که به اطاعت وهابیان درآمده بودند، بیرون رفت، اما در نبردی که میان آنان درگرفت شریف تاب نیاورد و جنگ را رها ساخت. وی که اینک خود را تنها می‌یافت و می‌دید که بیش‌تر قبایل حجاز به عبدالعزیز پیوسته یا سرکوب او شده‌اند و به‌ویژه برادر خود وی (شریف) نیز به وهابیان گرایش یافته است، به حاکمیت عبدالعزیز گردن نهاد (لوتسکی، 124). در این هنگام وهابیان نفوذ خود را بر بخشی از کرانه‌های خلیج فارس گسترش دادند و طی چند سال توانستند بحرین و قبایل عمان و به‌ویژه قبیلۀ جاسمی در رأس‌الخیمه را به فرمانبرداری وا دارند.
در 18 ذیحجه 1216ق/22 آوریل 1802م سعود پسر عبدالعزیز برای کینه کشیدن از شیعیان که باورهای وهابی را با گوهر اسلام ناسازگار می‌دانستند و بیش از همه با آن می‌ستیزیدند، بر کربلا هجوم برد و پس از ویران ساختن اماکن مقدس آن دیار، بیش‌تر ساکنان آنجا را کشتار کرد (دائره‌المعارف الاسلامیه).
در این هنگام قلمرو آل سعود از سواحل فرات و وادی سِرحان تا رأس‌الخیمه و عمان، و از خلیج فارس تا کرانه‌های حجاز و عَسیر امتداد داشت (لوتسکی، 123). عبدالعزیز در 1218ق/1803م، چندی پس از چیرگی وهابیان بر طایف، به دست مردی شیعی مذهب در جامع درعیه به هلاکت رسید.
3. سعودبن عبدالعزیز (حک‍ 1218-1229ق/1803-1814م). او معروف به سعود کبیر بود. در کنار پدر با رقیبان وی و شریف غالب جنگ کرد. پس از برقراری صلح به حج رفت و سال بعد به تلافی حملات قبیلۀ شیعۀ خزعل بر کاروان وهابیان (نیز کینۀ دیرینه با شیعیان) به کربلا تاخت و از قتل و غارت و ویرانی چیزی فرو نگذاشت. وی که در 1202ق/1787م به پیشنهاد محمدبن عبدالوهاب به ولیعهدی برگزیده شده بود، پس از قتل عبدالعزیز رشتۀ کارها را در دست گرفت و با تشکیل ارتشی بزرگ (حمزه، 329) به سرکوب برخی از قبایل نافرمان حجاز پرداخت و بر تَیْماء و خیبر استیلا یافت و به کرانه‌های عُمان تاخت. سلطان بن حمیدبن سعید، امیر مسقط، برای مقابله با او با دولت عثمانی بر ضد آل سعود همداستان شد، ولی به قتل رسید (همو، 340). با این حال، کوششهای سعود برای چیرگی بر عمان و سراسر سواحل جنوبی خلیج‌فارس با دخالت کمپانی هند شرقی نافرجام ماند (لوتسکی، 122، 123). شریف غالب که به دوستی با آل سعود تظاهر می‌کرد، در نهان به مخالفت ادامه می‌داد و چون اهل تُرَبَه و خُرْمَه دعوت وهابیان را پذیرفتند، شریف آشکارا به مخالفت پرداخت. نیز اقدامات وهابیان، به رهبری سعودیها، مبنی بر نابود کردن آداب و رسومی که به گمان انان از مظاهر بت‌پرستی به‌شمار می‌آمد و اعدام روحانیونی که بر اعتقادات قدیم پای می‌فشردند، موجب شورشهایی بر ضد وهابیت در حجاز شد (همو، 124). سعود که در پی فرصت برای براندازی نفوذ شریفان بود، طی سالهای 1220-1221ق/1805ق/1806م بر مکه و مدینه تاخت و بر آن دو شهر چیره شد. شریف غالب فرمانبری نمود و در منصب خود ابقا شد (حمزه، 341) و نفوذ وهابیان در حجاز گسترش یافت و سعود نام سلطان عثمانی را از خطبه انداخت.
سعود که اینک بر حجاز هم چیرگی یافته و قلمرو او از دریای سرخ تا خلیج‌فارس گسترده شده بود و امر حج را زیر نظر خود در آورده بود، آهنگ تسخیر شام و عراق کرد، ولی در مرزهای این دو منطقه با نیروهای عثمانی روبه‌رو شد و ناکام ماند. باب عالی که از نبردهای سازمان نیافتۀ خود و تحریک امیران عرب به رویارویی با نفوذ آل سعود و وهابیت طرفی بر نبسته بود و خطر شدیدی از سوی آنان احساس می‌کرد، از محمدعلی پاشا امیر مصر خواست به جنگ با ایشان برخیزد. در اواخر اکتبر یا اوایل نوامبر 1811م (شوال 1226ق) نیروهای مصر به فرماندهی طوسون پاشا، پسر محمدعلی، نخستین حملۀ خود را آغاز کرد. عبداللـه و فیصل، پسران سعود، در ابتدا مصریان را که گرفتار بی‌آبی و گرما و بیماری شده بودند، واپس راندند و چندی بعد آنها را در دره‌ای نزدیک الصفراء غافلگیر کردند و سخت درهم شکستند (لوتسکی، 130). در پاییز 1227ق/1812م مصریان با رسیدن نیروی امدادی دست به حملۀ بزرگ‌تری زدند و مکه، مدینه و طایف را تسخیر کردند. با اینهمه پیشروی آنان در تُرْبَهُ الصَّیف متوقف شد (1228ق/1813م). سپس محمدعلی پاشا خود وارد عربستان شد تا فرماندهی را در دست گیرد. کوشش سعود برای آغاز گفت و گوهای صلح به نتیجه نرسید، و در 8 جمادی‌الاول 1229ق/28 آوریل 1814م پس از 68 سال زندگی در درعیه درگذشت.

[العدان]

4. عبداللـه بن سعود (حک‍ 1229-1233ق/1814-1818م)، وی پس از پدر رشتۀ کارها را به دست گرفت، اما در برابر حملات متوالی مصریان سخت به تنگنا افتاد. در همان سال نخست، برادرش فیصل از ارتش مصر به سختی شکست خورد (همو، 131) و محمدعلی تربه را اشغال کرد و به عسیر تاخت، ولی چندی بعد عربستان را ترک گفت (1230ق/1815م) و پسرش طوسون پاشا به حملات خود ادامه داد. او در همان سال به نجد رفت و رأس‌المنیعه را گرفت. عبداللـه بن سعود به مقابله رفت، ولی چون کاری از پی نبرد صلحی میان آنان منعقد شد مبنی بر آنکه عبداللـه زعامت عالیۀ سلطان عثمانی را به رسمیت شناسد و از فرمانروای مصرپ یروی کند، اما نه تنها محمدعلی، بلکه وهابیان نیز این صلح را نپذیرفتند. محمدعلی این بار پسر دیگر خود ابراهیم پاشا را روانۀ جنگ با آل‌سعود کرد. ابراهیم در 1231ق/1816م تهاجم خود را آغاز نهاد و شهرهای جنوب قصیم و نجد را یکی پس از دیگری تصرف کرد و با چند حملۀ سخت به دروازه‌های درعیه رسید و محاصرۀ آنجا را از جمادی‌الثانی 1233ق/آوریل 1818م تا 5 ماه بعد ادامه داد و سرانجام آنجا را اشغال کرد. عبداللـه پس از چند روز پایداری در قصر خود تسلیم و با خانواده‌اش به قاهره تبعید شد و محمدعلی وی را به استانبول فرستاد، و او در صفر 1234ق/دسامبر 1818م به دار آویخته شد (دائره‌المعارف الاسلامیه).
ابراهیم پاشا در نیمۀ 1234ق/1819م به مصر بازگشت و حکومت حجاز را به یک پاشای مصری سپرد که شریف مکه را نیز او بر می‌گماشت.
5. مشاری بن سعود (حک‍ 1234-1235ق/1819-1820م). پس از خروج ابراهیم پاشا از نجد، مشاری برادر عبداللـه رهبری وهابیان را به عهده گرفت و توانست پایگاه خود را در درعیه تثبیت کند. گفته‌اند که وی از سوی ابراهیم پاشا حکومت نجد را در دست گرفت (لوتسکی، 135). او چندی بعد به مقابلۀ ابن مُعَمَّر، امیر عُیینه و متحد مصریان رفت، ولی گرفتار شد و در اردوگاه مصریان درگذشت و به قولی کشته شد (حمزه، 343). نیز گفته‌اند که محمدعلی پاشا از مصر، حسین بک را برای سرکوب مشاری گسیل داشت و او مشاری را گرفتار ساخت و به مصر فرستاد، ولی مشاری در راه مرد.
در اینجا نخستین دورۀ فرمانروایی آل سعود به پایان رسید. با اینهمه، وهایان هنوز در عربستان فعالیت داشتند و برای درهم کوبیدن ارتش مصر و والی مصری سخت می‌کوشیدند.
ب ـ بازگشت به قدرت تا استیلای ابن رشید بر نجد: در این دوره از فرمانروایی آل سعود اینان به قدرت رسیدند:
6. تُرکی بن عبداللـه (حک‍ 1236-1249ق/1821-1834م). او در اثنای هجوم مصریان به سُدَیْر گریخت. پس از مرگ مشاری یا ابن معمر درگیر شد و پس از قتل او کوشید در ریاض پایگاهی به دست آورد، ولی کاری از پیش نبرد. در شورش وهابیان در 1236ق/1821م در درعیه، رهبری وهابیان را به دست گرفت. وی حاکم دست نشانده مصریان را ساقط کرد و دولت وهابی را در درعیه دوباره بنیاد نهاد. در اواخر 1237ق/1822م حسین ابوظاهر از سوی عثمانیها وارد نجد شد. ترکی به همراهی پسرش فیصل به مقابله رفت و پس از مدتی جنگ و گریز آنها را از نجد بیرون راند (همو، 344). در همان سال بر پادگان ضعیف مصر در ریاض چیره شد و این شهر را پایتخت خود ساخت (لوتسکی، 135). با حکومت او قدرت از خاندان عبدالعزیز بن محمد به خاندان عبداللـه بن محمد منتقل شد. وی در 1243ق/1827م مصریان را از شمّر بیرون راند (همانجا) و با صالح ابن علی، امیر حایل و نیز امیر شمّر صلح کرد (حمزه، 344). در 1245ق/1830م احساء را اشغال کرد و سپس رو به سوی خاور و جنوب خاوری یعنی بحرین و قطر و عمان آورد و در 1247ق/1831م شیخ بحرین را واداشت که به وهابیان زکات بپردازد (کیلی، 97). ترکی سرانجام در 1249ق/1834م توسط مشاری بن عبدالرحمن که از سوی محمدعلی پاشا تجهیز و پشتیبانی می‌شد، به قتل رسید. برخی آغاز حکومت او را 1240ق/1824م دانسته‌اند (لاریمر، بخش 3، نمودار 13).
7. مشاری بن عبدالرحمن بن مشاری (حک‍ 40 روز)، چون کار ترکی بن عبداللـه بالا گرفت، محمدعلی پاشا برای مقابله با او مشاری را که قبلاً از سوی ابراهیم پاشا به مصر تبعید شده بود، زیر حمایت خود گرفت (زرکلی، 8/126). مشاری در 1242ق/1826م وارد نجد شد و ترکی بن عبداللـه او را به گرمی پذیرفت و به امارت منفوخه منصوب کرد (حمزه، 344)، ولی چندی بعد او را برکنار کرد و به ریاض بازگرداند. مشاری که طمع در حکومت ترکی بسته و ظاهراً همین معنی باعث عزل او از حکومت منفوخه شده بود، به مکه نزذ شذیف محمدبن عون رفت و چون مدد نیافت، به نزد ترکی بازگشت و اظهار پشیمانی کرد، ولی سال بعد به پشتیبانی مصریان توانست امیر ترکی را به قتل رساند و خود بر مسند حکومت نشیند (لوتسکی، 135). با اینهمه دولتش دوام نیافت و 40 روز و به قولی 2 ماه بعد (همانجا)، فیصل بن ترکی که د اطراف قَطیف سرگرم نبرد با مخالفان بود بازگشت و او را به قتل رساند و حکومت 40 روزۀ مشاری به پایان رسید (حمزه، 344).
8. فیصل بن ترکی (حک‍ 1249-1254ق/1834-1838م). وی از جمله کسانی بود که پس از استیلای محمدعلی بر وهابیان به مصر تبعید شد، ولی در 1243ق/1827م از آنجا گریخت و به نجد بازگشت و فرماندهی سپاه ترکی را برای مقابله با امیران مخالف آل سعود در دست گرفت. آنگاه که پدرش به دست مشاری کشته شد، او در قطیف گرم پیکار بود، اما به سرعت بازگشت و پس از قتل مشاری به حکومت نشست (همانجا). محمدعلی پاشا برای سرکوب فیصل، به پشتیبانی از خالدبن سعود که داعیه حکومت داشت برخاست و سپاهی به سرکردگی خورشید پاشا (لوتسکی، 136) به نجد فرستاد (1252ق/1836م). فیصل که یارای پایداری در خود ندید به منفوخه و از آنجا به الخرج رفت و خالد درعیه را تصرف کرد. فیصل به مقابله رفت، ولی کاری از پیش نبرد و به صلح گردن نهاد. آنگاه وی و خانواده‌اش را به مصر بردند و مصریان در 1255ق/1839م بر ریاض، احساء و قطیف چیره گشتند (همانجاها).
9. خالدبن سعود (حک‍ 1256-1258ق/1840-1842م). فیصل پیش از مرگ، نجد را میان پسران ارشد خود تقسیم کرد (لوتسکی، 223) و این باعث پراکندگی و ستیزهای گسترده میان جانشینان او شد. از مدعیانِ حکومتِ فیصل بن ترکی، خالدبن سعود بود که با پشتیبانی محمدعلی پاشا و به یاری ارتش مصریان، به سرکردگی خورشید پاشا، بر فیصل تاخت و درعیه را تصرف کرد و پس از تبعید او به حکومت نشست (دائره المعارف الاسلامیه). در 1256ق/1840م محمدعلی پاشا، به دلیل تیرگی روابط مصر با انگلستان، نیروهای خود را از عربستان واپس کشید (لوتسکی، 136). عبداللـه بن ثُنَّیان، مدعی دیگر حکومت که از پشتیبانی وهابیان برخوردار بود، خالد را تنها یافت و در 1258ق/1842م او را از ریاض بیرون راند و خود بر تخت فرمانروایی نشست. خالد در جده اقامت گزید و در 1277ق/1861م درگذشت.
10. عبداللـه بن ثنیان بن ابراهیم (حک‍ 1258-1259ق/1842-1843م). وی در مقابل خالد که از پشتیبانی مصریان برخوردار بود، نیروی وهابیان را در کنار خود داشت. پس از خروج نیروهای مصر فرصت را غنیمت شمرد و خالد را از تخت به زیر کشید و خود قدرت را در دست گرفت (1258ق/1842م)، ولی یک سال بیش نپایید که فیصل بن ترکی پس از ورود به نجد، او را در ریاض به محاصره گرفت و پس از غلبه بر او به زندانش افکند و عبداللـه در زندان درگذشت (دائره‌المعارف الاسلامیه).
11. فیصل بن ترکی (حک‍ 1259-1282ق/1843-1865م). پس از تبعید فیصل، خالدبن سعود و سپس عبداللـه بن ثُنَّیان یک چند رشتۀ کارها را در دست گرفتند تا آنکه در 1257ق/1841م فیصل از مصر گریخت و به دمشق رفت و از آنجا وارد نجد شد و به سرعت دست به کار تجدید حکومت خود زد (لوتسکی، 221، 222). او عبداللـه ابن ثنیان را در ریاض به محاصره گرفت و پس از غلبه بر او قدرت را به چنگ آورد. با اینهمه چون مردی صلح‌دوست بود، سرانجام در 1262ق/1846م سیادت عالیۀ عثمانیان و تأدیۀ خراج را به آنان پذیرفت و توانست حکومت آل سعود را در نجد استوار کند. وی در رجب 1282ق/دسامبر 1865م درگذشت.
12. عبداللـه بن فیصل بن ترکی (حک‍ 1282-1288ق/1865-1871م). پس از مرگ پدر، به وصیت او حکومت ریاض را در دست گرفت، ولی برادرش سعود که امارت خَرج و اَفْلاح را داشت بر او شورید و چندی بعد هُفوف را تصرف کرد. عبداللـه به مقابله رفت و ناکام ماند و به عنیزه نزد ابن سلیم پناه برد. چون مقدمش را گرامی ناکام ماند و به عنیزه نزد ابن سلیم پناه برد. چون مقدمش را گرامی نداشتند، به حایل نزد ابن رشید رفت، ولی در اینجا نیز مدد نیافت (حمزه، 345). وی که از دستیابی به حکومت نومید شده بود، به بغداد نزد مدحت پاشا رفت و برادرش سعود بر جای او استقرار یافت. عبداللـه با سپاهی که مدحت پاشا در اختیار او نهاده بود، احساء را تصرف کرد و به تابعیت حکومت بصره درآورد.
13. سعودبن فیصل بن ترکی (حک‍ 1288-1291ق/1871-1874م). به وصیت پدر، حکومت خروج و افلاج را در دست داشت. پس از مرگ فیصل بر برادرش عبداللـه، امیر ریاض، شورید و پس از تصرف هفوف او را گریزاند و خود بر مسند حکومت نشست (همو، 346). در روزگار او نجد به امارت نشینهایی میان ال سعود تقسیم شد (زرکلی، 3/142، 143). با اینهمه او کوشید که احساء را تصرف کند، ولی توفیق نیافت. سپس برای تصرف عتیبه به نبرد ابن ربیعان رفت، ولی زخم برداشت و به ریاض بازگشت و در 1291ق/1874م درگذشت (حمزه، 346).
14. عبداللـه بن فیصل بن ترکی (حک‍ 1292-1304ق/1875-1887م). او پس از مرگ سعود به ریاض بازگشت و رشتۀ کارها را در دست گرفت، ولی با مخالفت پسران سعود روبه‌رو شد. عبداللـه کوشید تا احساء را از عثمانیها باز پس گیرد، ولی توفیق نیافت. در 1296ق/1879م بر عنیزه چیره شد و بریده را به محاصره گرفت. اهالی از محمدبن رشید، امیر حایل، مدد خواستند و این یکی بریده را از محاصرۀ عبداللـه بیرون آورد (همانجا). عبداللـه به ریاض بازگشت، ولی با خطری سهمناک‌تر روبه‌رو شد. پسران سعود ریاض را محاصره کردند و عبداللـه را به اسارت گرفتند. عبداللـه در بند از دشمن دیگر خود یعنی ابن رشید یاری خواست و او به ریاض تاخت و عبداللـه را ازاد ساخت (زرکلی، 4/253). سپس پسران سعود را به خَرْج تبعید کرد و عبداللته را به حایل برد. وی مدتی در آنجا ماند و سپس به ریاض بازگشت و چندی بعد درگذشت.
15. محمد بن سعود بن فغیصل (؟). قطعاً نمی توان او را در زمرۀ فرمانروایان آل سعود به‌شمار آورد، اما گفته‌اند که اندک مدتی در بخشی از قلمرو آل سعود حکم رانده و سپس جای خود را به عمّش عبدالرحمن داده است. او رهبر شورش احساء ب ضدّ عثمانیها بود (1295ق/1878م). توسط عمّش عبداللـه به زندان افکنده شد، ولی در 1295ق/1878م). توسط عمّش عبداللـه به زندان افکنده شد، ولی در 1296ق/1979م آزاد گشت و رهبری وهابیان را در دست گرفت، سپس از آن مقام برکنار شد و به بحرین رفت (1303ق/1886م) و سرانجام در 1305ق/1888م توسط یکی از عمال شمّریان در الخرج کشته شد (لاریمر، بخش 3، نمودار 13).
16. عبدالرحمن بن فیصل (حک‍ ؟-1308ق/؟-1891م)، از 1289ق/1872 به مدت دو سال در اسارت عثمانیها در بغداد می‌زیست. در 1291ق/1874م در رأس شورشیان احساء بر عثمانیها تاخت. نیز بر ابن رشید که بخشی از نجد را تصرف کرده بود چیره گشت و حکومت ریاض را در دست گرفت (همانجا). پس از شکست عبداللـه و چیرگی سعود، در همان‌جا ماند. ظاهراً وقتی عبداللـه دیگر باره بر ریاض چیره شد و چندی بعد پسران سعود او را اسیر کردند و ابن رشید عبداللـه را نجات داد، عبدالرحمن را به حکومت ریاض گماشت، زیرا بعدها که ابن رشید عبداللته بن فیصل را اجازۀ خروج از حایل داد و شورشیان کاظم را درهم شکست، عبدالرحمن از ریاض گریخت (شم‍ 14، در همین مقاله). در روزگار عبدالرحمن امرای شمّر یعنی آل رشید قدرتی بسیار یافتند و به نیرومندترین دولت شمال عربسان تبدیل شدند. امیر محمد ملقب به کبیر که در پی براندازی قطعی وهابیان و آل سعود بود، از اتحاد عبدالرحمن با شورشیان کاظم در 1308ق/1891م سود برد و آنها را درهم شکست. عبدالرحمن ایالتی از ایالات دولت آل رشید درآمد (لوتسکی، 534).
17. محمدبن فیصل(؟). ابن رشید پس از گریز عبدالرحمن از ریاض محمد بن فیصل را به امارت آن دیار منصوب کرد (1309ق/1892م) تا به نام او بر آنجا حکم راند. محمد در همان شهر درگذشت و با مرگ او حکومت آل سعود در این دوره نیز به پایان رسید و قلمرو آنان را ابن رشید تصرف کرد (حمزه، 348).
ج ـ چیرگی ابن سعود بر ریاض یا آغاز دوران نوین فرمانروایی آل سعود: در این دوره که تاکنون ادامه دارد اینان به فرمانروایی رسیده‌اند:

[العدان]

18. عبدالعزیز بن عبدالرحمن بن فیصل (حک‍: 1319-1372ق/1902-1953م)، معروف به ابن سعود. وی از بزرگ‌ترین فرمانروایان این خاندان و پایه‌گذار کشور عربستان سعودی، نیز نخستین پادشاه آن کشور است. پس از تسلط ابن رشید بر ریاض عبدالرحمن همراه پسرش عبدالعزیز به کویت رفت و در پناه شیخ مبارک سکنی گزید (لوتسکی، 534٩. چندی بعد که عثمانیها کوشیدند توسط متحد خود، ابن رشید بر کویت سیطره یابند، انگلستان به تکاپو افتاد و ائتلافی از اعراب مخالف آل رشید، مرکب از شیخ مبارک و قبایل وهابی مذهب به سرکردگی عبدالعزیز و یکی از قبایل جنوب عراق، منتفق، پدید آورد. عبدالعزیز به ریاض تاخت و اگرچه در نخستین هجوم خود کامیاب نشد (همو، 535)، ولی سرانجام در 4 شوال 1319ق/14 ژانویۀ 1902م آنجا را گشود (سعید سلیمان، 1/225) و حکومت آل سعود را دوباره استوار ساخت. سپس به توسعۀ قلمرو خود پرداخت و نجد را تصرف کرد. او در 1322ق/1904م قلمرو سعودیها را به مرزهای سابق برگرداند و خود را امیر نجد و امام وهابیه خواند. در 1324ق/1906م آل رشید را به سختی شکست داد و عبدالعزیز رشیدی را کشت (لوتسکی، 536، 537).
ابن سعود در این ایام، در کنار جنگ با مخالفان، برای توسعه و تثبیت نیروی خود به ایجاد آبادیهای وهابی دست زد و ساکنان آنها را «اخوان التوحید» یا «برادران یکتاپرستی» که در حقیقت سازمانِ دینی ـ نظامیِ وهابیان بود نامید. نخستین منطقۀ مسکونی برادران در 1330ق/1912م ایجاد شد و سپس شمار آن رو به افزایش نهاد. اعضای آن عقاید وهابیت را در صحرا نشر می‌دادند. این ابادیها که بنیادهای یک سازمان متمرکز را تشکیل داد، در سالهای بعد وسیلۀ تثبیت نیروی وهابیان شد («خاورمیانه و...»، II/506). عبدالعزیز همچنین کوشید تا قبایل بیابان گرد شبه جزیره را که پیش از آن به کشورهای همسایه کوچیده بودند و اینک به سبب چیرگی انگلستان بر عراق و فلسطین، و فرانسویان بر سوریه و لبنان و ایجاد راههای آهن و اتومبیل‌رو، به سرزمین نیاکان خویش باز می‌گشتند. اسکان دهد. بازگشت این قبایل که با فزونی بیش از پیش دشواریهای زیستی همراه بود، آتش زد و خورد میان آنان را بر سر آبشخور و چراگاه برافروخت. در چنین شرایطی پیکار فرمانروای نجد در برابر جدایی گرایی و هرج و مرج قبیله‌ای و در راه یکپارچه کردن سرزمینهای شبه جزیرۀ عربستان و تبدیل آن به صورت دولتی متمرکز، چهره‌ای ترقی خواهانه به خود گرفت. چنانکه سازمان اخوان التوحید، هم ابزار خاموش ساختن آتش کینه‌کشیها و خونریزیهای قبیله‌ای و هم اسکان بیابان‌گردان گشت. چنین بود که فرزندان قبیله‌ای و هم اسکان بیابان‌گردان گشت. چنین بود که فرزندان قبیله‌های مطیر و شمّر در 1330ق/1912م نخستین آبادی را به نام «الهجره» پدید آوردند که سپس تا 1338ق/1920م، تعداد آنها در نجد به 52 و در سراسر عربستان سعودی تا 1358ق/1939م به 143 رسید.
پس از آنکه بابان‌گردان در آبادیها جایگزین شدند و با ساکنان واحه‌ها و سایر قبیله‌ها درآمیختند، پیوندهای خود را با قبیله‌هایشان از دست دادند و از تأثیر روابط عشیره‌ای رهایی یافتند و سرانجام به وهابیت و فرمانروایی ابن سعود گردن نهادند.
در این آبادیها تنها به کار کشاورزی نمی‌پرداختند، بلکه خدمات سپاهیگری را نیز فراهم می‌کردند. هر آبادی را امیری بود که ساکنانش او را تأیید ابن سعود بر می‌گزیدند. ساکنان آبادیها عبارت بودند از کشاورزان، شبانان، سوداگران و داوطلبان. داوطلبان که شمارشان یک تن از میان پنجاه «برادر» بود، مالیات و سرباز می‌گرفتند و بیابان‌نشینان را کشاورزی و قرآن‌خوانی می‌آموختند و مراقب بودند که ایشان از اصول اعتقادات وهابیان تخطّی نکنند.
در آن هنگام، اخوان وهابی تنها نیروی نظامی بنیادی بودند که ابن سعود به یاری ایشان توانست جهشهای جدایی خواهانۀ قبیله‌های بیابان‌گرد را فرو نشاند و خود برای پایه‌گذاری دولتی متمرکز در دل شبه جزیرۀ عربستان وارد جنگ شود (تاریخ معاصر، 1/259، 260٩، اما این پیکار با آغاز جنگ جهانی اول رو به سردی نهاد. انگلستان برای خشنود ساختن قبایل عرب و استفاده از آنان برای حمله بر عثمانیان، رئیس دو خانوادۀ محتشم در عربستان یعنی شریف حسین و ابن سعود را که با هم سخت دشمنی داشتند، به بازی گرفت و نزد هر یک افسری از کارگزاران خود را گسیل داشت: توماس ادوارد لارنس (1888-1935م) را به اردوگاه شریف حسین و ویلیام شکسپیر (1876-1915م) را به نزد سعودیها روانه کرد. پس از کشته شدن شکسپیر در جنگ میان ابن سعود و ابن رشید (حمزه، 380)، هاری سنت جان بریجر فیلبی (1885-1960م) را که تظاهر به اسلام کرده و خود را عبداللـه نام نهاده بود، به آنجا فرستاد تا ابن سعود را بر عثمانیها و هم‌پیمانانشان بشوراند (همو، 382). لارنس با شریف حسین پیمان بست و از سوی دولت انگلستان او را نوید داد که پس از شکست عثمانیها، و هم‌پیمانانشان بشوراند (همو، 382). لارنس با شریف حسین پیمان بست و از سوی دولت انگلستان او را نوید داد که پس از شکست عثمانیها، حکومت عربستان بزرگ به او واگذار شود. انگلستان همچنین پیمانهای نهانی مبتنی بر همان وعده‌ها با عبدالعزیز منعقد کرد (سعید سلیمان، 1/225) و حکومت او را بر نجد و احاء و قصیم و جُبَیْل به رسمیت شناخت و کمک مالی هنگفتی نزد او ارسال داشت. با اینهمه، انگلستان از نیروی روزافزون ابن سعود بیمناک بود و از این‌رو به ایجاد اختلاف میان قبایل هوادار ابن سعود پرداخت. در عین حال، او را برای تصرف سراسر احساء یاری داد. انگلستان به این وسیله هم از نفوذ ترکهای جوان و آلمان در سواحل خلیج فارس جلوگیری کرد و هم امتیازی پرارزش از ابن سعود به دست آورد (لوتسکی، 538). در پیمانی که در 1333ق/1915م میان سرپرستی کاکس از سوی انگلستان و ابن سعود منعقد شد (حمزه، 381)، مقرر گشت که ابن سعود بر سرزمینهای «حمایت شدۀ» بریتانیا در شبه جزیرۀ عربستان نتازد، امتیازی در نجد به دشمنان انگلیس ندهد، جانشین خود را از میان دشمنان آن برنگزیند، سیاست خارجی خود را با انگلستان هماهنگ سازد و در مورد آن برنگزیند، سیاست خارجی خود را با انگلستان هماهنگ سازد و در مورد آن با این کشور به توافق رسد؛ و در برابر، انگلستان هر سال 000‘60 لیره به ابن سعود پرداخت کند (لنچافسکی، 436؛ تاریخ معاصر، 1/262)، اما دیری نپایید که پاره‌ای از مواد این پیمان شکسته شد. در 1336ق/1918م میان شریف حسین و ابن سعود بر سر واحۀ خورمه پیکار شد (لنچافسکی، 437) و شریف حسین از آنجا واپس نشست و ابن سعود جنگ خود را برای یکپارچه‌سازی سرزمینهای شبه جزیرۀ عربستان از سر گرفت و بر نحمایت شدگانِ» انگلستان در منطقه، شکستهای سخت وارد آورد. وهابیان در آغاز رو به سوی شمال نهادند و در برابر امیر کوهستان شمر، ابن رشید، به نبرد در ایستادند. در پی جنگی که یک ماه به درازا کشید، بخشی از این امیرنشین و مرکز آن «حایل» به نجد پیوست. ابن سعود سپس به جنگ شریف حسین رفت و نیروهای او در 1337ق/1919م، ارتش حجاز را در واحۀ «تربه» درهم شکست و راه را برای پیشروی سعودیها به سوی حجاز هموار ساخت، اما انگلستان به ابن سعود هشدار داد که نیروهایش را واپس کشاند.
در 1338ق/1920م وهابیها سرزمین «عسیر» بر کرانۀ دریای سرخ را اشغال کردند، اما به سبب دخالت انگلستان، از پیوستن آن به خاک خود بازماندند. درنتیجۀ قراردادی که به دنبال گفت و گوها بسته شد، عسیر تابع نجد گشت، اما فرمانروایی‌اش در دست حاکم پیشین آن، امیر حسن، باقی ماند. نیز انگلستان برای تضعیف نیروی سعودیان که می‌خواستند سراسر شبه جزیره را اندک اندک به زیر سلطه کشند، خاندن رشید را در کوهستان شمر به جنگ با نجدیان تحریک کرد، اما ناکام ماند و ابن سعود در 1339ق/1921م پس از گردهمایی عالمان و پیران قبایل در ریاض که طی آن ابن سعود را پادشاه نجد و همۀ سرزمینهای وابسته به آن شناختند (فیلبی، 282)، سراسر امیرنشین شمر را ضمیمۀ خاک نجد کرد و پسرش فیصل به اشغال آبْها، پایتخت عسیر، پرداخت.
در این هنگام نیروهای انگلیسی مستقیماً وارد جنگ شدند و از سوی عراق و اردن خاوری بر نجد تاختند و چندین شکست بر وهابیان وارد آوردند. در گردهمایی «عُقَیْره» که در جمادی‌الاول 1341ق/دسامبر 1922م برپا شد، بریتانیا ابن سعود را واداشت که برای مشخص شدن مرزهای شمال باختری نجد پیمانی ببندد. برپایۀ این پیمان، بخشی از سرزمین نجد به دست عراق و کویت افتاد و میان عراق و نجد؛ و نجد و کویت، دو منطقۀ «بی‌طرف» پدید آمد. این پیمان همچنین ساختن مراکز پاسداری و نظامی و استحکامات را در گرداگرد چاههای آب این منطقهممنوع شمرد. در عوض، انگلستان فرمانروایی ابن سعود را بر نجد، شمر و جوف به رسمیت شناخت و وی ناگزیر شد که از حکومت عسیر چشم بپوشد.
در 1342ق/1923م پس از آنکه ابن سعود گردهمایی کویت را که به ابتکار انگلستان و برای کم توان کردن دولت نجد برپا داشته بود، مردود شمرد، انگلستان مواد پیمان 1333ق/1915م را شکست و از ارسال کمک مالی به ابن سعود شانه خالی کرد. این کار موجب شد که ابن سعود از التزامهایش نسبت به انگلستان رها شود و برای تحقق طرح دیرین خود یعنی یکپارچه‌سازی سرزمینهای شبه جزیره بیش از پیش بکوشد (تاریخ معاصر، 1/262).
در 1342ق/1924م که خلافت عثمانی برافتاد شریف حسین با خام‌اندیشی، و شاید به پشتیبانی انگلستان، خود را خلیفۀ کل مسلمانان خواند (لنچافسکی، 438)، اما انگلستان بیش از این خود را نیازمند حمایت از او نمی‌دید و ابن سعود نیز با اشارۀ «کمیتۀ خلافت اسلامی» هندوستان که زیر نفوذ انگلستان بود، بر او تاخت. به نظر می‌رسد که انگلستان با قطع کمکهای مالی خود به ابن سعد در حقیقت دست او را برای حمله به شریف حسین باز گذاشته بود. آنچه عزم ابن سعود را بر حمله به حجاز استوارتر ساخت، اعلام ممنوعیت ورود حاجیان نجدبه مکه از سوی شریف حسین بود. این همه موجب گشت که ابن سعود در ذیقعدۀ 1342ق/ژوئن 1924م برای مسلمانان دنیا پیام فرستد و آنها را از به رسمیت شناختن خلافت شریف حسین باز دارد.
علمای وهابی و پیران قبایل نجد نیز در همایشی که ابن سعود بر پا کرد، قطعنامه‌ای دربارۀ حمله به حجاز گذراندند و او در صفر 1343ق/سپتامبر 1924م بر شریف حسین تاخت. وهابیان در آغاز طایف را اشغال کردند و چند روز بعد به دروازه‌های مکه رسیدند (تاریخ معاصر، 1/263). «حزب ملی حجاز» بر شریف حسین فشار آورد و او را واداشت تا به سود پسرش علی کناره‌گیری کند. اما علی نیز که تاب پایداری در خود نمی‌دید در ربیع‌الاول 1343ق/سپتامبر 1924م مکه را به ابن سعود واگذاشت، و چند ماه بعد مدینه و جده نیز به اشتغال ابن سعود درآمد (1344ق/1925م). او در 22 جمادی‌الثانی 1344ق/7 ژانویۀ 1926م به عنوان سلطان حجاز و نجد و ملحقات آن بر تخت نشست. یک ماه بعد دولت اتحا شوروی به عناون نخستین کشور بزرگ، دولت ابن سعود را به رسمیت شناخت و هیأت نمایندگی سیاسی این کشور برای نخستین‌بار وارد جده شد.
ابن سعود از آن پس متوجه عسیر شد و در ربیع‌الاول 1345ق/اکتبر 1926م آبها را اشغال کرد و امیر حسن را از عسیر گریزاند و جانشین او را واداشت تا تعهد سپارد که در پیمانهای مخالف وهابیان وارد نشود، اما 4 سال بعد او را نیز از میان برداشت و عسیر را رسماً به خاک خود ملحق کرد.
در این روزگار که انگلستان از پشتیبانی خانوادۀ شریف حسین در مقابل سعودیان شانه خالی کرده بود، برای سیطره بر مناطق میان مدیترانه و خلیج فارس و حفظ خطوط ارتباطی خود، طرحی دیگر افکند و کوشید تا خاندان هاشمی را در بخشهای دیگری از مناطق عربی تحت نفوذ خود به حکومت بنشاند. از این‌رو با تشکیل کشور اردن و حکومت دادن به امیر عبداللـه کوشید تا بخشی از نجد را به قلمرو او بیفزاید. ابن سعود به مخالفت برخاست و انگلستان از بیم عقیم ماندن طرح خود مجبور شد امتیازی برای ابن سعود قائل شود. پس پیمانی در 1345ق/1927م میان انگلستان و ابن سعود به امضا رسید که طی آن انگلستان استقلال کامل و مطلق ابن سعود را به رسمیت می‌شناخت (شوادران، 267) و دست او را برای بیرون راندن علی پسر شریف حسین از حجاز باز می‌گذاشت. ابن سعود در برابر، به تشکیل امیرنشین اردن تن در داد و از دشتی که نجد و سوریه را به یکدیگر می‌پیوندد چشم پوشید و آن را به اردن شرقی واگذاشت. در عقد اینپ یمان کوششهای جان فیلبی که روابط دوستانه‌ای با ابن سعود داشت و سرانجام عضو شورای خصوصی او شد، نقش مهمی بازی کرد (فیلبی، 421, 422).
در رجب 1345ق/ژانویۀ 1927م، پادشاهی رسمی ابن سعود بر حجاز و نجد و مناطق پیوسته به آن اعلام گردید (همو، 439) و در محرم 1346ق/ژوئیه 1927م همایشی اسلامی و سراسری در مکه بر پا شد و نمایندگان کشورهای اسلامی و عربی قطعنامه‌ای صادر کردند و طی آن عبدالعزیز بن عبدالرحمن، معروف به ابن سعد را حافظ «عتبات مقدسۀ اسلامی» در مکه و مدینه خواندند (تاریخ معاصر، 2/264).
ابن سعود پس از آن به اصلاحات داخلی پرداخت: در صفر 1346ق/اوت 1927م فرمانی به منظور اصلاح سازمان دادرسی از سوی شاه صادر شد که بر پایۀ آن قانون بدوی سنتی لغو گردید و به جای عادات قبیله‌ای، قضاوت شرعی رواج یافت و به جای شیوخی که از پیشِ خود به داوری می‌پرداختند، قاضیانی از سوی او مأمور دادرسی شدند. در سراسر کشور دادگاههای عادی بَدْوی، و در دو شهر مکه و مدینه، دادگاههای شرعی عالی گشوده شد و در مکه انجمنی برای بررسی کار داوری تشکیل گردید که بالاترین سازمان حقوقی کشور به‌شمار می‌رفت. اصلاح سازمان دادگستری، نظام قبیله‌ای را به لرزه درآورد و به نیروی دولت مرکزی بسیار افزود. در جمادی‌الاول 1352ق/سپتامبر 1932م فرمان یکپارچه کردن سرزمینهای تحت سلطنت شاه صادر گشت و کشور از آن پس به نام «کشور پادشاهی عربستان سعودی» خوانده شد. یکنواخت سازی نظام اداری دولت بر پایۀ گسترش اختیارات وزیران و مجلس قانونگذاری حجاز که در 1345ق/1926م تأسیس شده بود و نجد و دیگر مناطق را در بر داشت، با پایه‌گذاری وزارتخانه‌هایی برای دستگاه فرمانروایی انجام گرفت. در 1353ق/1934م منطقۀ حجاز به 14 امیرنشین تقسیم شد که معمولاً یک نجدی بر هر یک از آنها فرمان می‌راند. آنچه فرمانروایی سعودیان را پابرجا کرد، متمرکز شدن همۀ مقامهای عالی دولتی در دست افراد آل سعود بود. فرمانروای نجد پسر نخست شاه یعنی سعود و فرمانروای حجاز، پسر دیگرش فیصل بود.
ابن سعود برای استوار کردن پایه‌های قدرتش بر منطقه‌هایی که اخیراً به قلمرو خود افزوده بود اهمیت بسیار قائل بود. وی انجمنی از شیوخ قبیله‌ها برپا کرد و وادارشان ساخت که زکات را بی‌کم و کاست و به هنگام بپردازند و از آیین اسلام ــ نه آیینهای عشیره‌ای ــ پیروی کنند و تأمین امنیت حاجیان را در سرزمینهای خویش تا مکه به گردن گیرند.
برپایۀ درخواست ابن سعود، میان قبیله‌های حجاز پیمانهای آشتی بسته شد. وی 50 تن از بزرگان وهابی را به سوی قبایل حجاز فرستاد تا مردم را به این کیش فراخوانند و از آنها بخواهند که در آبادیها خانه گزینند. این وهابیان، جز در منطقۀ حاصلخیز طایف که 000‘6 تن بیابان‌گرد را سکنی دادند، نتوانستند در جایی دیگر بیابان‌گردان را اسکان دهند. برخی از قبایل بیابان گرد مانند قبیله «حرب» به ایستادگی برخاستند و ابن سعود آنها را به شدت سرکوب کرد و گروگانهایی از آنها گرفت. آنگاه در سرزمین ایشان پادگانهایی برپا ساخت و برای تعقیب قبایلی که به عادت دیرین، حاجیان را چپاول می‌کردند، گردانهایی ویژه پدید آورد و مسئولیت رفتار افراد قبایل را به گردن شیوخ آنها انداخت. اما این چیرگیها، موجب بروز مخالفتهایی سخت با این سعود شد. از سوی دیگر انگلیسیان در میان قبایل بر ضد سعودیها به تحریک پرداختند و عراق را به زیر پا نهادن پیمان عقیر و ایجاد پاسگاههایی در منطقه بی‌طرف واداشتند. از این‌رو بسیاری از علما و ناخوان» وهابی که خواستار جهاد بر ضد عراق بودند، به صف مخالفان ابن سعود پیوستند. ابن سعود نخست از کوچیدن بیابان‌گردان و «اخوان» وهابی به کشورهای تحت حمایت بریتانیا جلوگیری کرد و در 1345 و 1346ق/1927 و 1928م در شهر ریاض گردهماییهایی از رؤسای «اخوان» و علمای وهابیت برپا ساخت. اعضای این گردهماییها خواستار کاهش مالیاتها، به کار نبردن اتومبیل و تلگراف و دیگر ابزارهای نوین و اعلام جهاد در برابر عراق شدند. ابن سعود با کاهش مالیات موافقت کرد و توانست از راه سخن گفتن و قانع کردن و پول پراکندن و بیم دادن، در میان مخالفان شکاف اندازد. لیکن «اخوان» بر مواضع خود پای فشردند و ایستگاه رادیو مکه را ویران کردند. ابن سعود فرمان اعدام گردنندگان آشوب را صادر کرد، ولی ادامۀ ساختمان دو ایستگاه رادیویی در ریاض و حایل متوقف گشت.
زورمندترین دشمن ابن سعود، فیصل الدویش، شیخ بزرگ قبیلۀ مطیر بود که با محمد، برادر و خالد برادرزادۀ ابن سعود همداستان شد، اینان به کمک یکدیگر کوشیدند بر تخت فرمانروایی چیره شوند. فیصل الدویش برای وادار ساختن عراق به جنگ با ابن سعود، مرزهای آن کشور را آماج حملات خود ساخت. ابن سعود برای پیشگیری از این مخالفتها، قبیلۀ مطیر را محاصره کرد و از دادن کمکهای سالانه به ایشان خودداری ورزید. انگلستان که می‌کوشید به آتش این نابسامانیها دامن زند، ظاهراً برای سرکوب یاغیان، در مضان 1346ق/فوریۀ 1928م با هواپیماهای خود و نیروهای ارتش عراق به نجد حمله کرد، اما قبایل طرفدار ابن سعود آماج این حملات واقع شدند. دویش از فرصت سود جست و قبیله‌ها را به جنگ با عراق و انگلستان فراخواند و خود به شمال نجد تاخت. ابن سعود در جمادی‌الاول 1347ق/اکتبر 1928م انجمنی از نمایندگان شهرها و آبادیها و قبیله‌ها برپا کرد و پس از آنکه مسئولیت ایجاد پاسگاههای نظامی عراق را در منطقۀ بی‌طرف به گردن دویش انداخت، اعلام داشت که می‌خواهد از حکومت کناره گیرد، اما اعضای انجمن نپذیرفتند و پس از آنکه سوگند وفاداری نسبت به او یاد کردند، وادارش ساختند که در نشستی ویژه، همۀ اختلافهای خود را با دویش حل کند. اما دویش گردن ننهاد و «اخوان» قبیلۀ او بار دیگر به شمال نجد هجوم بردند و به کشتار و چپاول بیابان گردان قبایل شمّر، عنیزه و شفیر که هوادار ابن سعود بودند، دست گشودند و به غارت کاروانهای بازرگانی راه ریاض و خلیج فارس پرداختند. ابن سعود سپاهی به جنگ فرستاد. این سپاه توانست با نبردی خونین آتش آشوب را فرو نشاند، و سرکردگان قبیله‌های گردنکش مطیر، عجمان، و عتیبه اعدام شدند، ولی فیصل الدویش را که زخمی شده بود، رها ساختند. با اینهمه نیروی یاغیان برای همیشه سرکوب نشد، زیرا در اواسط 1348ق/1929 و 1930م، موج تازه‌ای از ناآرامیها شمال نجد (از کوهستان شمّر تا خلیج‌فارس) را فرا گرفت. دو قبیله عتیبه و مطیر که فیصل الدویش پس از پیکاری سخت، شورش فرو نشانده شد و رهبران آن اعدام شدند (همان، 1/263-269).
ابن سعود پس از چیرگی بر مشکلات داخلی، برای ظاهر شدن در صحنۀ سیاست منطقه به ایجاد و تحکیم روابط خارجی با دولتهای عربی و غیرعربی دست زد: دولت انگلستان سرانجام دولت سعودی را به رسمیت شناخت و در جده با ابن سعود پیمان دوستی بست. در 1348ق/1929م با آلمان پیمان دوستی امضاء شد و در 1349ق/1930م با کویت پیمان بازرگانی و رفع اختلافهای مرزی منعقد گردید. شاهزاده فیصل در 1351ق/1932م از اتحاد شوروی دیدار کرد و ابن سعود در 1352ق/1933م با اردن هاشمی پیمان دوستی و حسن همجواری و با ایتالیا پیمان دوستی برقرار ساخت و در 1353ق/1934م پس از پایان نبرد با یمنیها بر سر منطقۀ مرزی عسیر نجران، جیزان و اشغال تهامه، با امام یحیی بدر پیمان دوستی امضا کرد و در 1355ق/1936م روابط خود را با خاندان هاشمی در عراق بهبود بخشید. سپس برای تقویت پیوندهای خود با کشورهای عربی در 1355ق/1936م با مصر پیمان دوستی به امپاء رسانید و با آن کشور پیوند سیاسی برپا کرد.
در سالهای بحران اقتصادی جهان (1929-1933م) وضع اقتصادی عربستان به سبب کاهش حاجیان و خشکسالی سالهای 1350-1351ق/1931-1932م سخت ناهنجار شد. بدهیهای دولت در 1351ق/1932 به 000‘219 لیرۀ استرلینگ رسید و اروپاییان درخواست وام از سوی ابن سعود را رد کردند. در چنین شرایطی کمپانی نفتی «استاندارد اویل» کالیفرنیا، گفت و گوهای خود را با ابن سعود پیرامون گرفتن امتیاز نفت در بخش خاوری کشور، در برابر پرداخت وام، آغاز کرد. شرکت یاد شده در 1351ق/1932م توانست در برابر پرداخت 000‘130 دلار وام، امتیاز استخراج نفت از 000‘932 کم‍ 2 را برای 66 سال به دست آورد و برای بهره‌برداری از حوزه‌های نفتی، شرکتی فرعی به نام «شرکت نفت استاندارد عرب کالیفرنیا » بنیاد نهد. این شرکت بجز امتیاز استخراج نفت، امتیاز بیرون آوردن دیگر کانهای گرانبهایی عربستان سعودی را در زمینی به مساحت 000‘153 کم‍ 2 به دست آورد.
با آغاز جنگ جهانی دوم ابن سعود اعلام بی‌طرفی کرد، ولی ورود امریکا به جنگ و نیاز شدید متفقین به نفت باعث شد که ابن سعود خواه ناخواه به اردوی متفقین گرایش یابد. دولت آمریکا تا آن هنگام به‌طور مستقیم توجهی به عربستان سعودی نداشت و شرکتهای نفتی به صورت خصوصی با ابن سعود دادوستد می‌کردند و حتی تا 1359ق/1940م دولت آمریکا نمایندۀ سیاسی در دربار ابن سعود نداشت. پس از آغاز جنگ، ابن سعود فشار سنگینی از سوی آلمان و ایتالیا که متمایل ساختن او به سوی نیروهای محور تحمل کرد. ناوگان ایتالیا که در ابهای دریای سرخ نزدیک اریتره بود، به کرانه‌های عربستان نزدیک می‌شد و گروپا، سفیر آلمان در این کشور، در چاههای نفت خرابکاری می‌کرد. هیتلر در 1360ق/1941م نامه‌ای برای ابن سعود نوشت و او را به نبرد با انگلستان تشویق کرد و نوید داد که وی را به پادشاهی همۀ اعراب خواهد رسانید، و.لی سقوط دولت گیلانی در عراق و بیرون رفتن ایتالیاییها از مستعمره‌های افریقایی خود، ابن سعود را وا داشت که از کشورهای محور دوری گزیند. او در 1360ق/1941م پیمان دوستی با آلمان را فسخ و گروپا را از کشور اخراج کرد و در صفر/ فوریۀ سال بعد ایتالیاییها را بیرون راند، اما چون به علت بروز جنگ و پایین بودن میزان استخراج نفت و کاهش تعداد حاجیان سخت تنگدست شده بود، از امریکا و انگلستان تقاضای وام کرد و یادآور شد که در صورت عدم توجه به درخواست او از استخراج نفت جلوگیری خواهد کرد (لنچافسکی، 446، 447). سرانجام از محل وامی که آمریکا به انگلستان پرداخت، ابن سعود را نیز سهمی رسید و سپس وی بر پایۀ قانون «وام و اجاره» آمریکا، در خلال جنگ 99 میلیون دلار از این کشور وام گرفت. امریکا در جمادی الاول 1362ق/مه 1943م با عربستان سعودی روابط سیاسی برقرار ساخت و در همین سال نام «شرکت نفا استاندارد عرب ـ کالیفرنیا» به «شرکت نفت عرب ـ امریکا» (آرامکو) تبدیل شد و آمریکا برای هدایت عملیات جنگی در این سوی جهان، پایگاهی هوایی در ظهران تأسیس کرد (تاریخ معاصر، 1/269-273)، ولی این مطلب برای افشانشدن نقض بی‌طرفی ابن سعود کاملاً پنهان ماند. این روزگار را در حقیقت باید پایان سلطۀ بریتانیا و آغاز نفوذ ایالات متحدۀ آمریکا در عربستان دانست (پترسون، 470).
نزدیکی روزافزون ابن سعود به متفقین، به‌ویژه دیدار او با روزولت در ناو جنگی آمریکا موسوم به کوئینسی در 1364ق/1945م که موجب سپردن بنادر سعودی در خلیج فارس به ناوهای انگلیسی و آمریکایی شد و تعهد روزولت به اینکه آمریکا بدون گفت‌وگوهای زمینه‌ساز با عربها و یهودیان موضع خود را در قبال مسألۀ فلسطین دگرگون نکند، باعث شد که ابن سعود در ربیع الاول 1364ق/مارس 1945م به آلمان اعلان جنگ دهد (لنچافسکی، 448). در همان سال شماری از افسران ارتش سعودی به رهبری خلبانی به نام عبداللـه مندیلی کودتایی بر ضد ابن سعود طرح‌ریزی کردند، ولی ناکام ماندند و پیش از آغاز عملیات دستگیر شدند (عربستان، 113٩. نخستین اعتصاب کارگران در این اعتصاب خواستار بهبود شرایط کار و افزایش دستمزد بودند، ولی اعتصاب به سرعت سرکوب شد و سازمان‌دهندگان آن دستگیر شدند. با اینهمه اعتصاب‌کنندگان پس از 2 هفته به بخشی از خواستهای خود رسیدند. این پیروزی باعث شد که پیشه‌وران و کارگران شهر هفوف نیز 3 روز دست به اعتصاب زدند و به خواستهای خود دست یافتند (تاریخ معاصر، 1/278).
در این میان سعودبن عبدالعزیز، ولیعهد عربستان، در پی گفت و گوهای زمینه ساز در 1362ق/1943م در قاهره پیرامون همبستگی اعراب، پروتکلها و منشور اتحادیۀ عرب را امضاء کرد. به درخواست او در این سندها بندی دربارۀ تضمین استقلال سوریه و لبنان و پایدار ماندن مرزهای کشورهای عربی گنجانده شد. سپس در 1365ق/1946م ابن سعود نسبت به دعوت ترومن از 000‘100 یهودی برای مهاجرت به سرزمینهای اشغالی اعتراض کرد، سال بعد، رأیِ موافق آمریکا به قطعنامۀ سازمان ملل در 1366ق/1947م دایر بر تجزیۀ فلسطین، روابط این دولت را با ابن سعود تیره‌تر ساخت، ولی منجر به قطع مناسبات نشد. چندی بعد روابط فیمابین رو به گرمی نهاد و در 1367ق/1948م ناوگان آمریکا وارد خلیج فارس شد و برای نخستین‌بار مقامات نظامی آمریکا از عربستان دیدار کردند.
در این وقت که درآمد آل سعود از نفت به 50٪ افزایش یافته و به 250 میلیون دلار در سال رسیده بود، ابن سعود به فعالیتهای عمرانی و اعطای وام به سوریه و تنظیم و اجرای طرح بودجۀ کشور و تأسیس وزارتخانه‌هایی چون آموزش و پرورش، کشاورزی و بازرگانی و ساختن بیمارستانها و مدارس دست زد. وی مقارن فرونشاندن اعتصابات کارگری، پس از 51 سال حکومت و 73 سال زندگی درگذشت.

[العدان]

19. سعودبن عبدالعزیز (حک‍ 1372-1384ق/0953-1964م)، معروف به «ملک سعود». وی پس از مرگ پدر رشتۀ کارها را در دست گرفت. برادرش فیصل که خود را برای حکومت شایسته‌تر می‌دانست و این معنی به روشنی از خلال فعالیتهای وی در روزگار ملک سعود، همچون اشغال پستهای حساس کشوری، رهبری مذاکرات سیاسی و اقتصادی با دولتهای بیگانه، و موضع‌گیری در برابر ملک مسعود دیده می‌شد، می‌کوشید با ایجاد اصلاحاتی نه تنها محبوبیت، بلکه قدرتی به دست آورد و راه را برای دستیابی به تخت هموار سازد. در صفر 1373ق/اکتبر 1953م کابینه‌ای به ریاست شاه برپا شد و فیصل که از پشتیبانی گروه «چپ‌گرای» خانوادۀ درباری موسوم به «شاهزادگان آزاده» به رهبری طلال برادر شاه برخوردار بود، به معاونت نخست‌وزیری و وزارت امور خارجه رسید. در آن ایام که جمال عبدالناصر رهبری جهان عرب را در مقابل رژیم اسرائیل و متحدان او به عهده داشت، ملک سعود از سویی برای رهایی از انزوای سیاسی و از سوی دیگر برای ایستادگی در برابر هاشمیان اردن و عراق که از پشتیبانی انگلستان برخوردار بودند، سیاست دوستی با مصر را در پیش گرفت و پس از امتناع از ورود به پیمان بغداد، در 1375ق/1955م دو پیمان دفاعی جداگانه با مصر و سوریه به امضا رسانید («خاورمیانه و...»، II/606) و پیمانی هم با مصر و یمن منعقد کرد (تاریخ معاصر، 1/274-281).
در این ایام روابط عربستان و انگلستان بر سر واحۀ بوریمی که در مرز عربستان سعودی و ابوظبی و عُمان است، به جهت ذخایر نفتی منطقه گرفتار بحران شد. ارتش سعودی در 1372ق/1952م این واحه را اشغال کرد، ولی با حملۀ نیروهای ابوظبی و مسقط، زیر فرمان افسران انگلیسی، به بوریمی حمله کردند و عربستان به سازمان ملل شکایت برد، ولی چندی بعد شکایت خود را پس گرفت و آماده شد تا با انگلستان بر سر میز مذاکرات بنشیند. این گفت‌وگوها که در 1374-1375ق/1955-1956م برای 5 سال دیگر به اجارۀ آمریکا دهد. ملک سعود چون از مسافرت بازگشت با مخالفتهای همگانی داخلی و ناخشنودی رؤسای جمهور مصر و سوریه در کنفرانس تازۀ قاهره (رجب 1376ق/فوریۀ 1957م) روبه‌رو گشت و به ناچار از پشتیبانی دکتر ین آیزنهاور دست کشید، ولی پس از پایه‌گذاری جمهوری متحد عربی، مرکب از مصر و سوریه در شعبان 1377ق/فوریه 1958م، از حمایت این جمهوری خودداری ورزید و در کار پی‌ریزی «اتحادیۀ عربی»، مرکب از عراق و اردن، شرکت جست (تاریخ معاصر، 1/275) که روابط این دو کشور را با مصر تیره‌تر ساخت و نیز بحرانی سخت در داخل دستگاه هیأت حاکمۀ سعودیها پدید آورد. برادران سعود، به‌ویژه فیصل که همواره مترصد بسط نفوذ خود بودند، از ملک سعود خواستند که دو مشاور خود و نیز سفیر آمریکا را اخراج کند و برادران شاه را از حقوق مساوی با پسرانش برخوردار گرداند، یا به سود فیصل از کارهای اجرایی دست بدارد. ملک سعود طرح اخیر را نپذیرفت، ولی رد 6 رمضان و 20 شوال 1377ق/27 مارس و 10 مۀ 1958م قانونهایی نهاده شد که بر پایۀ آنها کارهای اجرایی به فیصل که به نخست‌وزیری رسید، منتقل گشت و نیروی سیاسی در دست سعود باقی ماند. به نخست‌وزیر اختیار داده شد که برای سامان دادن به کارهای کشور اقدامهای بایسته انجام دهد. این دو قانون، قدرت پادشاه را محدود کرد و به قدرت وزیران افزود. قرار بر این شد که اگر هیأت دولت تصمیمی بگیرد و پادشاه آن را امضا نکند، پس از یک ماه در صورت تغیر نیافتن نظر اعضای دولت، به مورد اجرا درآید. اما ملک سعود که نمی‌توانست رقیبی نیرومند چون فیصل را در کنار خویش بپذیرد، در 2 رجب 1380ق/21 دسامبر 1960م او را برکنار کرد و خود کابینه‌ای با شرکت 6 وزیر از بیرون خاندان سعودی تشکیل داد و برنامه‌هایی برای اصلاحات داخلی و تدوین قانون اساسی جدید عرضه داشت. قانون اساسی تازه‌ای که «شاهزادگان آزاده» نوشتند و گذراندند، نشان می‌داد که عربستان سعودی از پادشاهی مطلق به پادشاهی مطلق به پادشاهی مشروطه مبدل می‌گردد. آنگاه دو ادارۀ کل، یکی برای کار و دیگری برای امور اجتماعی، پایه‌گذاری شد و کمیته‌ای به ریاست امیر طلال، وزیر دارایی، مأمور برنامه‌ریزی گشت. در سازمانهای دولتی، دادگاههایی برای مبارزه با فساد گشوده شد و گروه وزیران تصویب کرد قرارداد اجارۀ پایگاه هوایی ظهران با آمریکا تمدید نگردد. در این میان «مفتی دیار سعودی» خواهان آن شد که قانونها و تصمیمهای دولت بی‌اظهار نظر و اِعمال رأی او به اجرا در نیاید. امیر طلال وزیر دارایی به مخالفت برخاست، ولی شاه از رأی مفتی پشتیبانی کرد. نیز کوششهای طلال برای سامان دادن به وضع مالی کشور با مخالفت سعود روبه‌رو گشت و پیشنهاد او دربارۀ ملی کردن شرکت خصوصی برق هم رد شد و اجرای قانون اساسی هر روز به روز دیگر موکول می‌گردید تا اینکه منجر به بروز تشنجهایی شد. شاه در پاسخ این ناآرامیها در ربیع‌الثانی 1381ق/سپتامبر 1961م «شاهزادگان آزاده» و پیشاپیش ایشان، طلال را از کابینه اخراج کرد و پسران خود را به جای آنان گماشت. طلال به بیروت رفت و در ربیع‌الاول 1382ق/1962م بر ضد رژیم عربستان به پیکار برخاست.
در این زمان روابط سعودیها و جمهوری متحد عربی رو به تیرگی نهاده بود و مصریان ملک سعود را متهم کرده بودند که برای متلاشی ساختن این جمهوری جوان دست به توطئه زده است. ملک سعود در جمادی‌الثانی 1380ق/نوامبر 1961م به بهانۀ درمان روانۀ آمریکا شد و در غیاب او فیصل پرده از روی کودتایی نظامی برداشت. ملک مسعود پس از بازگشت رشتۀ کارها را در دست گرفت و کابینۀ تازه‌ای تشکیل داد. سپس تابعیت امیر طلال را که در بیروت به مخالفت با سلطنت او برخاسته بود لغو کرد و املاک و داراییهای او را گرفت. «شاهزادگان آزاده» نیز خود از تابعیت عربستان چشم پوشیدند و به قاهره رفتند و سازمان «سعودیان آزادیخواه» را بنیاد نهادند. ملک سعود که در این هنگام در تکاپوی ایجاد جبهه‌ای برای مقابله با جمهوری متحد عربی بود، با ملک حسین پادشاه اردن وارد گفت و گو شد. هیأتهای نمایندگی عربستان و اردن، بر پایۀ گفت و گوهای رهبران دو کشور، پیش‌نویس پیمان دو جانبه‌ای تهیه کردند. به دنبال آن فرماندهی ارتش واحد ایشان پی‌ریزی شد و اختلافهای مرزی از میان برخاست.
در همان زمان امام محمد البدر در پی پیروزی جمهوریخواهان یمن به عربستان سعودی گریخت. سعودیها برای کمک به البدر و مقابله با نظام جدید یمن به فعالیت پرداختند و سرانجام به یاری متحدان غربی خود به یمن حمله بردند. حکومت ژنرال عبداللته سلال، روابط خود را با عربستان سعودی قطع کرد و همۀ بانکهای عربستان را در آن کشور بست.
موضع ملک سعود در برابر رژیم نوین یمن و حملۀ نیروهای این کشور به آنجا، با مخالفت وزرای کابینه و گروهی از نظامیان روبه‌رو گشت 6 تن از وزیران، طی نامه‌ای به شاه، خواستار باز ایستادن جنگ، به رسمیت شناختن نظام جمهوری یمن و دست کشیدن از همکاری با اردن شدند. ملک سعود بار دیگر خود را تنها یافت و به ناچار فیصل را به همکاری و ادارۀ امور کشور باز خواند. فیصل که ریاست هیأت نمایندگی عربستان در سازمان ملل متحد را به عهده داشت، وارد کشور شد و با تشکیل کابینه و تصدّی نخست‌وزیری و وزارت امور خارجه، رشتۀ کارها را در دست گرفت. در این میان ملک سعود برای دومین بار به عنوان درمان از کشور خارج شد. فیصل فرصت را غنیمت شمرد و با کنار زدن طرفداران شاه، یاران خویش را به جای آنان نشاند و قبیله‌های طرفدار او را خلع سلاح کرد و کسان خود را به فرمانداری ایالتهای جنوبی بر گماشت. نیز در همان سال، با آغاز گفت و گوهای عربستان و انگلستان بر سر واحۀ بوریمی، روابط سیاسی دو کشور مجدداً برقرار شد (کیلی، 37، 38) و فیصل از افسران انگلیسی دعوت کرد تا ارتشی از بدویان برای سعودیها تشکیل دهند. ملک سعود در ذیحجۀ 1382ق/آوریل 1963م به ریاض بازگشت، ولی با مخالفت برادرانش روبه‌رو شد و مجبور گردید مجدداً به عنوان درمان کشور را ترک گوید.
در آغاز دخالت سعودیها در یمن، فعالیت مهاجران عربستان در جمهوری متحد عربی رو به افزایش نهاد. امیر طلال در جمادی‌الاول 1382ق/اکتبر 1962م «جبهۀ رهایی بخش عربی» را پایه گذارد و برنامۀ آن را رسماً اعلام کرد، اما به سبب ناهمگونی عناصر تشکیل دهندۀ جبهه بیش‌تر فعالیتهای آن به ناکامی کشید. در قاهره، سازمان مخالف دیگری فعالیت می‌کرد به نام «همبستگی مردم جزیرۀ عربی». این سازمان، برای یکپارچه کردن همۀ نیروهای مخالف با سلطنت سعودیها، در شعبان 1382ق/دسامبر 1962م با جبهۀ رهایی بخش عربی درآمیخت و به «جبهۀ آزادی بخش میهنی عربی» موسوم گشت، ولی تندروی این سازمان جدید گروه طلال را برای همیشه از جنبش جمهوریخواهی دور کرد و درنتیجه «جبهۀ آزادی بخش میهنی عربی» در ربیع‌الثانی 1383ق/اوت 1963م به دو گروه نخستین تقسیم شد. شاهزادگان آزاده محل کار خود را به بیروت منتقل کردند و برخی از آنان با ابراز پشیمانی به عربستان بازگشتند.
در این روزگار که فیصل پیروزی خود را بر ملک سعود و دستیابی بر تخت سلطنت نزدیک می‌دید، کوشید تا با خشنود ساختن جناحهای مخالفِ دخالت سعودیها در امور یمن، موضع خود را استحکام بخشد. از این‌رو در ذیقعدۀ 1382ق/آوریل 1963م پس از مذاکراتی بر سر اوضاع یمن، پیمان تعیین مرزهای یمن بسته شد. طبق این پیمان مقرر گشت که نیروهای مصری از خاک یمن بیرون روند و جمهوری متحد عربی، عربستان و اردن از دخالت در امور داخلی این کشور دست بردارند، اما این پیمان بارها از هر دو سوی نقض شد. در رمضان 1383ق/ژانویۀ 1964م گردهمایی سران کشورهای عربی برپا گردید. ملک سعود نیز در این گردهمایی شرکت جست و با ژنرال عبداللـه سلال رئیس جمهور یمن و عبدالناصر رئیس جمهوری متحد عربی روبه‌رو گشت و پشتیبانی خود را از پایان جنگ اعلام داشت و جمهوری یمن را به رسمیت شناخت.
ملک سعود پس از بازگشت به ریاض، بار دیگر نیروی کامل فرمانروایی خود را مطالبه کرد، ولی فیصل و بیش‌تر افراد خاندان درباری به خواهش او وقعی ننهادند. در گردهمایی مقامات عالی‌رتبه و شیوخ مقرر شد که ملک سعود رئیس اسمی دولت بماند و کارهای اجرایی در دست فیصل، نخست‌وزیر باشد، ولی ملک سعود نپذیرفت. گردهمایی شیوخ و علمای روحانی در ذیقعدۀ 1383ق/مارس 1964م نظر گردهمایی پیشین را تأیید کرد، و در 25 جمادی‌الثانی 1384ق/1 نوامبر 1964م ملک سعود طی بیانیه‌ای رسمی از مقام خود خلع شد و فیصل بر تخت نشست. در رمضان 1384ق/ژانویۀ 1965م سعود طی نامه‌ای فیصل را پادشاه قانونی کشور خواند و سوگند یاد کرد که نسبت به او وفادار بماند، اما چندی نگذشت که برای مبارزه با فیصل به عبدالناصر روی آورد و کوشید تا ارتشی خصوصی پدید آورد. وی که تا 1387ق/1967م بیش‌تر اوقات خود را در آتن گذرانیده بود، با کمک عیدالناصر به یمن رفت و با انقلابیان آن کشور که پیش‌تر با ایشان بدسگالی کرده بود، دیدار کرد و ناصر را بهترین دوست خود خواند (لیسی، 2/557). وی سپس به آتن بازگشت و در ذیحجۀ 1388ق/فوریه 1969م درگذشت.

[العدان]

20. فیصل بن عبدالعزیز (حک‍ : 1384-1395ق/1964-1975م). او یکی از مشهورترین فرمانروایان آل سعود بود و درجنگهای پدر با آل رشید و شریفان مکه شرکت جست. پس از مرگ او و آغاز سلطنت ملک سعودبه تکاپو افتاد تا قدرتی کسب کند. در آن ایام با استفاده از ناتوانی ملک سعود درادارۀ کامل امور و پیشنهاد طرحهای اصلاحی، به مقام وزارت امور خارجه و سسنخست‌وزیری دست یافت و راه را برای دستیابی به تخت هموار ساخت. وی در دوراننخست‌وزیری که مستقل از شاه ادارۀ امور را در دست داشت (نک‍ : شم‍ 19 در همینمقاله)، در شوال 1377ق/آوریل 1958م عربستان را وارد جرگۀ کشورهای طرفدار سیاستبی‌طرفی مثبت (عدم تعهد) کرد و ستیزه‌جویی فرانسه با الجزایر و پنجه افکندنانگلستان بر واحۀ بوریمی و دخالت در شیخ‌نشینهای خلیج فارس و پشتیبانی آمریکا ازاسرائیل را محکوم شمرد. در زمینۀ سیاست داخلی، بندر جده را ملی ساخت و آزادی داد وستد بازرگانان دیگر کشورهای عرب را به سود بازرگانی محلی محدود کرد. نیز سیاستصرفه‌جویی سخت‌گیرانه‌ای در پیش گرفت و از وارد شدن کالاهای تجملی جلوگیری کرد وهزینۀ خاندان درباری را اندکی کاست، ولی چون صرفه‌جویی او بودجه‌های مربوط بهپیشرفت اقتصادی و فرهنگی کشور را هم در بر می‌گرفت، بهانه‌ای به دست مخالفان داد.
فیصل بلافاصله پس از آنکه قدرت را در دست گرفت، به اختیارات خود افزود: نخست‌وزیری و وزارت امور خارجه و فرماندهی عالی نیروهای ارتشی را خود عهده‌دار شد وبرادرش خالد را به معاونت و سپس جانشینی برگزید.
در ربیع‌الثانی 1385ق/اوت 1965م پس از کوششهایی که برای بهبود روابط عربستان و مصر به عمل آمد، عبدالناصر وملک فیصل در باب مسألۀ یمن به گفت و گو پرداختند که حاصل آن پیمانی بود که مقررمی‌داشت فیصل از دخالت نظامی بر ضد دولت انقلابی یمن و کمک به امام البدر دستبردارد و دولت مصر نیز متعهد می‌شد که نیروهای خود را از یمن فرا خواند و داراییهایبرخی از سعودیها را که در مصر توقیف شده بود، آزاد کند («خاورمیانه و...»، II/606, 607).
تجاوز اسرائیل به مصر و سوریه و اردن در ربیع‌الاول 1387ق/ژوئن 1967ممردم عربستان را به تکانی سخت واداشت و ایشان به کنسولگری آمریکا در ظهران هجومبردند. در رأس تنوره کار به تیراندازی کشید و تعدادی از آمریکاییها و عربها زخمیشدند. فیصل برخی از افسران ارتش را بازداشت کرد و مقررات حکومت نظامی برقرار ساخت. آنگاه در پی فشارهای داخلی و خارجی، در کنفرانس سران عرب در خَرطوم (جمادی‌الاول 1387ق/اوت 1967م)، همراه کویت و لیبی متعهد شد که سالانه 135 میلیون لیرۀ استرلینگبرای بازسازی اقتصاد جمهوری متحد عربی و اردن بپردازد. همچنین مقرر شد که نیروهایجمهوری متحد عربی و عربستان از یمن خارج شوند، اما این گرایش فیصل به جمهوری متحدعربی دوام چندانی نیافت و دوباره دستخوش تیرگی شد. فیصل همزمان با این فعالیتهاهمکاری خود را با شرکتهای نفتی غرب به‌ویژه آمریکا فشرده‌تر کرد. در در 1387ق/1967مکویت و سعودی موافقت کردند که استخراج نفت در منطقۀ بی‌طرف را به دو شرکت آمریکاییو ژاپنی واگذارند. در 1388ق/1968م سازمان «کشورهای عربی تولیدکننده و صادرکنندهنفت» (آاوپک) با شرکت سعودی و کویت و لیبی پی‌ریزی شد و وزیر نفت عربستان دبیر کلیآن را به عهده گرفت. در همین سال دانشگاه ملک عبدالعزیز در مدینه تأسیس شد.
دراین ایام دولت بریتانیا به سبب بودجۀ کمرشکنی که برای نگهداری نیروهای نظامی خویشدر جزایر و شیخ‌نشینهای خلیج فارس متحمل می‌شد، نیروهای خود را از منطقه خارج کرد. خروج بریتانیا از منطقه، سعودیان را رودروی ایران قرار داد که از روزگاری بس دور،جزایر بحرین را طلب می‌کرد و اکنون خواستار بخش بزرگی از فلات قاره بود. پیامد گفتو گوی ملک فیصل و محمدرضا پهلوی پیرامون این سرزمین در سالهای 1385-1388ق/1965-1968م انعقاد پیمانی دربارۀ تقسیم فلات قاره و دفاع مشترک ازشیخ‌نشینها به هنگام بیرون رتن انگلیسیان بود.
ملک فیصل در زمینۀ سیاست داخلیگامهایی در راه پیشبرد صنایع کشور برداشت. نیز پس از اعمال فشارهایی که یاد آنگذشت، به مصادرۀ نشریات دست زد و محدودیتهایی برای ورود روزنامه‌های عربی و غیرعربیبرقرار کرد. این وقایع و نیز سلطۀ روزافزون قدرتهای غربی بر نفت عربستان، موجبمخالفت دو تن از برادران شاه به نامهای سلطان و فهد که به ترتیب وزیر دفاع و وزیرکشور بودند گردید و کشمکشهای سختی در درون خاندان آل سعود درگرفت که همراه باناکامیهای فیصل در روابط خود با جمهوری متحد عربی، موجب انزوای سیاسی وی در جهانعرب و بروز جنبشهای آزادیخواهانه در داخل کشور شد. در 1389ق/1969م کودتایی بر ضدفیصل کشف شد. دو سازمان ملی «جنبش ناسیونالیستهای عرب» و «همبستگی مردم شبه جزیرۀعربی» این کودتا را طرح‌ریزی کرده بودند. رهبری جناح لیبرال را احمد یوسف طویل بهعهده داشت. پس از کشف کودتا، تعداد بسیاری بازداشت شدند و بسیاری از افسران وروشنفکران و دانشجویان به زندان افتادند (تاریخ معاصر، 1/302، 303).
ملک فیصلکه به دلیل نزدیکی عبدالناصر به شوروی و تمایل شدید سعودیها به غرب هیچگاه نتوانستهبود با ناصر به توافقی درازمدت و واقعی دست یابد و حتی در این اواخر می‌کوشید تا یکهمبستگی میانه‌رو از کشورهای باختری عرب (تونس و مراکش) در برابر جبهۀ جمهوری متحدعربی، سوریه، سودان و لیبی برقرار سازد، پس از مرگ عبدالناصر توانست با انورساداتکه معتقد به شکست سیاست ناصر در سوسیالیسم عربی و وابستگی به شوروی بود توافقهاییحاصل کند (لیسی، 2/579). این توافقها به ایجاد روابط بسیار نزدیکی انجامید. در 21رمضان 1393ق/19 اکتبر 1973م با آغاز جنگ اعراب و اسرائیل، ملک فیصل طی بیانیه‌ایصدور کلیۀ محموله‌های نفتی به آمریکا را قطع کرد. در صفر 1394ق/فوریۀ 1974م کنفرانساسلامی به ابتکار ملک فیصل در پاکستان تشکیل شد. قطعنامۀ این کنفرانس ظاهراً برتمام آرمانهای اعراب صحه می‌گذاشت و مهم‌تر آنکه برای نخستین‌بار سازمان آزادی‌بخشفلسطین به عنوان تنها نمایندۀ مردم فلسطین در آن شرکت جست.
با اینهمه تنازعی کهاز چندی پیش در داخل خاندان سعودی پدید آمده بود، سرانجام به قتل فیصل انجامید. در 11 ربیع‌الاول 1395ق/25 مارس 1975م فیصل بن مساعد، برادرزادۀ ملک فیصل به بهانۀتهنیت زادروز پیامبر اسلام(ص) و به هنگام دست‌بوسی، شاه را با شلیک سه گلوله به قتلرساند. قاتل را بعداً در ملأ عام گردن زدند.
21. خالدبن عبدالعزیز (حک‍ 1395-1402ق/1975-1982م). وی در آغاز علاقۀ چندانی به مسائل سیاسی نداشت و تنهافعالیتی که در این زمینه قبل از دستیابی به تخت از او یاد شده، شرکت در کنفرانس سنتجیمز لندن دربارۀ فلسطین (1358ق/1939م) است (نشاشسبی، 350، 351). خالد پس از آنسیاست را به کلی ترک گفته و در میان قبایل بدوی سکنی گزیده بود، با این حال فیصل اورا به ولیعهدی و در 1385ق/1965م به معاونت نخست‌وزیری برگزید. در 1395ق/1975م پس ازترور فیصل بر تخت نشست و بلافاصله اعلام کرد که همان سیاستهای سلف خود را در پیشخواهد گرفت («خاورمیانه و...»، II/607). با اینهمه در این دوران نیز علاقۀ چندانیبه مسائل سیاسی نشان نداد و قدرت اجرایی و تصمیم‌گیری را به برادر و ولیعهد خود فهدبن عبدالعزیز سپرد. پس از شرکت انور سادات رئیس جمهوری مصر در جریان «کمپ دیوید» وامضای پیمان صلح با اسرائیل در 1398ق/1978م خالد بر قطع روابط با مصر پای فشرد، ولیفهد اگرچه قطعنامۀ کنفرانس عراق را در همان سال مبنی بر تحریم سادات امضاء کردهبود، از انتشار رسمی آن در کشور خود جلوگیری کرد. با اینهمه در 1399ق/1979م عربستانرسماً پیمان کمپ دیوید و عمل سادات را مردود شمرد.
یکی از رویدادهای پراهمیتاین روزگار جنبش گروهی متمایل به اخوان المسلمین و مخالف با سلطنت این خاندان بود. رهبری جنبش را جهیمان العتیبی و محمدبن عبداللـه القحطانی به عهده داشتند. دربامداد آخر ذیحجۀ 1399ق/20 نوامبر 1979م گروه مسلّحی متشکل از 200 تا 300 تن کهتعدادی از آنها دانشجویان علوم دینی و برخی مصری و یمنی و کویتی بودند، به فرماندهیقحطانی، مسجدالحرام را اشغال کردند، که پس از حدود 22 روز پایداری سرکوب شدند. دولتاعلام داشت که نیروهای دولتی در جریان درگیری 127 کشته و 461 زخمی داشته است و 117تن از اشغالگران کشته و بقیه دستگیر شدند. در صفر 1400ق/ژانویۀ 1980م تعداد 63 تناز دستگیر شدگان از جمله جهیمان العتیبی را پس از محاکمه سریع و سری به چند دستهتقسیم کردند و هر دسته را به شهری فرستادند و در صبح روز 19 صفر 1400ق/9 ژانویۀ 1980م همگی را در میادین آن شهرها گردن زدند (لیسی، 2/731؛ عربستان، 118).
دولتعربستان سپس برای جلوگیری از حوادث مشابه، تغییراتی در سطح فرمانداران و امیرانی کهاز سوی مخالفان متهم به فساد شده بودند، ایجاد کرد و در جمادی‌الاول 1400ق/مارس 1980م، کمیته‌ای مرکب از 8 تن به ریاست شاهزاده نایف وزیر کشور تشکیل شد تا 200ماده براساس اصول اسلامی، به عنوان قانون اساسی برای ادارۀ کشور تدوین کند («خاورمیانه و...»، II/620).
در روزگار خالد میان عربستان و جمهوری دموکراتیکیمن، به رغم اختلاف شدید مسلکی، روابط سیاسی برقرار شد. در زمینۀ سیاست داخلی، غیراز حوادثی که شرح آن گذشت، وی همان‌سان که اعلام کرده بود سیاست فیصل را در پیشگرفت و کوششهای او برای اسکان بیابان‌نشینان موفقیت چندانی به بار نیاورد. خالدسرانجام در 2 رمضان 1402ق-13 ژوئن 1982م درگذشت و فهدبن عبدالعزیز جانشین وی شد.
مآخذ: تاریخ معاصر کشورهای عربی، فرهنگستان علوم شوروی، ترجمۀ محمدحسین شهری،تهران، 1361ش؛ حسین بن خزعل، تاریخ الجزیره العربیه فی عصر الشیخ محمدبن عبدالوهاب،بیروت، 1968م؛ حسین بن غنام، تاریخ نجد، به کوشش ناصرالدین اسد، بیروت، 1405ق،فهرست؛ حمزه، فؤاد، قلب جزیره العرب، ریاض، 1388ق/1968م؛ دائره‌المعارف الاسلامیه؛زرکلی، خیرالدّین، الاعلام، بیروت، 1984م؛ سعید، ناصر، تاریخ آل سعود، 1404ق، صص 716، 717؛ سعید سلیمان، احمد، تاریخ الدول الاسلامیه و معجم الاسرالحاکمه، مصر، 1969م؛ شوادران، بنجامین، خاورمیانه، نفت و قدرتهای بزرگ، ترجمۀ عبدالحسین شریفیان،تهران، 1354ش؛ عربستان سعودی، رادیو تلویزیون جمهوری اسلامی ایران، تهران، مرداد 1364ش؛ کیلی، جی. سی.، الحدود الشرقیه لشبه الجزیره العربیه، ترجمۀ خیری حماد،بیروت، 1971م؛ لنچافسکی، زرژ، تاریخ خاورمیانه، ترجمۀ هادی جزایری، تهران، 1337ش؛لوتسکی، و.، تاریخ عرب در قرون جدید، ترجمۀ پرویز بابایی، تهران، 1356ش؛ نشاشیبی،ناصرالدین، در خاورمیانه چه گذشت، ترجمۀ فیروز خلعتبری، تهران، 1363ش؛ نشاشیبی،ناصرالدین، در خاورمیانه چه گذشت، ترجمۀ محمدحسین روحانی، تهران، 1357ش؛ نیز:
Abu Hakima, Ahmad, History of Eastem Arabia, Beirut, 1965; Hopwood, Derek, (ed.), The Arabian Peninsula, London, 1972; Howarth, David, The Desert King, London, 1964; Lorimer, Gazetter of the Persian Gulf, Oman and Central Arabia, England, 1970; The Middle East and North Africa (1984-85). London, 1984; Peterson, J. E., »Defending, Arabia, Evolution of Responsibility«, Orbis, A Journal of World Affairs, 1984, vol. 28, No3; Philby, H. St. John, sa᾽udi Arabia, Beirut, 1968.
صادق سجادی

[العدان]

آلِ ثانی، سلسله‎ای منسوب به ثانی‎بن‎محمد که از اواسط سدة 13ق/19م به تدریج نیرومند شدند و حکومت شبه جزیرة قَطَر را در دست گرفتند و تاکنون نیز در آنجا فرمان می‎رانند.
نیاکان آل ثانی از طریق قبیلة معاضید منشعب از قبیلة وُهبه که خود از بنب‎حَنْظَله جدا گشته است، به بنب‎تمیم نسب می‎برند (حمزه، 140). آنان نخست در شرق نجد می‎زیستند و با آل شیخ و محمد‎بن‎عبدالوهاب، از طریق نیای مشترکشان عمروبن‎مِداد خویشاوندند. عمروبن‎مداد دوازدهمین نیای ثانی‎بن‎محمد و دهمین نیای محمدبن‎عبدالوهاب است (ابوناب، 85). نیاکان این خاندان در سدة 11ق/17م با عموزاده‎هایشان خاندان مَعَد و آل بوگواره از روستای عُشَیْقر در الوَشْم، بخش شرقی نجد، به حرکت درآمدند و در واحة جَبْرین یا یَبْرین در 200 میلی جنوب غربی شبه جزیرة قطر سکنی گزیدند، اما اندکی بعد آن ناحیه را ترک گفتند و نخست به اَلسَّکک در جنوب قطر رفتند و از آنجا به سوی الرُّوَیْس والزُّباره کوچیدند (ابوحاکمه، «رشد دولتهای خلیج» ، 45؛ ابوناب، 85). چنین می‎نماید که خشکسالی عربستان مرکزی در همان روزگار، سبب مهاجرت آنان از نجد (ابوحاکمه، «تاریخ شرق شبه جزیرة عرب» ، 50) و مهاجرتهای متعدّد دیگری شد که تأثیر بسیاری درآیندة پاره‎ای از مناطق ساحلی خلیج‎فارس برجای نهاد. از آن پس تا سدة 13ق/19م که شبه جزیرة عربستان و کرانه‎های خلیج‎فارس یکی از مهمترین و پرمخاطره‎ترین دورانهای سیاسی خود را می‎گذراندند، آگاهی چندانی از این خاندان دردست نیست. استیلای روبه ضعف امپراتوری عثمانی در منطقه، همراه با افزایش نفوذ بریتانیا در خلیج‎فارس و دریای عمان برای تضمین سلطة خود بر هند، نیرو گرفتن پاره‎ای از قبایل و خاندانهای عرب و به‎ویژه برآمدن آیین جدید وهابی که می‎رفت تا بخش بزرگی از شبه جزیرة عربستان را به زیر سلطه کشد، از علل مهم تحولات سیاسی و جغرافیایی منطقه بوده است. در اواسط سدة 13ق/19م میان آل خلیفه که از سالیان پیش بر قطر چیره شده بودند، و آل مسعود که در پی تسخیر سراسر شبه جزیرة عربستان بودند، بر سر استیلا بر منطقه نزاع بود تا در 1259ق/1843م سعودیان چیره شدند و راه را برای آل ثانی هموار ساختند (غرایبه، 1/376). اگرچه محمدبن‎ثانی سالها پیش از این تاریخ برای دست یافتن بر بخشهایی از قطر و فرمانروایی بر آن کوششهای کرده بود، از این تاریخ به بعد است که آل ثانی در تاریخ منطقه ظاهر شدند و پس از طی بیش از یک قرن به یکی از بزرگترین خاندانهای حاکم در امارت حاشیة سفلای خلیج‎فارس تبدیل گشتند.
1.محمدبن‎ثانی (د 1295ق/1878م). وی پس از پدر به ریاست قبیلة معاضید (قلعه جی، 659) و رهبری خانواده دست یافت (ابوناب، 86, 85) و برخلاف آل خلیفه که قطر را جزء مستملکات خود می‎دانستند، بلافاصله پس از پیروزی سعودیان بر آل خلیفه در 1259ق/1843م به اطاعت آنان گردن نهاد. با آنکه آل خلیفه در قطر ماندگار شدند و گفته‎اند که محمد از سوی آنان به حکومت دوحه منصوب شد (ابوحاکمه، «رشد دولتهای خلیج»، 45)، ولی محمد آشکارا دل با سعودیان داشت و بارها کوشید تا خود را از استیلای آل خلیفه برهاند (قدوره، 94، 95). شاید هم تهاجم عبدالله‎بن‎فیصب سعودی به قصد غارت قطر در 1275ق/1859م (قائم مقامی، 29) به دعوت محمدبن‎ثانی صورت گرفته باشد. سرانجام این کوششها به یک سلسله پیکارها میان آل ثانی و آل خلیفه منجر گردید. در 1282ق/1865م محمدبن‎خلیفه به دستیاری شیخ‎ابوظبی در جنگی دریایی محمدبن‎ثانی را معلوب کرد و او را واداشت که هر ساله به آل خلیفه خراج دهد (زرین قلم، 132). با اینهمه آل ثانی از مبارزه با سلطة آل خلیفه دست برنداشتند. وقتی شیخ‎قاسم پسر شیخ‎محمدبن‎ثانی بر ضداستیلای بحرینیان سر به شورش برداشت، شیخ‎محمدبن‎خلیفه نیز برادر خود شیخ‎علی را به دوحه فرستاد و او دست به کشتار و غارت زد. شیخ‎قاسم برای صلح به بحرین رفت (1284ق/1867م) ولی شیخ‎محمدبن‎خلیفه او را به زندان افکند (ریحانی، 2/270-271). قطریان برای نجات قاسم به بحرین تاختند، ولی در پیکاری دریایی که در دامسه به وقوع پیوست شکست خوردند و عقب نشستند (همو، 2/271)، اما سرانجام تنی چند از نزدیکان شیخ بحرین را اسیر کردند و در برابر آزادی آنان، قاسم را از بند رهاندند (غرایبه، 1/259؛ ابوناب، 87). اندکی بعد شیخ‎محمدبن‎خلیفه به بهانة جمع آوری مالیات، و به روایتی به کمک شیخ‎زاید امیر ابوظبی، به دوحه تاخت و دست به کشتار و غارت زد (نشأت، 270؛ ابوناب، 88). کلنل پلی نمایندة انگلستان در خلیج‎فارس که برای به دست آوردن جای پایی در قطر مترصد فرصتی بود، دخالت کرد و شیخ‎محمد را به عقب‎نشینی واداشت. بدین ترتیب وی به استقرار «مناسبات اتحاد» با قطر توفیق یافت (لوتسکی، 225) و براساس پیمانی که در 1285ق/1868م با محمدبن‎ثانی منعقد ساخت، مقرر شد که شیخ به واسطه و ضمانت بریتانیا بحرین خراج دهد و خود در یکی از مناطق ساحلی سکنی گزیند و در امور بحرین دخالت نکند و اختلافاتش را با همسایگان به نمایندة انگلستان ارجاع دهد و نظر او را بپذیرد و از هر عملی که صلح دریایی را به خطر اندازد، خودداری ورزد (لاریمر، I/801؛ ابوناب، 89, 88). کلنل پلی همچنین دربارة پی آمدهای نقض عهد به شیخ قطر هشدار داد.
دوران حکومت محمدبن‎ثانی، به‎ویژه پس از عقد قرارداد، با تاریخ زندگی و حکومت پسرش شیخ‎قاسم سخت درآمیخته است، چنانکه به روشنی نمی‎توان پایان دوران حکومت محمد و آغاز حکومت قاسم را تعیین کرد. اما چنین می‎نماید که شیخ‎محمد پس از 1285ق/1868م، عملاً رشتة کارها را به پسرش سپرد و حتی گفته‎اند که ریاست قبیله را نیز به او واگذاشت (زرکلی، 6/19؛ قس: غرایبه، 1/259). از این‎رو شاید رها ساختن ال ثانی از قید نفوذ و سلطة آل خلیفه به کمک عثمانیان در 1289ق/1872م و انتساب آن به محمدبن‎ثانی (ابوحاکمه، «رشد دولتهای خلیج»، 45) خالی از تسامح به نظر نمی‎رسد، چه در آن هنگام شیخ‎قاسم طرف مذاکره با نمایندة عثمانی بود نه شیخ‎محمد و وی حتی سلطة ترکان را نیز نپذیرفت و به رغم پیمان پسر با آنان، برافراشتن پرچم عثمانی بر فراز خانه‎اش خودداری کرد (لاریمر، I/802).
2.قاسم‎بن‎محمدبن‎ثانی (د 1331ق/1913م). وی یکی از بزرگترین امیران آل ثانی است که پس از مبارزات بسیار، در دوحه دولتی مستقل بنیاد نهاد. قاسم در روزگاری که پدرش با آل خلیفه درآویخته بود، فعالیتهای بسیاری از خود نشان داد و در پیکار با بحرینیان شرکت جست. پس از انعقاد پیمان در 1285ق/1868م میان محمدبن‎ثانی و دولت بریتانیا که منجر به گوشه‎نشینی شیخ‎محمد شد. قاسم نیروی بیشتری یافت و ظاهراً به تشویق و فرمان پدر، رشتة کارها را در دست گرفت. با اینهمه برخی آغاز حکومت رسمی او را 1293ق/1876م دانسته‎اند که از سوی عثمانیان به حکومت دوحه منصوب شد (همو، I/804) و بعضی نیز تاریخ مرگ محمدبن‎ثانی در 1295ق/1878م را آغاز حکومت قاسم شمرده‎اند (ابوحاکمه، «رشد دولتهای خلیج»، 45).
روزگار حکومت قاسم، با فعالیت ترکان عثمانی برای تجدید نفوذ خود در کرانه‎های جنوبی خلیج‎فارس، و رقابت با دولت بریتانیا همزمان بود. مدحت پاشا فرماندار بغداد با این عقیده که دولت عثمانی به جای متصرفات از دست رفته‎اش در اروپا می‎بایست خود را در شرق و سواحل خلیج‎فارس گسترش دهد، تصمیم به تصرف نجد، اَحْساء، بحرین، کویت و قطر گرفت (نشأت، 353). در 1288ق/1871م پس از اشغال احساء و قطیف توسط نیروهای عثمانی و تعیین عبدالله‎بن‎فیصل سعودی به عنوان «قائم مقام» عثمانی در نجد، مدحث پاشا ادعا کرد که مناطقی چون بحرین، قطر، ساحل عمان و سلطان‎نشین مسقط نیز جزء قلمرو او به شمار می‎رود (کلی، 142)، و اگرچه باب عالی پس از انقراض بریتانیا، به ردّ ادعای مدحث پاشا پرداخت، اما پس از مذاکراتی میان شیخ‎قاسم و هیأت نمایندگی عثمانی شیخ پرچم آن دولت را در قلمرو خود به اهتزاز درآورد، و در ذیقعدة 1289ق/ژانویه 1872م نیز پادگانی از سربازان عثمانی در دوحة تأسیس شد (لاریمر، 1/802-803 قس: 1/260؛ بونداروفسکی، 84). شیخ‎قاسم که برای مقابله با نفوذ بریتانیا به یاری مدحت پاشا امیدوار شده بود، با عهده‎دار شدن نقش رهبری اجتماعی و دینی مردم کوشید تا آنها را به اتحاد فراخواند و نزاعهای قبیله‎ای را از میان بردارد (ابوناب، 91). درواقع گرایش شدید شیخ‎قاسم به عثمانیان بدان معنی بود که موافقت نامة 1285ق/1868م انگلستان با شیخ‎محمد از نظر وی ارزش ندارد. در این زمان شیخ‎قاسم با نیرویی که یافته بود توانست گامهایی در جهت تثبیت حاکمیت خود بردارد، اما کوششهایی همچون دوباره سازی بنادر زُباره و عُبَید با مخالفت شدید آل خلیفه و مشکل تراشیهای انگلستان که شیخ‎قاسم را دست نشاندة خویش نمی‎دید روبه‎رو شد. از همین روست که برخی از نمایندگان انگلیسی در خلیج‎فارس او را مردی موذی و فاقد ثبان اخلاقی و فرصت طلب (کرزن، 2/541) و حتی از زمره دزدان دریایی شمرده‎اند (لاریمر، I/804). با اینهمه، ستوان فریزر دستیار «نماینده مقیم» بریتانیا که در 1292ق/1875م از دوحه دیدار کرد، با اعتراف به تزلزلی که به واسطة نفوذ عثمانیان در دوحه بر نیروی انگلیس در خلیج‎فارس وارد آمده، معتقد بود که شیوخ آل ثانی چندان از ترکان دلخوش نیستند، ولی از بیم اخراج و تبعید به استانبول، ناخشنودی خویش را آشکار نمی‎سازند (همانجا).
ظاهراً در همین سال بود که عثمانیان به دلایلی تصمیم گرفتند نیروهای خود را از خلیج‎فارس خارج سازند و شیوخ محلی در مناطق مذکور زیرنظر آن دولت به حکومت پردازند (نشأت، 358). شاید این تصمیم سبب شده باشد که قاسم به انگلستان و عثمانی، خاصه پس از مرگ پدرش در 1295ق/1878م و رسمیت یافتن حکومت او متناقض به نظر می‎رسد. این معنی شاید ناشی از ضعف و قوتی باشد که پی درپی بر سلطة عثمانی و انگلستان در خلیج‎فارس وارد می‎شده است. به گزارش لاریمر (I/809) شیخ‎قاسم در ربیع‎الآخر 1298ق/مارس 1881م با نمایندة بریتانیا تماس گرفت و از محدودیت قلمرو خویش شکایت کرد، در حالیکه همو در جای دیگر گفته است که شیخ‎قاسم در ذیقعدة 1298ق/سپتامبر 1881م به آزار بازرگانان هندی ـ انگلیسی دوحه پرداخت و اگرچه کار به مصالحه انجامید، اما در سال بعد مراکز تجاری آنان را بست و به اعتراض بریتانیا توجهی نشان نداد (لاریمر، I/811). انگلیسیان به عنوان مقابله، او را به وارد آوردن خسارت به کالای اتباع هندی خود متهم ساختند و وادارش کردند که مبلغی غرامت دهد (ابوناب، 93). ظاهراً در همین هنگام بود که کلنل راس نمایندة بریتانیا به دولت متبوع خود پیشنهاد کرد که شیخ‎قاسم را به شناسایی موافقت نامة 1285ق/1868م وادارد، اما حکومت انگلیسی هند به این سبب که چنین عملی ممکن است مشکلاتی در روابط آنها با عثمانی به بار آورد، فقط به پذیرش شفاهیِ آن موافقت‎نامه از سوی شیخ بسنده کرد. این کار به انجام رسید و سرانجام شیخ‎قاسم به رغم طرفداری از عثمانیان، پذیرفت که از جنگ دریایی با همسایگان بپرهیزد و اختلافات خود را با انان به نمایندة بریتانیا ارجاع دهد (لاریمر، I/811). در پی همین موافقت در محرم 1299ق/دسامبر 1881م قاسم به سبب اختلافی که با امیر ابوظبی بر سر خُورالعَدید داشت، آمادة حمله بر او شد. امّا به توصیة نمایندة انگلستان از این تصمیم بازگشت. همچنین در 1303ق/1886م خواست با پشتیبانی عثمانیان خورالعدید را اشغال کند، ولی این‎بار نیز انگلیسیان مانع شدند (کلی، 146). با اینهمه به نظر می‎رسد که شیخ‎قاسم چندان به مفاد عهدنامه پایبند نبود، زیرا در 1304ق/1887م انگلیسیان غرامت هنگفتی از او به سبب شرکت در عملیات دریازنی بر ضد کشتیهای بحرینی مطالبه کردند (نشأت، 358). شگفت است که قاسم در همین حال به مخالفت با عثمانیان برخاست و برای خنثی کردن فعالیت آنها که می‎خواستند دفتری گمرکی در قطر بگشایند دوحه را ترگ گفت (1304ق/1887م). این کار باعث پریشانی تمور شد و بدویان بنی‎هاجر بازار شهر را غارت کردند (لاریمر، I/806). شاید همین معنی باعث شده باشد که شیخ‎ابوظبی، بزرگترین امیر تحت‎الحمایة عمان مُتَصالحه، که از مدتها پیش با شیخ‎قاسم اختلاف داشت، قبایل متحد خویش را بر ضد او بسیج کند و گروهی از افراد قبایل بوشَعر به دوحه بتازند. در یکی از زد و خوردهایی که در این میان در گرفت فرزند شیخ‎قاسم کشته شد. شیخ‎قاسم به رغم آنکه پذیرفته بود اختلافات خود را با همسایگانش به نمایندة بریتانیا ارجاع دهد، ابتدا از عثمانیان احساء مدد جست و سپس به دربار استانبول روی آورد، ولی چون در اثر فشار سفیر بریتانیا در باب عالی، پاسخ مساعدی دریافت نکرد (بونداروفسکی، 88). از ابن‎رشیدامیر نجد یاری خواست (کرزن، 2/542) و گویا با یاری ابن‎سِبْهان نایب ابن‎رشید در ریاض و عبدالرحمان‎بن‎فیصل دوحه را بازپس گرفت و به الضُفْرَه ولِوی تاخت و دست به قتل و غارت گشود (کلی، 146). اما چون ابن‎رشید یاری خویش را قطع کرد و شیخ‎قاسم نتوانست به تنهایی با قبایلی که امیر ابوظبی بسیج کرده بود درآویزد، به قلمرو خود بازگشت (همو، 147). در این میان عثمانیان برای تجدید دوستی با شیخ‎قاسم دست به فعالیت زدند. نافذ پاشا والی بصره از دوحه دیدار کرد و به شیخ وعدة اعطای لقب و نشان داد و اندکی بعد نیز پادگان نظامی عثمانی در آنجا برپای شد (لاریمر، I/806). با اینهمه شیخ‎قاسم هیچ گاه آشکارا و نستقیم نفوذ عثمانیان را نپذیرفت، و آنگاه که دولت عثمانی از اصول سیاسی مدحت پاشا عدول کرد، تردیدی در مخالفت با عثمانیان به خود راه نداد. محمدحافظ پاشا فرمانده نیروهای عثمانی در احساء نیز به کمک برخی از مخالفان آل ثانی چون قبیلة عجمان و کویتیها به رهبری شیخ‎مبارک آل صباح به قطر لشکر کشید و چون به دوحه رسید از شیخ‎قاسم خواست که به نزد او آید. شیخ که در آن وقت خارج از شهر در روستای وَجبَه ساکن بود، برادر خود احمد را به نزد پاشا فرستاد و از عدم حضور خود پوزش خواست، ولی حافظ پاشا خشمناک از این رفتار، احمد ر با همراهانش توقیف کرد و نیرویی به وجبه فرستاد. در رمضان 1310ق/مارس 1893م میان آن دو پیکاری درگرفت و شیخ‎قاسم نیروهای عثمانی را به سختی درهم شکست (ابوناب، 93, 94). وی پس از این پیروزی کوشید تا عثمانیان را از احساء هم بیرون کند، ولی توفیق نیافت (زرکلی، الاعلام، 6/19).
سلطان عبدالحمید دوم هراسناک از نیرو یافتن شیخ‎قاسم و احتمال شورش سراسری بر ضد عثمانیان، حافظ پاشا را عزل کرد و نماینده‎ای به نزد شیخ‎قاسم فرستاد، این مذاکره به صلح انجامید (ابوناب، 95). در همین روزگار شیخ‎قاسم برآن شد تا به کین‎خواهی از آل خلیفه که از دیرباز با او سر ناسازگاری داشتند برخیزد. از این‎رو به بحرین تاخت (1311ق/1893م)، ولی به سبب مداخلة ناوگان بریتانیا شکست خورد. غرایبه می‎افزاید که قاسم پس از امضای معاهدة صلح بازگشت (1/260).
در 1313ق/1895م آل‎بن‎علی‎در اثر کشمکش با آل خلیفه، حاکمان بحرین، به قاسم پناه بردند و با تأیید فوزی پاشا در زُباره سکنی گزیدند. ویلسون نمایندة بریتانیا که از این امر بسیار ناخشنود بود، چون از گفتگو با باب عالی نتیجه‎ای نگرفت و شیخ‎قاسم نیز از اخراج آنها خودداری کرد، کشتیهای آل‎بن‎علی‎را با کشتیهای خود به بحرین برد. آل‎بن‎علی‎در مقابل، تدارک جنگ دیدند، اما شیخ‎عیسی آل خلیفه از انگلیسیان یاری خواست. انگلیسیان نیز به زباره تاختند و انجا را ویران ساختند (زرین قلم، 155، 156؛ قائم مقامی، 85). نیز گفته‎اند که انگلستان به حمایت از حکمران بحرین که مدعی کنترل بخش شمال غربی شبه جزیرة قطر بود دست به این حمله زد و آبادیهای ساحلی آنجا و تمام قایقهای ماهیگیری و صید مروارید را منهدم ساخت (بونداروفسکی، 88). این وقایع موجب تضعیف نفوذ عثمانیها در کرانه‎های جنوبی خلیج‎فارس شد، تا جایی که وقتی در 1322ق/1904م با سعودیها بر سر قصیم به مذاکره پرداختند و احمد، برادر قاسم، بر او شورید، عثمانیها از یاری شیخ‎قاسم ناتوان ماندند و ابن‎سعود به یاری او برخاست (فیلبی، 249). ضعف عثمانی سرانجام در 1331ق/1913م منجر به امضای قراردادی میان این دولت و انگلستان شد که به موجب آن عثمانیان از حقوق خود در کویت، بحرین، قطر، مسقط و عمان چشم پوشیدند (ریحانی، 2/178). با اینهمه انگلستان نتوانست در قطر جای عثمانیان را اشغال کند و روابط این دولت با آل ثانی تا وقتی که شیخ‎قاسم زنده بود و به زعم عثمانیان به عنوان «قائم مقام» آنها حکم می‎راند، هیچ گاه به گرمی نگرایید. شیخ‎قاسم سرانجام در 1331ق/1913م پس از 111 سال عمر (فیلبی، 269) و به قولی 115 سال (زرکلی، شبه جزیره، 1/66) درگذشت و در روستای واصل در 20 کیلومتری شمال دوحه به خاک سپرده شد.

[العدان]

3.عبدالله‎بن‎قاسم (حکومت: 1331-1369ق/1913-1950م)، بلافاصله پس از مرگ پدررشتة کارها را در دست گرفت. اما چون نفوذ و نیروی او را نداشت، خاصه به سبب ضعفروزافزون سلطة عثمانی بر شبه جزیرة عربستان، نتوانست استقلالی را که پدرش به دستاورده بود نگاه دارد (ابوحاکمه، «رشد دولتهای خلیج»، 45). پس از اغاز جنگ جهانی اولو ورود دولت عثمانی به جبهة دول مرکزی (1334ق/1916م) بریتانیافرصتی به دست آورد تانفوذ خود را در کرانه‎های خلیج‎فارس تثبیت کند و آنچه را در برخی جایها تا به حالنتوانسته بود کسب کند، با نیروی نظامی به دست آوَرَد. از این‎رو قایقهای توپدار خودرا به قطر فرستاد و پرسی کاکس نمایندة بریتانیا مقیم در خلیج‎فارس نیز شیخ‎عبداللهرا به امضای پیمان تحت‎الحمایگی که سالها پیش امیران عمان و بحرین امضاء کرده بودندواداشت (ابوناب، 105-106). براساس این پیمان که در 1334ق/1916م به امضاء رسید، تمامروابط خارجی و حق اعطای امتیازات به بریتانیا واگذار شد و این دولت حتی به طورغیررسمی بر سیاست داخلی قطر نیز حق نظارت یافت (ابوحاکمه، «رشد دولتهای خلیج»، 46). پیمان یاد شده در 1353ق/1934م تجدید شد (بیربی، 242) که یکی از مهمترین پی آمدهایآن پس از کشف نفت در قطر آشکار گشت. چه در 1354ق/1935م امتیاز اکتشاف و استخراج نفتبه مدت 75 سال شمسی ـ تا 2010م/(1431ق) ـ به شركت انگليسي نفت قطر که شاخه‎ای ازشرکت انگلیسی نفت عراق بوده داده شد (غرایبه، 1/260؛ بیربی، 239، 240). در 1356ق/1937م اگرچه ظاهراً در اثر فشار شیخ‎عبدالله، زباره که سالها بر سر مالکیت آنمیان آل خلیفه و آل ثانی اختلاف بود به قطر منضم شد (قدوره، 95؛ ابوحاکمه، «رشددولتهای خلیج»، 46)، ولی نفوذ حاکمان محلی به اندازه‎ای ضعیف شده بود که گفته‎اندقطر در این روزگار چیزی چیزی به عنوان دستگاه حکومت نداشت (داک آنتونی، 69). بااینهمه امور داخلی بیشتر به دست حَمَد پسر عبدالله، به عنوان قائم مقام حاکم وولیعهد او اداره می‎شد، تا جایی که مردم گاه فراموش می‎کردند که شیخ‎عبدالله حاکمرسمی است. شیخ‎حمد عملاً حاکم قطر بود (دوفاکتو) و پسرش شیخ‎خلیفه ولیعهد او بهشمار می‎آمد. در آن وقت دوحه هنوز مرکزیت نیافته بود و ادارات دولتی و دفترنمایندگی انگلستان در شقوب، نزدیک دوحه، مستقر بود و شیخ نیز خود درآنجا می‎زیست (هی، 108, 110). شیخ‎حَمَد در 1367ق/1948م درگذشت و چون ولیعهد و حاکم قطر براساسمعاهدة تحت‎الحمایگی می‎بایست با نظارت و تأیید دولت بریتانیا انتخاب شود (ابوحاکمه، «رشد دولتهای خلیج»، 46)، این دولت شیخ‎خلیفه پسر شیخ‎حمد را به بهانةجوانی از ولایتعهدی دور کرد و شیخ‎علی پسر شیخ‎عبدالله را به ولایتعهدی نشاند (ابوناب، 112). 2 سال بعد شیخ‎عبدالله به نفع پسرش علی‎از حکومت کناره گرفت و رشتةکارها را به او سپرد (هی، 108) و سرانجام در 1377ق/1957م درگذشت (غرایبه، 1/260) ودر ریان به خاک سپرده شد (ابوناب، 113).
4.علی‎بن‎عبدالله (حکومت: 1369-1380ق/1950-1960م)، با کوششهای دولت انگلستان به ولایتعهدی و سپس حکومت دستیافت و همواره به معاهدة تحت‎الحمایگی وفادار ماند و هیچ گاه اجازه نداد که دولتهایدیگر در قطر نمایندگی سیاسی تأسیس کنند (نشأت، 502). انگلستان نیز علاوه بر تعیینیک نمایندة سیاسی، مشاور مالی ویژه‎ای برای حاکم، یک مشاور نظامی که فرماندهینیروهای مسلح را نیز به عهده داشت، و یک تن به عنوان رئیس تشکیلات امنیت داخلی درقطر به کار گماشت (داک آنتونی، 70). در 1368ق/1949م قطر نخستین امارتی بود که بهکاوشهای نفتی در دریا دست زد و امتیاز آن را به شرکتی انگلیسی که در خشکی مشغولاستخراج بود نداد. اختلافی که به این سبب پیش آمد و در کمیتة داری دوحه در 1370ق/1951م مطرح شد و شرکت اکتشاف دریایی نفت شِل امتیاز آن را به دست اورد (بیربی، 241؛ قس: غرایبه، 1/260). در آن زمان بخشی از عایدات نفتی به قطر تعلقداشت. اما چنین می‎نماید که در پی مبارزات ملت ایران با شرکت نفت ایران و انگلیس وملی شدن صنعت نفت این کشور، شرکتهای انگلیس برای جلوگیری از سرایت آتش مخالفتی کهدر کرانة شمالی خلیج‎فارس برخاسته بود از 1371ق/1952م درآمد نفت را با قطربالمناصفه تقسیم کردند (همو، 242٩. شیخ‎علی که کمتر به ادارة امور حکومتی اشتغال وعلاقه داشت و بیشتر وقت خود را در کتابخانه‎اش می‎گذرانید (داک آنتونی، 72) وکتابخانة عمومی بزرگی هم در قطر ایجاد کرد (قلعه جی، 663)، سرانجام در ربیع‎الآخر 1380ق/اکتبر 1960م به نفع پسرش احمد از حکومت کناره گرفت («خاورمیانه و شمال آفریقا »، 595).
5.احمدبن‎علی‎(حکومت: 1380-139ق/1960-1972م)، پس از استعفای پدر رشتهکارها را در دست گرفت، ولی او هم علاقه‎ای به امور کشوری نداشت و اوقات خود را درکتابخانه (داک آنتونی، 72) یا به شکار و تیراندازی و سفرهای تفریحی به کرانه‎هایجنوبی ایران می‎گذراند (جناب، 112). در همین تاریخ پیران آل ثانی تصمیم گرفتند کهپس از مرگ یا استعفای احمد، قدرت را به شاخة حمدبن‎عبدالله منتقل سازند (داکآنتونی، 79). از این‎رو در ربیع‎الآخر 1380ق/اکتبر 1960م خلیفه‎بن‎حمد را بهولایتعهدی برگزیدند و او با همین عنوان، پستهای حساسی چون ریاست پلیس، ریاست آموزش،وزارت اقتصاد و بالاخره نخست وزیری (1390ق/1970م) را در دست گرفت.
قطر در اینروزگار یکی از 9 امارتی بود که به اندیشة تأسیس امارت متحدة عربی افتاد و شیخ‎خلیفهدر این راه بسیار کوشید و در مذاکرات شرکت جست. ولی اختلافاتی که در میانه پدیدارشد باعث گشت که قطر راه خود را از آنها جدا سازد (کیهان، مورخ 3/12/1354ش). یکی ازمهمترین وقایع سیاسی این روزگار اعلام استقلال قطر (8 رجب 1391ق/اول سپتامبر 1971م) و الغاء تحت‎الحمایگی آن بود («خاورمیانه ...»، 595). قطر در همان سال به عضویتاتحادیة عرب و سازمان ملل متحد درآمد (ملاح، 16). نخستین قانون اساسی موقت قطر نیزدر 5 فصل و 77 ماده در همین روزگار تدوین شد و در سفر 1391ق/مارس 1971م به امضایشیخ‎احمد رسید (قدوره، 6). براساس این قانون می‎بایست شورایی متشکل از وزرای دهگانهیعنی اعضای منتخب خاندان حاکم و 20 عضو انتخابی از میان 40 کاندیدای مردم تأسیسشود، اما این شورا در روزگار حکومت شیخ‎احمد هرگز تشکیل نشد (داک آنتونی، 70). ظاهراً بروز شایعاتی مبنی بر احتمال عزل خلیفه از ولایتعدی و انتصاب شیخ‎عبدالعزیزپسر شیخ‎احمد، و نیز عدم تشکیل شورای مذکور که مورد علاقة شیخ‎خلیفه بود، او راواداشت که در غیاب شیخ‎احمد که مشغول گذراندن تعطیلات در ایران بود (همو، 79، 82) دست به کودتا زند و او را از حکومت ساقط کند (محرم 1392ق/فوریة 1972م). اقدامشیخ‎خلیفه تقریباً با هیچ مخالفتی روبه‎رو نشد. شیخ‎احمد پس از سقوط به عنوانپناهندة سیاسی به دوبی رفت (همو، 84).
اعضای خاندان آل ثانی علاوه بر مقامامارت قطر، قسمت اعظم مشاغل حساس کشور و کرسیهای شورای وزیران را به خود اختصاصداده‎اند.

مآخذ: بونداروفسکی، گریگوری، برتری جویان و امپرایالیستها درخلیج‎فارس، ترجمة م. زمان زاده، تهران، ابوریحان، 1361ش؛ بیربی، ژان ژاک،جزیره‎العرب، ترجمه به عربی نجده هاجر و سعیدالغز، بیروت، المکتب‎التجاری للطباعهوالتوزیع والنشر، 1960م؛ جناب، محمدعلی، خلیج‎فارس، آشنایی با امارت آن، تهران، 1349ش؛ حمزه، فؤاد، قلب جزیره‎العرب، ریاض، مکتبه‎النصرالحدیثه، 1388ق/1968م؛ داکآنتونی، جان، امارات خلیج‎فارس، ترجمة مهدی مظفری، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی، 1357ش؛ ریحانی، امین، ملوک‎العرب، بیروت، داالریحانی، 1967م؛ زرکلی، خیرالدین،الاعلام، بیروت، دارالعلم للملایین، 1984م؛ همو، شبه جزیره‎فی‎عهدالملک‎عبدالعزیز،بیروت، دارالعلم للملایین، 1985م؛ زرین قلم، علی، سرزمین بحرین، تهران، سیروس، 1337ش؛ غرایبه، محمود عبدالکریم، مقدمة تاریخ‎العرب‎الحدیث، جامعة دمشق، 1380ق/1960م؛ قائم مقامی، جهانگیر، بحرین و مسائل خلیج‎فارس، تهران، طهوری، 1341ش؛قدوره، زاهیه، تاریخ‎العرب‎الحدیث، بیروت، دارالنهضه‎العربیه، 1405ق، قلعه جی،قدری، الخلیج‎العربی، بیروت، دارالکاتب‎العربی، 1385ق/1965م؛ کرزن، جرج، ایران وقضیة ایران، ترجمة غلامعلی وحید مازندرانی، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، 1362ش؛ کلی، جی، بی، الحدودالشرقیه، شبه‎الجزیره‎العربیه، ترجمه به عربی خیریحمّاد، بیروت، دارالمکتبه‎الحیاه، 1971م؛ کیهان (روزنامه) مورخ 3/12/1354 و 14/6/1356ش؛ لوتسکی، و، تاریخ عرب در قرون جدید، ترجمة پرویز بابایی، تهران، چاپار، 1349ش، نشأت، صادق، تاریخ سیاسی خلیج‎فارس، تهران، کانون کتاب، نیز:

Abu Hakima, Ahmad, History of Eastern Arabia, Beirut, Khayats, 1965; Id, »The Development of the Gulf States«, in The Arabian Peninsula, ed. D, Hopwood, 1972; Abu Nab, Ibrahim, Qatar, A Story of State Building, 1977; Hay, Rupert, The Persia Gulf States. Washington, D. C., The Middle East Institute, 1959; Lorimer, J. G., Gazetteer of the Persian Gulf, O'man and Central Arabia, Calcutta, 1915; Mallakh, Ragaei, QATAR, London, 1979; The Middle East and North Africa 1984-1985, London, 1984; Ohiby, John, Sa'udi Arabia, Beirut, 1968.
صادقسجادی

[العدان]

آل بوسعید، سلسله‎ای اِباضی مذهب که از واپسین سالهای نیمه نخست سده 12/ق/18م تا به امروز بر مسقط و عمان فرمانروایی دارند.
زمینه تاریخی: کرانه‎های جنوبی خلیج‎فارس و دریای عمان از آغاز سده 10ق/16م صحنه کشمکشهای برخی قدرتهای بومی و بیگانه بوده است. تصرف هرمز و مسقط از سوی پرتغالیها (913ق/مارس 1507م) اگرچه در آغاز با بی‎اعتنایی ایران و عثمانی روبرو شد. و حتی دولت صفوی برای مقابله با عثمانیان در صفر921ق/مارس 1515م با آنان عقد اتحاد بست، ولی به سبب تغییرات مهمی که بر اثر ورود انگلیسیها و هلندیها به خلیج‎فارس و جنگهای دریایی عثمانی با پرتغالیها و نیز نیروی روزافزون سلسه یعاربه عمان در منطقه به وقوع پیوست؛ قدرت پرتغالیها رو به افول نهاد و پس از عقب‎نشینی از جاسک و قشم (1031ق/1622م)، امام یعربی نیز آنان را در 1061ق/1650م از مسقط بیرون راند.
یعاربه عمان پس از تسخیر مومباسا در 1110ق/1698م در کرانه‎های جنوبی آفریقا به پیشروی ادامه دادند و در آغاز سده 12ق/18م قلمرو خود را از دماغه کومورین تا دریای سرخ، و از بحرین تا جزایر خوریان موریان گستردند و حتی یک چند بندرعباس را نیز تصرف کردند. سلطان، امام یعربی در 1130 یا 1131ق/1718 یا 1719م (مایلز، 237) درگذشت و کشمکش بر سر جانشینی او جنگ داخلی 30 ساله‎ای به بار آورد که از یک سو همه قبایل عمان را زیر 2 دسته بزرگ هناوی و غافری در مقابل هم قرار داد و از سوی دیگر به زوال سلسله یعاربه انجامید. نخست میان سیف پسر سلطان که در گردهمایی رستاق به امانت برگزیده شده بود و مهنا پسر عموی او بر سر امامت نزاع درگرفت و چندی بعد مهنا که از سوی پیروان خود امام خوانده شده بود، بر اثر شورش یعرب‎بن‎بلعرب زندانی و کشته شد و یعرب خود را امام خواند (1134ق/1722م)، اما بلعرب‎بن‎ناصر یعربی بر او شورید و سیف به کمک محمد‎بن‎ناصر رهبر قبیله بنب‎غافر دوباره به امامت دست یافت. اماممت سیف با مرگ یعرب‎بن‎بلعرب در 1135ق/1723م در حال تثبیت شدن بود که خلف‎بن‎مبارک هناوی سر به شورش برداشت و مسقط و برکا را تصرف کرد. سران قبایل و علما نیز در صفر 1137ق/اکتبر 1724م در گردهمایی نزوی محمدبن‎ناصر را به جای سیف به امامت برگزیدند، اما محمدبن‎ناصر در شعبان 1140ق/مارس 1728م در جنگ صحار کشته شد و سیف در رمضان/آوریل همان سال دوباره به امامت رسید. او این‎بار با مخالفت یکی از عموزادگان خود به نام بلعرب‎بن‎حمیر یعربی روبه‎رو شد و برای مقابله با او از نادرشاه یاری خواست (همو، 253، 252؛ لاکهارت، 182) و با کمک لطیف‎خان فرمانده ایرانی، بلعرب را درهم شکست، اما ادامه سلطه ایرانیان باعث نزدیکی سیف و بلعرب و کناره گیری بلعرب از دعوی امامت شد. با اینهمه، نابسامانی اوضاع اقتصادی بر اثر جنگهای پیاپی و فساد و بی‎توجهی به منهیات مذهب اباضی، مانند نوشیدن قهوه و مصرف تنباکو، مردم را از سیف بیزار کرد (نیور، 299). از این‎رو شیوخ و سران نزوی و سمایل در گردهمایی محرم 1155ق/فوریه 1742م سیف را بر کنار کردند و سلطن‎بن‎مرشد نواده دختری وی را به امامت نشاندند. سیف بار دیگر از ایران کمک خواست. تقی‎خان فرمانده نیروهای ایران بر عمان به او قول داد که وی را به منصب امامت باز نشاند (اوتر، 235، 234؛ نیبور، 300). از این پس تنها احمد‎بن‎سعید که در 1150ق/1737م از سوی سیف به حکومت صحار گماشته شده بود به مقاومت در برابر ایرانیان پرداخت. کلب علی‎خان یکی از فرماندهان نیروهای ایران و عمان، احمد را به محاصره گرفت، ولی به رغم از دست دادن بسیاری از افرادش کاری از پیش نبرد (لاکهارت، 217)، اما احمد بر اثر کمبود غذا و تدارکات، خود خواستار صلح شد (نیبور، 301) و سرانجام براساس پیمانی (1155ق/1742م) مقرر گشت که ایرانیان، عمان را ترک کنند و تنها مسقط را در تصرف داشته باشند و احمد نیز به عنوان فرمانروای صحار و برکا به ایران مالیات بپردازد (همانجا، مایلز، 261).
با شروع جنگ ایران و عثمانی، گرچه نادرشاه نیروهایش را از عمان بیرون نکشید (لاکهارت، 218)، ولی از توجه به آنجا بازماند و احمدبن‎سعید از فرصت بهره جست. وی خلفان‎بن‎محمدبن‎عبدالله را در دژ برکا به حکومت نشاند، مسیر بازرگانی را از مسقط دور کرد، صنعتگران را به برکا کشید و تسهیلات بسیاری در دسترس بازرگانان گذاشت و بدین‎سان مسقط را از راههای زمینی و دریایی به انزوا کشاند (مایلز، 262). در این میان نادرشاه محمدحسین‎خان‎قرقلو فرمانده ایرانی عمان را فرا خواند (لاکهارت، 241) و احمد نیز به بهانه نداشتن وسیله فرستادن مالیات، از پرداخت آن به افسران ایرانی مقیم مسقط خودداری ورزید (نیبور، 302) و آنها را برای مذاکره پیرامون چگونگی چرداخت مالیات به برکا دعوت کرد و با ترفند به اسارت گرفت؛ آنگاه بی‎درنگ به مسقط لشکر کشید و بازمانده سربازان ایرانی را به انتخاب یکی از دو راه، تسلیم و دریافت پول، یا زندان و بردگی، واداشت. سربازان تسلیم شدند و احمد پس از کشتن تنی چند، دیگران را آزاد کرد و به ایران برگرداند (همو، 303).
پس از مرگ سلطان‎بن‎مرشد، بلعرب‎بن‎حمیر رقیب مجیدبن‎سلطان برادر سیف‎بن‎سلطان به امامت برگزیده شد، اما مردم عمان به احمدبن‎سعید دل بسته بودند و بسیاری از قاضیان و شیوخ قبایل در گردهمایی مسقط او را به فرمانروایی و امامت برگزیدند (مایلز، 262، 263؛ نیبور، 304، 303) و مجیدبن‎سلطان در انزوا ماند. سرانجام برخورد نهایی میان بلعرب‎بن‎حمیر و احمدبن‎سعید در 1162ق/1749م در فرق در وادی قلبوه روی داد و بلعرب کشته شد (همو، 304؛ مایلز، 264). پس از او محمدبن‎سعید پسرعموی سلطان‎بن‎مرشد مدعی امامت شد، اما پشتیبانی نیافت و پس از آنکه احمد شهر نخل را با سرزمینی کوچک به او واگذاشت از ادعایش دست برداشت. به این ترتیب احمدبن‎سعید بی‎معرض به حکومت نشست و سلسله آل بوسعید را بنیان نهاد.
حکمرانان:
1.امام احمدبن‎سعید (حکومت: 1162-1198ق/1749-1783م). وی در قصبه دورافتاده اَدَم در ناحیه سمد در حدود 1112ق/1700م زاده شد. پدرش ساربانی از عشیره غیرمتنفذ آل بوسعید بود. در دوران فرمانروایی محمدبن‎ناصر غافری ترقی کرد و در 1150ق/1737م از سوی سیف‎بن‎سلطان به حکومت صحار گمارده شد (نیبور، 34؛ مایلز، 258). او به پاس خدماتش و با پشتیبانی بخشی از فرقه هناوی که قبیله‎اش نیز بدان وابسته بود و به امامت برگزیده شد و سلسله آل بوسعید را بنیان نهاد. پیرامون تاریخ برگزیده شدن وی به امامت اختلاف است: برخی 1154ق/1744 (لاریمر، 407) و برخی دیگر 1154ق/1754م نوشته‎اند (ستودار، 2/339؛ فیلیپس، 82، یادداشت A)، اما سخن نیبور که آغاز تاریخ فرمانروایی وی را 1162ق/1749م نوشته است درست‎تر می‎نماید (ص 304). احمدبن‎سعید دست به بهسازیهای بسیار زد، از جمله گروه مسلح و کارآمدی از بردگان آفریقایی را جایگزین نظامیان خو گرفته به دزدی و بازمانده ناز دوران یعاربه ساخت و در 1163ق/1750م در مستعره‎های افریقایی خود چون مومباسا و کلوه و زنگبار حکرانان کارآمدی برای گسترش بازرگانی نشاند (مایلز، 266). بدین ساتن بازرگانی از امنیت و اهمیت چشمگیری برخوردار شد. بازرگانی عمدتاً شامل بردگان، عاج، سندروس بلوری و الوارهای چوب بود که در برابر خرما و اقلام دیگر به تهاتر به عمان آورده می‎شد. احمد که خود بازرگان بزرگی بود، از بازرگانان اروپایی 5% ازذ مسلمانان 5/6% و از یهودیان و هندیان 9% از خود کالا مالیات می‎گرفت و سالانه معادل 000‘100 روپیه درآمد داشت (نیبور، 305-306). احمد در زمینه روابط خارجی، سیاست پیشینیان یعربی خود را دنبال کرد و به انگلیسیها اجازه تأسیس نمایندگی در مسقط نداد، افزون بر این در 1190ق/1776م با تیپو سلطان، سلطان، حکمران میسور، دشمن سوگند خورده بیرتانیا، گذشته از قرارداد بازرگانی، پیمان اتحاد بست (لاریمر، I/414). روابط او با فرانسویان، گرچه آنان نیز در عمان نمایندگی بازرگانی نداشتند، خوب بود، اما روابط همان و ایران در دوران وی خصمانه بود و دو طرف چندبار به کشتیها و بندرهای یکدیگر حمله بردند )همو، I/411-412). کریم‎خان در 1183ق/1769م از احمد خواست پاسخ رد داد و افزود که نادرشاه به زور از عمان مالیات می‎گرفت و اگر کریم‎خان خواستار مالیات است باید خود را آماده کند که آن را به زور بستاند (همانجا). هنگامی که کریم‎خان در 1189ق/1775م آهنگ گشودن بصره کرد، احمد به جانبداری از عثمانی پرداخت (قس: نامی، 195-197؛ فسائی، 1/217)، اما سپس بر آن شد که میان ایران و عثمانی و عمان صلح برقرار سازد که ناکام ماند (مایلز، 273؛ قس: ستودارد، 2/340). با مرگ کریم‎خان در 1193ق/1779م نفوذ ایران در خلیج‎فارس از میان رفت و به نفوذ عمان و دیگر قدرتهای کرانه‎ای افزوده شد.
احمد به منظور پیشگیری از جنگ داخلی و تثبیت موقعیت خود دختر امام یعربی را به زنی گرفت (مایلز، 266)، اما کوشش برخی از افراد خاندان یعاربه برای بازیافتن قدرت، دشمنی بخش بزرگی از غافریها با او ـ به عنوان یک امام هناوی ـ و شورشهای 2 تن از پسرانش، سیف و سلطان، بارها او را به تنگناهای دشوار کشید (لاریمر، I/407). ناصربن‎محمد یکی از رهبران غافری منطقه ظاهره که با امام خویشاوندی داشت در قلعه غبی سر به شورش برداشت. احمد هلال پسر بزرگ خویش را به وادی بنب‎غافر فرستاد تا مباحیه را را که در شورش دست داشتند تنبیه کند، اما کاری از پیش نرفت (هموف I/408). در صفر 1195ق/فوریه 1781م سیف و سلطان پسران احمد شوریدند و برکا را گرفتند، اما احمد آن را بی‎درنگ بازپس گرفت و شورشیان جوان سرانجام بخشوده شدند (همانجا). در همین زمان گروهی از بنب‎نعیم و بنب‎قتب به مطرح و وادی سمایل حمله بردند و شهر را غارت کردند و در این میان حزم نیز که اقامتگاه خاندان یعاربه بود از دست امام بیرون رفت. دومین شورش سیف و سلطان در محرم 1196ق/دسامبر1781م با تسخیر قلعه‎های میرانی و جلالی مسقط همراه بود، اما به میانجیگری قاضیان رستاق به مصالحه انجامید. با اینهمه فرزندان احمد از آن پس نیز چندان آرام نشستند. احمدبن‎سعید در 19 محرم 1198ق/15 دسامبر 1783م در رستاق درگذشت (مایلز، 280؛ قس: ستودارد، 2/340).
امامت احمد را در آخرین تحلیل باید امامتی دنیوی دانست. این روند تحول از امامت به ریاست دنیوی از واپسین دوره فرمانروایی یعاربه آغاز شده بود. او همچنین با دادن عنوان «سید» به فرزندان خود، می‎خواست آنان را از دیگران ممتاز سازد و حکومت را در سلسله خاندانش تثبیت کند (لاندن، 59؛ فیلیپس، 88).
2.امام سعیدبن‎احمد (حکومت: 1198-1199ق/1783-1784م). پس از مرگ امام احمد قاضیان و سران قبایل در رستاق گرد آمدند و از آنجا که هلال پسر بزرگ احمد نابینا بود، سعید را به امامت برگزیدند. سعید واپسین فرمانروای خاندان آل بوسعید بود که از 2 ویژگی ریاست دنیوی و امامت برخوردار شد (مایلز، 280-281؛ لاریمر، I/417). ناتوانی سعید در اداره کشور کارها را به نابسامانی کشید و دیری نپایید که اقدامات اوف به‎ویژه احتکار و بدعت گذاریها، ناخشنودی مردم را برانگیخت (ستودارد، 2/341؛ لاریمر، I/417). از سوی دیگر کینه کینه میان قبایل به گونه‎ای مهارناپذیر سربرآورد که شاید مهمترین پیامد آن جابجایی برتری سیاسی از هناویان به غافریان بود (مایلزف 281). سیف و سلطان که از این وضع احساس خطر می‎کردند از شیخ‎صفر قاسمی برای برکنار کردن سعید کمک خواستند. شیخ‎صفر در 1198ق/1784م قبایل شمال را گردآورد و به امام اعلام جنگ داد و شهرهای حمرا، شارجه، رمس و خورفکان را گرفت، اما به نتیجه دلخواه دسن نیافت. در این میان حامد بزرگترین پسر سعید قدرت را به دست گرفت (همو، 284) و در واقع سعید به سود پسرش کنار نشست، با این حال تا زمان مرگش ـ در فاصله سالهای 1226-1236ق/1811 تا 1821م ـ در رستاق همچنان از عنوان امام برخوردار بود (لاریمر، I/418). در 1199ق/1785م قاضیان و شیوخ در مصنعه در کرانه باطنه گرد آمدند و قیس‎بن‎احمد را به امامت برگزیدند (مایلز، 282)، اما قیس نیز به سلطه سیاسی دست نیافت.
3.سیدحامدبن‎سعید (حکومت: 1198-1207ق/1784-1792م). وی پس از دستیابی به قدرت با رقابت عموهایش سیف و سلطان روبه‎رو شد. سیف که در دوران سعید ناگزیر شده بود به مومباسا مستعره عمان در آفریقای شرقی بگریزد، بر اثر پیگرد حامد به لامو رفت و همان جا درگذشت (همو، 282). سیدسلطان نیز در 1198ق/1784م به گوادر گریخت و در پناه ناصرخان اول، خان‎کلات، زیست، اما گه‎گاه بر سر تصرف قدرت با حامد به کشمکش برمی‎خاست. زمانی با پشتیبانی قبایل غافری به وادی سمایل تاخت، اما تنها توانست حصن سمایل را بگیرد و بخشی از سیجه را ویران کند. زمانی دیگر مطرح را غارت کرد و خود برای مدتی در دارسیت مستقر شد، ولی این کشمکشها از روابط دوستانه آنان با یکدیگر جلوگیری نمی‎کرد (لاریمر، I/418).
مهمتری رویداد دوران فرمانروایی حامد انتقال پایتخا ز رستاق به مسقط در 1198ق/1784م بود. بدین‎سان حامد شالوده فرمانروایی خود را از زمین به دریا انتقال داد و درحقیقت آن را از مناسبات سنتی، نظامیگرانه و قبیله‎ای دور کرد و بر بنیادی اقتصادی استوار ساخت (کلی، 108). به هر حال این کار، فرمانروایان این سلسله را در معرض تأثیرپذیری از جریانهای تمدن خارجی می‎گذاشت، آنان را با قبایل درون سرزمین بیگانه می‎کرد و از محبوبیتشان می‎کاست. برخی نیز کمپانی هند شرقی را در این انتقال بی‎نقش ندانسته‎اند (بوندارفسکی، 57). از سوی دیگر جدایی میان امامت و سلطنت در همین دوران استوار شد، و حامد همچون اغلب جانشینان بعدی توجهی به امامت نداشت. او در 1198ق/1784م از پدرش، امام سعیدبن‎احمد، لقب فرمانروایی این سلسله از «امام» به «سید» تفییر یافت. این لقب لذخلتف عرف مذهبی، بیانگر تبار محمدی(ص) خاندان آل بوسعید نیست، بلکه تنها از آن‎رو به کار گرفته شد تا آنان را از دیگر سران و بزرگان محای متمایز بخشد. هم از این‎رو این واژه در منابع فارسی (نامه‎های رسمی ایران) با ضبط «صید» دیده می‎شود (اقبال، 116؛ هدایت، 10/574، نیز فهرست). راز این تغییر لقب اگرچه به درستی معلوم نشده است، اما نشان دهنده تبدیل سلطه دینی این خاندان به سلطه دنیوی است.
در دوران فرمانروایی سیدحامد مسقط به صورت یکی از ثروتمندترین و پررونق‎ترین بندرهای خلیج‎فارس درآمد. با اینهمه هنوز کمپانیهای بازرگانی بیگانه نمایندگی رسمی در مسقط نداشتند، در 1200ق/1785م کمپانی هند شرقی جز یک دلال محلی هندی نماینده‎ای نداشت. در همین سال 3 کشتی فرانسوی در بندر مسقط لنگز انداختند و خواستار گشایش یک نمایندگی شدند، اما شیخ‎خلفان حاکم مسقط به دستور امام ـ سعیدبن‎احمد ـ درخواست آنان را نپذیرفت (لاریمر، 420). سیدحامد در 18 رجب 1206ق/13 مارس 1792م در مسقط درگذشت.
4.سلطان‎بن‎احمد (حکومت: 1207-1219ق/1793-1804م). وی درحدود 1168ق/1755م احتمالاً در رستاق به دنیا آمد و چند سالی از دوران کودکی و جوانی خود را در اَدَم در میان بدویان گذراند (مایلز، 286). پس از مرگ حامد، سلطان به کمک خویشاوندی محمدناصر جابری و هواخواهانش و نیز پشتیبانی نزاریه یا فرقه غافری که از سوی مادر با آنان خویشاوندی داشت مسقط را گرفت (همو، 285؛ لاریمر، 1/421). برادرانش بر ضد او هم پیمان شدند و از صحار و رستاق به مسقط لشکر کشیدند، اما قبایل غافری راه را بر آنان بستند و رویداد تعیین کننده‎ای اتفاق نیفتاد (مایلز، 286). سرانجام خاندان آل بوسعید در نیمه 1208ق/پایان 1793م در برکا گرد آمدند و پیمانی تنظیم کردند که بر پایه آن قلمرو فرمانروایی چند پاره شد: امام سعید به عنوان پیشوای دینی در رستاق ماند، قسی فزمانروای صحار شد، سلطان مسقط، برکا و مصنعه و نیز اداره اوضاع سیاسی را در دست گرفت و محمدبن‎احمد به حکومت سُوَیق رسید. این پیمان، با خشنودی مردم، از سوی همه طرفهای درگیر پذیرفته شذ و آرامش به عمان بازگشت (همانجا؛ لاریمر، 1/421).
دوران فرمانروایی سلطان را می‎توان به 2 دوره تقسیم کرد: در دوره نخست که تا 1215ق/1800م به درازا کشید. وی بیشتر به گشودن مناطق تازه روی آورد و در دوره دوم در برابر حمله وهابیان و هم پیمانان آنان، قَواسِم، به دفاع پرداخت.
سلطان پس از دستیابی به قدرت نخست بندر گوادر و سپس چاه بهار را گرفت و چندی بعد فرمانروایی بنب‎مَعِین را در جزیره‎های قشم و هرمز برانداخت ئ با فرمانی که به نام خود از آقامحمدخان قاجار گرفت بندرعباس و توابع آن شامل میناب و جزایر قشم و هرمز و هنگام در برابر پرداخت سالانه 000‘6 تومان به اجاره او درآمد (1208-1209ق/1794م) و این وضع سه چهارم قرن ادامه یافت (مایلز، 287؛ لاریمر، 1/421-422؛ اقبال، 118).
ظهور ناگهانی قدرت سلطان در خلیج‎فارس درگیریهایی میان عمان و دیگر قدرتهای منطقه همچون ایران و عثمانی و رأس‎الخیمه پدید آورد. مهمترین کار سلطان را در این دوره می‎توان انتخابی دانست که می‎بایست میان 2 قدرتی که بر سراستیلانی هند رقابت داشتند یعنی فرانسه و انگلستان به عمل آورد. انقلاب کبیر فرانسه در 1204ق/1798م کاهش داد، اما در این هنگام فتح مصر به دست ناپلئون چشم فرمانروایان خاورمیانه را خیره کرده بود و ناپلئون که می‎خواست از طریق صحرای سوریه به بین‎النهرین و ایران و سرانجام هند دست یابد تا چند سال بعد همچنان نامه‎ها و مأمورانی به نشانه احترام به فرمانروایان مقتدر شرقی از جمله «امام» مسقط و نیپو صاحب می‎فرستاد، بدین امید که برای اقدام خود هم پیمانانی پیدا کند (مایلز، 290، متن نامه ناپلئون؛ قلعجی، 393). از این‎رو حکومت هند برای جلوگیری از گسترش نفوذ فرانسه در عمان، میرزا‎مهدی‎خان نماینده مقیم بوهر را به مسقط روانه کرد تا سیدسلطان را از کمک به فرانسه باز دارد. میرزا‎مهدی توانست در اول جمادی‎الاول 1213ق/11 اکتبر 1798م قولنامه ای شامل 7 ماده به امضای سلطان برساند که براساس آن، سلطان می‎بایست تا زمانی که جنگ میان شرکت هند شرقی با فرانسه و هلند ادامه دارد از دادن اجازه برپایی نمایندگ به فرانسه و هلند در مسقط یا گمبرون یا بندرهای دیگر خودداری ورزد (ماده 3)؛ پزشک فرانسوی خود را ـ که انگلیسیها سلطان را زیر نفوذ او می‎دانستند ـ از کار برکنار و اخراج کند (ماده 4)؛ در جنگ جانب بریتانیا را بگیرد (ماده 5) و به انگلیسیها اجازه برپایی نمایندگی در بندر عباس دهد (ماده 6) (قلعجی، 421-422، متن قولنامه)، اما سپس سلطان از بیم برخورد با فرانسویها و هلندیها، از دادن اجازه تأسیس نمایندگی بازرگانی و اقامت به نماینده سیاسی بریتانیا نیز خودداری ورزید. از این‎رو بریتانیا در 1215ق/1800م پس از آنکه نامه‎های 25/1/1799م ناپلئون به سیدسلطان و تیپو صاحب را به چنگ آورد و از رسیدن آنها به مقصد جلو گرفت، کاپیتان جان مالکم را به مسقط فرستاد. وی پس از تهدید سلطان به محروم کردن مسقط از فعالیت بازرگانی بنادر هند، در 21 شعبان 1213ق18 ژانویه 1800م قراردادی با سلطان بست که 2 ماده داشت: ماده نخستین کس از فرمانروایان سرزمینهای کرانه جنوبی خلیج‎فارس بود که با بریتانیا روابط سیاسی برقرار کرد.
سلطان که در 1214ق/1799م اقتدار خود را در عمان کاملاً استوار ساخته بود در پی تسخیر بحرین، ارزشمندترین بازار مروارید منطقه برآمد، اما تلاش وی به جایی ترسید و تنها نتیجه این کار آن بود که آل خلیفه به ایران روی آوردند (لاریمر، I/423). از این پس حمله وهابیان به عمان آغاز شد و. سلطان اگرچه در 1215ق/1800م برای مدتی کوتاه بحرین را گرفت، اما به ناچار از آن چشم پوشید (همو I/424؛ قس: مایلز، 294). وهابیان در 1215ق/1800م به فرماندهی الحارق به بُرَیمی تاختند و توانستند قبایل نَعیم و بنب‎قتب و دیگر قبایل منطقه ظاهره را که با حکومت مرکزی عمان روابط دوستانه‎ای نداشتند به مذهب خود متمایل سازند. سلطان پس از مصالحه با شیخ‎رأس‎الخیمه به بُرَیمی تاخت، اما در بیرون راندن نیروهای وهابی ناکام ماند و ناگزیر با الحاق پیمان متارکه جنگ بست و به صحار بازگشت (همانجا؛ لاریمر، I/424). سلطان بار دیگر در پی تسخیر بحرین برآمد، اما این‎بار وهابیان به یاری آل خلیفه برخاستند و سلطان از ایران کمک خواست و همراه با نامه‎ای که به شیخ‎نصر والی بوشهر نوشت سفید مهری فرستاد و بدین‎سان هرگونه شرطی را از جانب ایران، برای اعزام نیروهای کمکی، از پیش پذیرفت. سرانجام آل خلیفه ناگزیر شد سلطه عمان را به رسمیت بشناسد، اما موضع تهاجمی آل خلیفه و ضرورت دفاع داخلی سلطان را از یکسره کردن کار بازداشت (مایلز، 295).
سلطان در جریان دشمنی میان امیر وهابی و شریف مکه جانب شریف را می‎گرفت، از این‎رو امیر عبدالعزیز به مسقط اعلام جنگ کرد. سلطان که علی‎رغم هم پیمانی با ایران و پاشای بغداد در برابر وهابیان تنها مانده بود، ناچار در پی دلجویی از دشمن برآمد و مأمورانی به درعیه فرستاد و در ازای پرداخت مالیات سالانه 000‘12 دلارِ ماریاترزا و استقرار یک نمایندگی وهابی در مسقط با وهابیان صلح کرد، اما حتی این شرایط نیز امر عبدالعزیز را از اندیشه تسخیر عمان بازنداشت. سرانجام در شمال سُوَیق جنگی روی داد که به شکست عمانیان انجامید. سلطان در برکا شورای جنگ تشکیل داد و شیوخ هر 2 فرقه را در برابر دشمن مشترک متحد ساخت. در این میان خبر مرگ عبدالعزیز سعودی، الحارقِ را واداشت تا به بریمی بازگردد (همو، 298).
در جمادی‎الاخر 1217ق/اکتبر 1803م، ناپلئون، هیأتی به ریاست کاوِنیاک به مسقط فرستاد، اما سلطان به خاطر تعهداتش با انگلستان از پذیرش نمایندگی فرانسوی در مسقط خودداری کرد (ویلسن، 269).
در 1219ق/1804م وهابیان تلاش خود را برای فتح کامل عمان از سر گرفتند. سلطان می‎خواست در برابر وهابیان با ترکها کنار آید، اما پاشای بغداد اگرچه تصمیم به همکاری با او داشت، به انتظار از پا درآمدن وی نشست. از این‎رو سلطان به بریتانیا روی آورد، اما نتیجه‎ای نگرفت، با اینهمه توانست از پیشروی به وهابیان به سوی پایتخت پیشگیری کند. سلطان در جمادی‎الاخر 1219ق/سپتامبر 1804م برای اطمینان از تدارکات نظامی پاشا در جنگ با وهابیان هم پیمان بودند بر او تاختند و او در این درگیری (شعبان 1219ق/نوامبر 1804م) کشته شد (مایلز، 302-303؛ لاریمر، I/434؛ اقبال، 123).
5.سیدسعیدبن‎سلطان (حکومت: 1222-1273ق/1807-1856م). مرگ سلطان سبب آشفتگی در عمان و کشمکش بر سر فرمانروایی د ردرون خاندان آل بوسعید شد. همچنین بازگشت بدربن‎سیف به عمان که پس از کوششی ناکام برای دستیابی به قدرت در 1218ق/1803م به وهابیان پناهنده شده بود، به دخالت متقیم وهابیان انجامید.
سلطان پیش از عزیمت به بصره محمدبن‎ناصر جابری را به سرپرستی پسرانش، سالم و سعید گماشت. محمدبن‎ناصر پس از آگاهی از مرگ سلطان، سعید را برای انتقام از قواسم به قشم فرستاد، اما سعید به هدف خود دست نیافت. در این میان قیس‎بن‎احمد حاکم صحار همراه با برادرش محمد در اواخر 1219ق/آغاز سال 1805م از کرانه باطنه به مطرح تاخت و آن را به آسانی گرفت و سپس مسقط را به محاصره درآورد. محمدبن‎ناصر پس از مشورت با موزه خواهر منتفذ سلطان، بدربن‎سیف را به کمک خواند و او به یاری وهابیان به صحار، قلمرو قیس تاخت (مایلز، 304). قیس برای بیرون راندن وهابیان به ناچار از محاصره مسقط دست کشید، اما امیر سعودی که نمی‎خواست رقابتی میان بدر و قیس برخیزد آنان را با یکدیگر آشتی داد. درنتیجه مطرح در دست قیس ماند و بدر به پرداخت حقوق ماهانه 000‘1 دلار ماریاترزا به او متعهد شد (لاریمر، I/437). آنگاه برای بیرون راندن ملاحسنین مَعِینی که در پی مرگ سلطان به بندرعباس تاخته بود، آماده گشت. در این میان بریتانیاکه نمایندگی خود را مجدداً در 1220ق/1805م در مسقط مستقر کرده بود و خواستار این بود که فرمانروای دوفاکتوی عمان پیمانهای 1213ق/1798 و 1800 را به رسمیت شناسد به کاپیتان دیویداستون نماینده سیاسی مقیم خود که در آوریل 1220ق/1805م به مسقط آمد، دستور داد که با پدر رواب دوستانه‎ای در پیش گیرد. بدر پیمانهای سلطان را به رسمیت شناخت و هم از این‎رو در بازپس گیری بندر عباس و توابع آن از شیوخ بنب‎معین و تمدید اجاره آنها (صفر تا ربیع‎الاول 1220ق/مه تا ژوئیه 1805م) از یاری بریتانیا برخوردار شد (همو، I/438-439).
سیدسعید در چنین شرایطی و در 17 سالگی به قدرت رسید و تا 1236ق/1821م که برادر بزرگش، سالم، درگذشت با او به شرکت فرمان راند، اما سالم نفوذی ناچیز داشت. او پس از کشتن بدر که ابزار دست وهابین بود، از خونخواهی آنان بیمناک شد. از این‎رو به عنوان نخستین کار دوران فرمانروایی خود نامه‎ای به امیر سعود نوشت و محمدبن‎ناصر را کشنده بدر شناساند و به ناگزیر همه تعهدهای بدر از جمله پرداخت مالیات را پذیرفت (مایلز، 310). سعید که در جستجوی پشتیبانی نیرومند برای رهایی از اقتدار بریتانیا بود نامه‎ای به بناپارت نوشت و در 9 جمادی‎الاول 1222ق/17 ژوئیه 1807م با حکمران فرانسوی جزیره رئونیون پیمان دوستی و بازرگانی بست. در جمادی‎الاول 1223ق/ژوئیه 1808 نیز پیمان تازه‎ای بسته شد و دالونز به عنوان نماینده کنسولی فرانسه به مسقط آمد، اما بعد از آنکه بریتانیا بر رئونیون روی آورد (اقبال، 125؛ مایلز، 311). سعید در ربع‎الاول 1223ق/مه 1808 با عمویش قیس برای سرکوب قواسم که راه بازرگانی دریایی عمان را بسته بودند به خورفکّان تاخت، اما شکست خورد و قیس نیز در این گیرودار کشته شد (لاریمر، I/442). محمدبن‎ناصر که از اتهام سعید دلسرد شده بود به درعیه گریخت و سعود او را با کارآمدترین فرمانده خود، مطلق مُطَیری، به تسخیر عمان گسیل داشت، اما پیش از رسیدن نیروهای وهابی، ناوگان بریتانیا با همکاری سعید و سالم رأس‎الخیمه را در شوال 1224ق/نوامبر 1809م وشِناص و خورفکّان را در 1225ق/1810م تصرف کرد و سعید در صحار با مطلق جنگید، اما شکست خورد و به مسقط عقب نشست. با اینهمه مطلق فرمانبرداری عمانیان را که به عقاید اباضی دلبسته بودند، دشوارتر از آن یافت که می‎پنداشت و مسقط با آنکه به دست وهابیان غارت شد، همچنان استوار ماند (مایلز، 311-318). سعید در این اوضاع خواستار کمک نظامی حکومت بمبئی شد، اما پاسخی نشند، پس گروهی را به ریاست برادرش سالم به شیراز فستاد (نکـ : سدیدالسلطنه، 209-210، متن فرمان فتحعلی شاه). دولت ایران به سودای ترّف عمان یا به انگیزه کینه‎ای که از رفتار 1217ق/1802م وهابیان در کربلا به دل داشت، 1500 تن سراز به فرماندهی سعدی‎خان‎قاجار به کمک فرستاد و نیروی مشترک، حصن سَمایِل و نَخل را برای مدتی کوتاه بازپس گرفت (فسائی، 1/260؛ مایلز، 318؛ لاریمر، I/444). ولی سرانجام سعید ناچار شد که با پداخت 000‘40 دلار و اظهار فرمانبرداری نسبت به وهابیان از آنان دلجویی کند. بدین‎سان مطلق به نجد بازگشت، اما سعود که از این نرمش ناخشنود بود، بی‎درنگ ابن‎عَزدَکه را به عمان گسیل داشت. او در راه بریمی به دست گروهی از قبیله بنب‎یاس کشته شد و در حمله بعدی وهابیان به فرماندهی مطلق در ذیقعده 1228ق/نوامبر 1813م مطلق نیز در برخخورد با گروهی از هَجریان به قتل رسید. با مرگ سعود در 1229ق/1814م خطر حمله وهابیان از راه زمین منتفی شد، ولی عبدالله جانشین سعود، گاه به گاه دریازنان قواسمی را علیه عمان برمی‎انگیخت، (همو، I/445). هم از این‎رو سعید تا ربیع‎الاول 1235ق/دسامبر 1819م که بریتانیا به رأس‎الخیمه تاخت و قواسم را مطیع گرداند، 3 بار به رأس‎الخیمه که برای بازرگانی دریایی عمان بسیار مهم بود، حمله کرد (مایلز، 231؛ لاریمر، I/446). مرگ عَزّان‎بن‎قیس در صفر 1229ق/آغاز 1814م در مُخا، منطقه صُحار را به قلمرو سعید افزود. سعید که همواره در اندیشه تسخیر بحرین بود در رجب 1231ق/ژوئن 1816م با پشتیبانی ایران به بحرین تاخت، اما ناموفق ماند و حامد برادر جوان‎تر او در این جنگ کشته شد. تنها نتیجه این حمله استقرار سلطه او در نخل بود که خاندان یعاربه در آن نفوذی بسیار داشتند (فسائی، 1/265؛ لاریمر، I/450). در 1237ق/1822م کاپیتان مارسبی به مسقط آمد و پیمانی پیرامون ممنوعیت تجارب برده یا سعید بست، اما این پیمان به طور جدّی اجرا نشد (مایلز، 328).
در 1238ق/1823م تلاشی پنهانی از سوی ایران انجام گرفت تا بندرعباس و توابع آن از اجاره سعید بیرون آید، اما سعید پس از مذاکره با حکومت شیراز و نیز رشوه دهی و قول افزایش مالیات برای 2 سال، موفق شد که تیول ارزشمند خود را نگاهدارد. همچنین وی برای تحکیم موقعیت خود دختر حسینعلی‎میرزا فرمانروا، والی شیراز را به زنی گرفت، (سدیدالسلطنه 279؛ لاریمر، I/449؛ اقبال، 130-132).
سعید که در سالهای 1226 و 1231ق/1811 و 1816م موفق به تسخیر بحرین نشده بود (لاریمر، I/447)، سال 1242ق/1827م را به تدارک حمله‎ای دیگر گذراند و در جمادی‎الاول 1244ق/دسامبر 1829م پیمان صلحی میان وی و آل خلیفه منعقد شد که براساس آن بعید از ادعای گرفتن مالیات دست کشید. او چندی بعد با محمدبن‎ناصر جابری آشتی کرد و پس از آسودگی از گرفتاریهای داخلی تلاش اصلی خود را در راه گسترش قلمرو خود در افریقای شرقی به‎ویژه زنگبار و مومباسا به کار بست.
نخستین تلاش سعید برای تسخیر مومباسا ناکام ماند و او پس از دیدار از زنگبار به مسقط بازگشت (مایلز، 332). در غیاب سعید، سیده جوخه خواهر هلال، شورشی در باطنه برانگیخت. حامدبن‎عزان‎بن‎قیس نیز صحار و خابوره و شناص را گرفت. محمدبن‎سالم نایب‎السلطنه که به پشتگرمی سیدطالب ـ ـ عموی سعید ـ والی رستاق و عمه‎اش سیده موزه و محمدبن‎ناصر جابری در برابر شورشیان ایستادگی می‎کرد از سعید خواست تا بازگردد و از بریتانیا نیز کمک گرفت (لاریمر، I/452). سعید در ذیقعهده 1245ق/مه 1830م بازگشت، اما تنها توانست شناص را پس گیرد و در رمضان 1246ق/فوریه 1831م در صحار از حامد شکست خورد (مایلز، 332).
سعید در اواسط 1247ق/آغاز 1832م بار دیگر به شرق افریقا رفت تا عملیات خود را علیه مومباسا از سر بگیرد. سرانجام سالم‎بن‎احمد حکمران مومباسا در مقابل شرایطی همچون موروثی شدن فرمانروایی در خاندان وی، و تقسیم میاوی درآمد گمرکی، حاکمیت سعید را به رسمیت شناخت (همانجا؛ لاریمرف I/451). سعید سپس به زنگبار عزیمت کرد و در واقع از این پس آن را به عنوان پایتخت خود برگزید (پیرس، 117). این‎بار نیز در عمان میان سعودبن‎علی‎والی برکا و محمدبن‎سالم نزاعی درگرفت که به سرعت فراگیر شد. از سوی دیگر سلطان‎بن‎صقر قواسمی، دَبّه و خورَفکّان و غالّه، مناطقی از ساحل شمالیه، را محاصره کرد و مسقط تنها به یاری نیروی دریایی بریتانیا مانع بازپس گرفتن مناطق تسخیر شده گردید (مایلز، 334). در این دوره وهابیان به گونه‎ای چشمگیر در شرق عربستان نفوذ یافته بودند و به عمان نیز چشم داشتند. سعید که نیوی کارآمدی برای مقاومت نداشت، به توصیه، مقامات بیرتانیا راه دوستی پش گرفت و پس از مذاکره با سعدبن‎مطلق در رجب 1249ق/نوامبر 1833م، پذیرفت که سالانه 000‘5 دلار به عنوان زکات به حاکم نجد بپردازد، به شرط آنکه تمامیت ارضی طرفین محترم شمرده شود و نیز در شورشهای داخلی به یکدیگر کمک کنند (همانجا؛ لاریمر، I/456)، اما هیچ نشانه‎ای نمی‎توان یافت که نشان دهد پرداخت این مالیات تا کی ادامه داشته است (همو، I/457).
در همین دوران، نخستین پیمان میان عمان و یک قدرت بزرگ امضاء شد: رشد اهمیت مسقط و زنگبار به عنوان انبارهای بازرگانی مایه جذب بازرگانان بیگانه شده بود. بازرگانان هندی که از دیرباز بخش بزرگ بازرگانی و درآمد گمرکی این بنادر را در دست داشتند از موقعیتی تثبیت شده برخوردار بودند، اما بازرگانان امریکایی که از آغاز رابطه بازرگانیشان با زنگبار چیزی نمی‎گذشت از فشار اخاذیها و اشکال تراشیها به دولت خود شکایت بردند. از این‎رو مستر رابرنس نماینده تام‎الاختیار ایالات متحده برای بستن قرارداد حُسن تفاهم و بازرگانی به مسقط آمد (مایلز، 335؛ لاریمر، I/468). این قرارداد که در شعبان 1249ق/دسامبر 1833م به امضاء رسید، رویداد چشمگیری را در زندگی سیدسعید می‎توان به شمار آورد، و بعدها الگوی قراردادهای بازرگانی انگلستان و فرانسه با مسقط در سالهای 1255 و 1260ق/1844 و 1839م شد (مایلز، 335).
سومین سفر سعید به زنگبار از رجب 1249 تا ذیحجه 1250ق/نوامبر 1833 تا آوریل 1835م به درازا کشید. در این سفر بار دیگر به مومباسا که قبیله مزاریع در غیاب وی آن را بازپس گرفته بودند، حمله برد، اما به موفقیتی دست نیافت و با سران مومباسا صلح کرد (لاریمر، I/451).

[العدان]

در غیبت سعید که پسرش ثُوَینی عمان را اداره می‎کرد، حامدبن‎عَزّان سر به شورش برداشت و برصحار و رستاق چیره شد، ولی ثوینی به کمک بریتانیا از گسترش دامنه نفوذ او جلوگیری کرد (مایلز، 337-338؛ لاریمر، I/454). سعید پس از بازگشت همراه با سعدبن‎مطلق برای بیرون راندن حامد، عملیاتی را آغاز کرد، اما از بیم استیلای وهابیان آن را ناتمام ساخت. سرانجام با میانجیگیری حکومت هند، پیمانی نوشته شد و حامد به گردن گرفت که از آن پس یه سُوَیق، قلمرو هلال‎بن‎محمد نتازد (مایلز، 339).
در چهارمین سفر سعید، از شعبان 1252 1252 تا رجب 1255ق/نوامبر 1836 تا سپتامبر 1839م، قلعه مومباسا تسخیر شد و خالد پسر سعید، رشید و دیگر سران مزروعی را اسیر کرد (1253ق/1837م). سعید آنان را به بندرعباس گسیل داشت، برخی در راه به دریا افکنده شدند و دیگران در زندان از گرسنگی مردند. بدین‎سان سلسله مزروعی یا مزاربع که بیش از یک سده دوام آورده بود، از میان رفت (پیرس، 117؛ مایلز، 34).
سعید در بازگشت از این سفر در پی آن برآمد که طرحهای خود را برای تسخیر بحرین از سر بگیرد. از این‎رو نخست خواست تا با محمدعلی پاشا کنار آید، به‎ویژه آنکه عملکرد خرشید پاشا به او امکان می‎داد که بحرین را تسخیر کند و به مصر مالیات بپردازد (همو، 342)، اما با آگاهی از احساسات ضدمصری بریتانیا این طرح را کنار گذاشت و به اتخاذ تدابیری برای مقاومت در برابر پیشروی مصریان اندیشید (لاریمر، I/457). سرانجام هماهنگی نیروهای نظامی انگلیسی و عثمانی، دست محمدعلی پاشا را از عربستان کوتاه کرد و عمان از خطر حمله مصر به دور ماند. در 16 شوال 1255ق/23 دسامبر 1839م، حامد که خود را به انگلیسیها نزدیک کرده بود با میانجیگری نماینده مقیم بریتانیا در مسقط، پیمانی با سعید بست که بر پایه آن وضع موجود تثبیت شد و صحار و رستاق در دست وی ماند، اما در جریان سفر پنجم سعید به شرق افریقا که از 1256 تا 1267ق/پاییز 1840 تا بهار 1851م طول کشید، ثوینی با نقض این پیمان به صحار تاخت و سرانجام حامد در جمادی‎الاخر 1266ق/آوریل 1850م در زندان مسقط مرد (همو، I/455).
از 1261ق/1845م وهابیان بار دیگر به تهدید عمان پرداختند و امیر فیصل، سعدبن‎مطلق را به بریمی گسیل داشت. سعد از ثوینی و حامد حاکم صحار سالانه 000‘20 و 000‘5 دلار مالیات خواست، اما نماینده مقیم بوشهر اعتراض نامه تندی به امیر وهابیان نوشت و یک کشتی جنگی به کرانه باطِنه فرستاد. سعد ناگزیر خواسته‎هایش را کاهش داد و به 000‘5 دلار بسنده کرد (همو، I/457؛ قس: مایلز، 344).
روابط سعید با ایران از 1244ق/1829م رو به تیرگی فزاینده‎ای گذاشت. در سالهای 1246 و 1247ق/1830 و 1831م ستبر میان شیخ‎عبدارسول و تیمور‎میرزا ـ برادران سعید ـ بار دیگر اوج گرفت. سعید کشتیهایی به یاری تیمور‎میرزا فرستاد، اما در پی توصیه نماینده مقیم بوشهر و حاکم بمبئی از مداخله در اوضاع داخلی ایران خودداری ورزید. در 1255ق/1839م جمال‎خان نامزد حکومت بوشهر که سعید او را برای بستن یک پیمان دریایی به ایران روانه کرده بود به دست یکی از سران رقیب کشته شد. این‎بار نیز توصیه بریتانیا او را از حمله به بوشهر بازداشت. از این‎رو نامه‎ای به شاه نوشت که در پاسخ آن به او وعده تنبیه قاتل داده شد (لاریمر، I/459). در سالهای 1261 و 1262ق/1845 و 1846م روابط تیره‎تر شد ووالی فارس سپاهی به بندرعباس گسیل کرد تا از سیف‎بن‎نَبهان حاکم عمانی، مالیاتی گزاف بگیرد، اما میانجیگری نماینده مقیم بوشهر وضع را ارام ساخت. سعید در 1263ق/1847م دومین شاهزاده خانم ایرانی نوه فتحعلی‎شاه را به زنی گرفت، اما این کار نیز ارزش سیاسی چندانی نداشت (همو، I/459-460).
سعید در 17 رجب 1267ق/16 مه 1851م به عمان بازگشت و به قیس‎بن‎عزان و قواسم حمله برد، اما سرانجام توافق شد که صحار به سعید بازگردد، اما رستاق در دست قیس بماند. بدین‎سان عمر استقلال ایالت صحار به پایان رسید و قدرت سعید از سالهای پیش افزون‎تر شد (همو، I/456؛ مایلز، 349).
سعید برای ششمین‎بار در صفر 1269ق/نوامبر 1852م به زنگبار سفر کرد و شعبان 1270ق/مه 1854م به مسقط بازگشت. این‎بار نیروی بزرگی از وهَابیان به فرماندهی عبدالله‎بن‎فیصل به بریمی تاخت و از ثوینی مالیاتی گزاف خواست. ثوینی به پشت گرمی کاپیتان کمبال نماینده مقیم بریتانیا در لیج فارس به تدارک دفاع پرداخت، اما بر پایه پیمانی تازه، مالیات سالانه به 000‘12 دلار افزایش یافت و وهابیان متعهد شدند که ثوینی، نایل‎السلطنه را در برابر دشواریهای داخلی یاری دهند.
2 ماه پس از عزیمت سعید، هیأتی از انگلستان به ریاست کاپیتان فرمانتل برای خرید جزایر خوریان موریان به زنگبار آمد، اما سعید این جزایر را در شوال 1270/ژوئیه 1854م با سند به ملکه انگلستان پیشکش کرد (همو، 351).
در فاصله سالهای 1268-1270ق/1852-1854م ایران از فرصت گرفتاری نایب‎السلطنه عمان با وهابیان سود جست و تلاش خود را برای بیرون آوردن بندرعبا و توابع آن از چنگ فرمانروای عمان از سر گرفت و توانست سیف‎بن‎نبهان را بیرون براند. تاخت و تاز وهابیان و تسلط ایران بر بندرعباس سعید را در 16 رجب 1270ق/15 آوریل 1854م به مسقط بازگرداند. وی پس از بازگشت، به بندرعباس حمله برد و آن را برای مدتی تسخیر کرد (هدایت، 10/574-577). سرانجام در پی مذاکره، اجاره بندرعباس با فرمان سلطنتی در ربیع‎الاول 1272ق/نوامبر 1855م تجدید شد (سدید‎السلطنه، 203-204) و در ربیع‎الاول 1273ق/نوامبر 1856م پیمانی رسمی بسته شد که براساس آن شمیل و میناب و بیابان و جزایر قشم و هرمز نیز به این اجاره افزوده گشت، اما این‎بار حقوق حاکمیت ایران به روشنی مورد تأکید قرار گرفت و وجه اجاره که در 1236ق/1821 تنها 000‘4 تومان بود و 000‘16 تومان افزایش یافت. این قرارداد 16 ماده‎ای تنها به نام سعید و فرزندان او تنظیم شئ (نکـ : سدسدالسلطنه، 199-203، متن قرارداد).
سعید در محرم 1273ق/سپتامبر 1856م ثوینی را به جای خود نشاند و همراه با بَرغَش به سوی زنگبار رهسپار شد، اما در راه، در 19 اکتبر بر اثر بیماری درگذشت.
در دوران سعید بازرگانی رشد یافت و ثروت کشور افزایش پیدا کرد و بازرگانان بسیاری به مسقط جذب شدند، تا جایی که این بندر به صورت انبار مهم کالا درآمد. او نخستین فرمانروای عرب بود که در شرق افریقا آرامش پدید آورد. در دوران از روابط بیرتانیا و عمان بر اثر پیمانهای متعدد بیش از پیش نزدیک شد.
سعید نسبت به پسر بزرگ خود هلال (1230-1267ق/1815-1851م) رفتاری دشمنانه داشت. شاید از آن‎رو که هلال رفته رفته به صورت رقیب خطرناکی برای پدر درآمد بود. به هر روی سعید، هلال را به رغم پشتیبانی لندن، در محرم 1266ق/نوامبر 1849م از زنگار بیرون راند، و او در 2 ذیحجه 1267ق/28 سپتامبر 1851م در عدن درگذشت. دشمنی با هلال، توجه سعید را به پسران دگیرش معطوف ساخت. او دررجب 1260ق/ژوئیه 1844م در نامه‎ای به لرد اردین نوشت که آرزو دارد نوینی در عمان و خالد در شرق افریقا جانشین وی شوند، اما خالد بر اثر بیماری در 14 صفر 1271ق/7نوامبر 1854م درگذشت (مایلز، 346-350).
پس از مرگ سعید قلمرو او میان پسرانش تقسیم شد: بدین‎سان ماجد در زنگبار (نکـ زنگبار) و ثوینی در عمان به فرمانروایی پرداخت. ترکی پسر میانی سعید همچنان در صحار فرمان می‎راند.
6.سیدنوینی (حکومت: 1272-1283ق/1856-1866م). وی که بزرگ‎ترین پسر بازمانده سیدسعید بود و از 1249ق/1823م عمان را در غیاب بدر اداره می‎کرد، در مسقط جانشین وی شد. در 1272 با 1273ق/1856 یا 1857م ثوینی، محمدبن‎سالم را به زنگبار فرستاد. محمد توانست از ماجد فرمانروای زنگبار قول پرداخت سالانه 000‘40 دلار ماریاترزا را به ثوینی بگیرد و نوینی این موضع را نشانه تبعیت ماجد از خود به شمار آورد، اما دیری نپایید که ماجد از پرداخت پول خودداری کرد. از این‎رو ثوینی در 1275ق/پایان 1858م خواست ه زنگبار هجوم برد، اما حکومت بمبئی او را از این که بازداشت. از این پس هر دو برابر به دسیسه چینی در قلمرو یکدیگر پرداختند. به‎ویژه آنکه در 1276ق/اواخر 1859م، قبیله حرث عمان و برغش، برادر جوان ماجد، شورشهایی را تدارک دیدند. اختلاف 2 برادر سرانجام به پیشنهاد لرد الفینستن به داوری گذاشته شد و در شوال 1276ق/مه 1860م کمیسیون تحقیقی به ریاست لرد کانینگ تشکیل شد که در رمضان 1277ق/آوریل 1861م به جدایی 2 قلمرو رأی داد و زنگبار مستقل شمرده شد. برپایه این رأی، ماجد متعهد شد که کمک ـ سالانه‎ای به مبلغ 000‘40 دلار ماریاتزا ـ و سپس 000‘80 دلار ـ به ثوینی و جانشینانش بپردازد، اما نه به مثابه مالیات بلکه تنها به سبب نابرابری میراث 2 شاخه خاندان (یعنی غنی‎تر بودن زنگبار). در مقابل، ثوینی نیز از ادعای مالکیت زنگبار دست شست (لاریمر، I/469-471). به دنبال این جدایی، حکومت بمبئی بر آن شد تا فرمانروایان هر 2 قلمرو را سلطان بنامد، و بار دیگر در 1277ق/1861م نماینده سیاسی خود را به مسقط روانه کرد. (ویلسن، 271).
از 1276ق/1860م کشتی‎های عمانی به سبب تشنج سیاسی میان مسقط و زنگبار، به بندرعباس به عنوان مرکز حمل و نقل کالا آمد و رفت می‎کردند. این ضربه اقتصادی کنترل نظام حاکم را بر مناطق داخلی سست کرد و دشواریهایی را پدید آورد. ازجمله، قبیله آل سَعَد (یال سَعشد) ساکن باطنه و بنب‎جابر را به شورش واداشت. علت این شورش، گذشته از تحریکهای قیس‎بن‎عزان والی رستاق، آن بود که ثوینی بر اثر تنگنای مالی، معافیت مالیاتی قبیله را که در زمان سیدسعید برقرار شده بود، فسخ کرد. هلال‎بن‎محمد احمد که نمی‎خواست به شورشیان بپیوندد، در گیر و دار توضیح ضرورت پرداخت این مالیات کشته شد. قیس نیز در جریان یکی از برخوردها به قتل رسید و پسرش عزان خود را والی سویف و خابوره گرداند و ثوینی تنها هنگامی توانست شورش را مهار کند که دستور معافیت مالیاتی تازه‎ای برای آل سعد صادر کرد (لاندن، 276-282).
در 1278ق/تابستان 1861م ترکی سر به شورش گذاشت، ولی ثوینی او را دستگیر کرد و در مسقط به زندان انداخت. این رفتار او مردم صحار را به شورش برانگیخت اما ثوینی آنان را سرکوب کرد و پسرش سالم را نیز بازپس گرفت (لاریمر، I/472-473). ثوینی در 1279ق/1863م با استقرار یک معاون نماینده سیاسی در گوادر موافقت کرد.
در 9 رمضان 1278ق/10 مارس 1862م بریتانیا و فرانسه مقاوله نامه‎ای، بی‎دخالت دادن ثوینی در آن امضاء کردند و بر پایه آن متعهد شدند که استقلال سلاطین مسط و زنگبار را محترم شمارند. این مقاوله‎نامه که تا 1288ق/1871م از حکومت بمبئی پنهان ناهداشته شد بعدها به فرانسه امکان داد تا در اوضاع عمان به مداخله بپردازد (لاریمر، I/476؛ لاندن، 75-76).
در 1281ق/1864م دشمنی میان ثوینی و عزان‎بن‎قیس بالا گرفت و عزان از ترکی‎بن‎احمد سَدیری نماینده وهابی در بریمی کمک خواست. ثوینی خواستار میانجیگری بریتانیا شد. سرانجام امیر وهابی پس از اولتیماتوم بریتانیا، میانجیگری کلنل پل نماینده مقیم خلیج‎فارس را پذیرفت و نمایندگان عبدالله‎بن‎فیصل در ذیقعده 1282ق/آوریل 1866م به بوشهر آمدند و متعهد شدند که تا وقتی زکات پرداخت شود وهابیان به قبایل متحد با بریتانیا به‎ویژه قبایل عمان حمله نخواهند برد. در همین ماه بیرتانیا موفق شد ماجد را به پرداخت کمک سالانه وادارد و بدینسان ثوینی به پول لازم برای لشکرکشیهایش دست یافت (لاندن، 285).
ثوینی در 1281ق/1864م قرارداد مهمی با بریتانیا بست که براساس آن بریتانیا می‎توانست در هر نقطه از مسقط و توابع آن خطوط تلگراف برپا کند، سال بعد نیز قرارداد دیگری بست و به بیرتانیا اجازه داد که در مکران و توابع آن خط تلگراف بکشد (ویلسن، 272). این موضوع دشواریهایی را بر سر مسائل مرزی میان عمان و بریتانیا و ایران پدید آورد که در دوران فرمانروایی وی پایان نیافت (لاریمر، I/605-606). ثوینی سرانجام در 27 رمضان 1283ق/2 فوریه 1866م به دست پسر خود سالم در صحار کشته شد (سدیدالسلطنه، 282).
7.سید سالم (حکومت: 1283-1285ق/1866-1868م). او به داشتن اعتقادات سنتی اباضی و حتی وهابی شهرت داشت، به‎ویژه که پس از به قدرت رسیدن، تنی چند از وهابیان را به خدمت گرفت. همچنین معروف‎ترین اباضی سنتی این دوره، سعیدبن‎خلفان خلیلی، دوست دیرینه و مشاور و پشتیبان وی بود. به نظر م آید که سعیدبن‎خلفان در پ آن بود تا سالم را زیر نفوذ گیرد و مذهب اباضی سنتی را رواج دهد، اما بعد روابط آن دو به سردی گرایید. به هر حال با روی کارآمدن سالم، را زیر نفوذ گیرد و مذهب اباضی سنتی را رواج دهد، اما بعد روابط آن دو به سردی گرایید. به هر حال با روی کارآمدن سالم، بازرگانان به‎ویژه بازرگانان هندی تبعه بریتانیا به هراس افتادند، بازارها بسته شد و بازرگانی باز ایستاد و وحشت در سراسر خلیج عمان تا بندر گوادر گسترش یافت (لاندن، 287)؛ حتی بریتانیا نخست از به رسمیت شناختن وی خودداری ورزید و به خارج کردن اتباع خود پرداخت. سالم ناگزیر نمایندگی به بمبئی فرستاد ولی نتیجه‎ای معتدل نشان داد، وضع به حال عادی بازگشت و سرانجام حکومت هند که از نفوذ فرانسه و دیگر قدرتهای بیگانه بیمناک بود، در ربیع‎الاخر 1283ق/سپتامبر 1866م کلنل پلی را به مسقط فرستاد تا سالم را به عنوان سلطان به رسمیت بشناسد، و بار دیگر در شعبان 1283ق/ژانویه 1867م کاپیتان اتکینسن نمایندگی بریتانیا را در مسقط رسماً بازگشود (لاندن، 287-288؛ لاریمر، I/477-478).
سلطان زنگبار پس از جانشین شدن سالم کوشید تا از پرداخت کمک سالانه خودداری کند و حتی با فرستادن اسلحه در پی سرنگونی وی برآمد، اما میانجیگری بریتانیا سرانجام ماجد را واداشت تا در 1285ق/بهار 1868م به تعهد خود عمل کند (لاریمر، I/481).
ترکی عموی سالم نخستین کسی بود که بر وی شورید. و در این راه از شیوخ عمان متصالحه یاری خواست، اما بریتانیا از کمک آنان جلوگیری کرد. ترکی سپس به جَعلان رفت و قبایل حِرت و بنب‎بوحَسَن و حجربین و آل وَهیبه را به سوی خود کشید و صحار و مطرح را گرفت و به مسقط تاخت، اما در تسخیر آن ناکام ماند و سرانجام با مداخله کلنل پلی پذیرفت که با دریافت حقوق سالانه 7200 دلار زیرنظر حکومت بریتانیا در هند اقامت گزید. سالم در پی شورش ترکی نسبت به صالح‎بن‎علی، اباضی سنتی قدرتمند و شیخ قبیله حرث بدگمان شد و درصدد دستگیری او برآمد، اما صالح به باطنه و از آن پس به شرقیه گریخت (لاریمر، I/479؛ لاندن، 291).
در آغاز فرمانروایی سالم، ایران بندرعباس را به شیخ‎سعید، حاکم پیشین بندرعباس و یکی از افراد خاندان آل بوسعید اجاره داد، اما او را به مثابه یک تبعه ایران به شمار آورد نه نماینده سلطان عمان، همچنین مبلغ اجاره را از 000‘16 به 000‘20 تومان افزایش داد. شیخ‎سعید از پرداخت اجاره به والی فارس خودداری ورزید. والی در پی بیرون راندن وی برآمد. از این‎رو سالم در ذیحجه 1284ق/آوریل 1868م ساحل ایران را بست. سرانجام بریتانیا به مداخله پرداخت. در نتیجه در ربیع‎الثانی 1285ق/اوت 1868م قراردادی بسته شد که براساس آن بندرعباس و توابع آن برای 8 سال به سالم فرزندانش اجاره داده شد، مبلغ اجاره به 000‘30 تومان افزایش یافت، ولی دیگر شرایط مشابه قرارداد 1272ق/1856م بود (سدیدالسلطنه، 204-209).
در 1285ق/تابستان 1868م صالح‎بن‎علی‎در بازگشت از شرقیه با استاد پیرش، سعیدبن‎خلفان خلیلی تماس گرفت و او را که رؤیای احیای امامت اباضی را در سر داشت به اتحادی در برابر سالم فراخواند. سپس با دیگر سران و شیوخ سنتی از جمله عزان‎بن‎قیس تماس گرفت، و بدین‎سان در 1285ق/پایان تابستان 1868م ائتلافی علیه سالم سازمان یافت که توانست مذهب اباضی سنتی را به عنوان هنجار سیاسی و مذهبی بر عمان حکمفرما گرداند (لاندن، 291)؛ عزان در 5 جمادی‎الاخر/29 سپتامبر مطرح را گشود و در 13 جمادی‎الاخر/1 اکتبر مسقط را تسخیر کرد، و سالم به یکی از قلعه‎های بندر گریخت. 45کلنل پلی نماینده مقیم خلیج‎فارس پیشنهاد متارکه جنگ داد اما عزان نپذیرفت و حکومت هند ناچار کنار نشست. سالم پس از مذاکره بی‎نتیجهخ‎ای با عزان سرانجام در 24 جمادی‎الاخر/12 اکتبر با یک کشتی انگلیسی به بندرعباس رهسپار شد.
سرنگونی سالم زاییده عدم محبوبیت وی به عنوان یک پدرکش، رفتار ناپسندش با حامدبن‎سالم والی مصنعه، و تکیه‎اش بر قبایل غافری جعلان بود که از آن میان بنب‎بوعلی قدرتمند و جنّبه بر اثر دشمنی با یکدیگر به هنگام شورش عزان‎بن‎قیس، قدرت تحرک خود را از دست داده بودند (لاریمر، I/481, 482).
8.عزان‎بن‎قیس (حکومت: 1285-1288ق/1868-1871م). سران مخالفان سیّد سالم، سعیدبن‎خلفان خلیلی از هناویان قبیله بنب‎رواحّه در وادی سمایل، محمدبن‎سُلَیّّم‎الغاربی رهبر مذهبی قبیله آل سعد در باطنه، و صالح‎بن‎علی‎شیخ قبیله حِرث، در یک گردهمایی در مسقط (1285ق/1868م) عزان را به امامت برگزیدند (نکـ نشأت، 298، متن بیعت). سعیدبن‎خلفان خلیلی که درواقع تا مدتی گرداننده رژیم تازه بود، گذشته از مقامهای امارت مسقط و قضا، مقامهای غیررسمی ریاست مذهب و امور مالی و مشاورت سیاسی را نیز بر عهده داشت. او به دستگاه حکومت ویژگی تند مذهبی بخشید و بدینسان پرچم سفیدرنگ مُطوّعه جانشین پرچم سرخ فام و دیرینه عمان شد. تنباکو، نوشابه‎های قوی و موسیقی تحریم شد. اهالی آسانگیر مسقط به رفت و آمد منظم به مساجد و رعایت ظواهر شرعی وادار شدند و از این نظر رژیم نو در برخی از ویژگیهای ظاهری به وهابیت می‎مانست، اگرچه در زمینه سیاسی با آن همگونی نداشت. این شیوه رفتار و جریمه‎ها و مصادره‎ها رفته رفته تاخشنودی را در ایالتهای مختلف دامن زد، مضافاً آنکه، مواجب دسته‎های نظامی پس افتاده بود، بازرگانی خارجی دچار رکود گشته بود و درآمد عوارض و مالیات برای تأمین نیازهای حکومت بسنده نمی‎کرد (لاریمر، I/482-483). وانگهی عزان اگرچه از بیعت هناویان برخوردار بود، اما تنها برخی از قبایل غافری سلطه فرمانروایانه او ـ و نه امامتش را ـ به رسمیت شناختند. از این‎رو عزان در 1285ق/آغاز 1869م نخست به مرکز تجمع استراتژیک قبایل غافری در وادی سمایل حمله برد و به کمک بُنیچه‎هایی از حرث و حَجریین و حُبوس، سیابیین و نِِدابیین و رحبیین را سرکوب کرد، همچنین تقریباً بی‎هیچ مقاومتی بر صحار و مصنعه و صور چیره شد.
عدم شناسایی رسمی فرمانروایی عزان از سوی بریتانیا، به رقیبان امکان داد تا به گونه‎ای چشمگیر فعالیت کنند. سالم، سلطان مخلوع، از بندرعباس به دبی شتافت و با سدیری نماینده وهابیان در بریمی تماس گرفت، اما سدیری در 1286ق/1869م در حادثه‎ای خشونت‎بار کشته شد و امید سالم به باد رفت. سیدناصر فرزند دیگر ثوینی نیز از مسقط گریخت و گوادر و احتمالاً چاه بهار را نیز برای مدتی در اختیار گرفت. عزان در ماههای جمادی‎الاخر و رجب/سپتامبر و اکتبر همان سال به عمان متصالحه لشکر کشید و قلعه‎های بَهلا و نزوی و رازکی و ادم را گرفت و قبیله بنب‎بوعلی منطقه جعلان را فرمانبردار ساخت. چندی بعد نامه‎ای از امیر وهابی دریافت کرد که او را از آن‎رو که لقب امام به خود بسته است به پرداخت مالیات مرسوم عمان به ریاض می‎خواند عزان همراه با صالح‎بن‎علی‎و گروهی از مردم جعلان به بریمی رفت و آنجا را در 8 ربیع‎الاول 1286ق/18 ژوئن 1869م گرفت و سپس با شیخ‎ابوظبی پیمان اتحاد بست تا د برابر دریافت کمک مالی از مرز بریمی به دفاع بپردازد. در پی تسخیر بریمی عبدالله‎بن‎فیصل به عزان اعلام جنگ داد، اما عواملی همچون کمیابی نابهنگام آب و علوفه در منطقه احسا که امیر وهابی در آنجا به بسیج نیرو تدارک حمله پرداخته بود، اتحاد فرمانروای عمان با شیخ‎ابوظبی، دورنمای نقض تعهد 1285ق/1866م و ترس از آشوبهای داخلی از حمله او جلوگیری کرد. در این میان بریتانیا که از حمله امیر وهابی به عمان و درنتیجه گسترش دامنه نفوذ وهابیان تا هند، همچنین نفوذ دیگر قدرتهای اروپایی نگران ده بود، کلنل پلی را در فوریه 1287ق/1870م مأمور به رسمیت شناختن فرمانروایی عزان کرد (لاریمر، I/489). اما پلی ـ شاید بیشتر بر اساس تصمیم شخصی ـ از چنین کاری خودداری ورزید و از سوی دیگر از هیچ کمکی به ترکی که بریتانیا مهارش را رها کرده بود، دریغ نکرد (فیلیپس، 142، قس: لاریمر، I/486). ترکی در جمادی‎الاول 1287ق/اوت 1870م پس از دریافت کمک مالی سلطان زنگبار از راه بمبئی به بریمی رفت و همه قلعه‎ها را به استثنای قلعه اصلی که از سوی شیخ‎ابوظبی نگاهداری می‎شد تسخیر کرد. سپس شیوخ عجمان، دبی و رأس‎الخیمه را نیز به خود جلب کرد و سرانجام در رجب 1287ق/اکتبر 1870م در وادی ضنک جنگی میان دو طرف درگرفت که به شکست عزان انجامید. عزان همراه با برادرش ابراهیم به مسقط و مطرح عقب نشست، و ترکی همراه با متحد اصلی سیف‎بن‎سلیمان از قبیله بنب‎رِیام پس از تقسیم نیروهای خود به پیشروی پرداخت. سیف جاده ساحلی به مسقط را در پیش گرفت و در شوال 1287ق/ژانویه 1871م در مطرح با عزان درآویخت. در این جنگ سیف و عزان هر دو کشته شدند (همو، I/487).
فرمانروایی عزان از همان آغاز مایه بیم و انزجار شهرنشینان بود و بعدها قبایل نیز به تدریج از اوجدا شدند. حکومت وی اگرچه در آغاز سخت بر گرایش تعصب آمیز اباضی تکیه داشت، اما این گرایش پس از تثبیت قدرت به تدریج رنگ باخت، و مآلاً پشتیبانی باضیان متعصب را از دست داد. نرسیدن کمک مالی از زنگبار و دشمنی نمایندگان سیاسی بریتانیا همچون کلنل پلی، کلنل دیسبرو و میجروی را نیز می‎توان از دیگر علل سرنگونی فرمانروایی عزان به شمار آورد.
9.ترکی‎بن‎سعید (حکومت: 1288-1305ق/1871-1888م). وی از نظر بریتانیا و نمایندگی سیاسی آن فردی مطلوب به شمار می‎رفت و بی‎درنگ از شناسایی رسمی بریتانیا و کمک نظامی آن برخوردار شد. ترکی پس از مرگ عزان‎بن‎قیس با گروهی از قبیله هِشم (یا بنی‎هاشم) در 11 ذیقعده 1287ق/3 فوریه 1871م بر مسقط چیره شد و با میانجیگری کلنل پلی با خلیلی که هنوز قلعه‎های مسقط را در دست داشت پیمانی منعقد ساخت، ولی یک ماه بعد خلیلی و پسرش کشته شدند.
در این هنگام که ترکی، مطرح و مسقط و صور را در دست داشت، ابراهیم‎بن‎قیس برادر عزان بر صحار و سراسر کرانه باطنه میان اشخاص و مصنعه فرمان می‎راند، فیصل‎بن‎حمود پسر عموی عزان بر دره رستاق مسلّط بود وهابیان نیز قلعه بریمی را بازپس گرفته بودند، با این همه در میان رقیبان او عبدالعزیز در گوادر که هنوز در اختیار عمان بود به فتنه انگیزی می‎پرداخت. با این حال ترکی در 1288ق/1871م شناص، لوی، سویق و خابوره را گرفت، اما ایران چاه بهار را برای همیشه متصرف کرد.
در صفر 1290ق/آوریل 1872م ترکی و بارتل فریر پیمان ممنوعیت بازرگانی برده را در مسقط امضاء کردند و از آن پس فرمانروایی عمان از کمک مالی 000‘40 دلار ماریاتزای زنگبار، که دیگر نه از سوی سلطان زنگبار بلکه از سوی حکومت هند پرداخت می‎شد، برخوردار گشت. وی سپس به کمک بنب‎نعیم به تسخیر صحار پرداخت و ابراهیم‎بن‎قیس نیز سرانجام از در سازش آمد و در برابر دریافت 000‘5 دلار و مقرری ماهانه 100 دلار سراسر ساحل باطنه را به ترکی واگذاشت. عبدالعزیز هم در رجب 1290ق/سپتامبر 1873م توسط میجر نالکر دستگیر شد و به کراچی فرستاده شد. با اینهمه آرامش فرا نرسید. در 1290ق/آغز 1874م، صالح‎بن‎علی‎در پی گزارش دروغ مرگ ترکی، با پشتیبانی برخی از قبایل هناوی همچون حرت، حبوس، حجریین و آل وهیبه و بنب‎رواحه به مطرح تاخت و آن را گرفت و به سوی مسقط پیشروی کرد. نیروی ترکی که اساساً از چندصد وهابی و بلوچ تشکیل می‎شد از پس شورشیان برنیامد و کمک نظامی بریتانیا نیز دیر رسید، ناچار ترکی در ذیحجه 1290ق/ژانویه 1874م شرایط شورشیان (پرداخت 000‘6 دلار ماریاترزا، تأیید فروش داراییهای مصادره شده در حکومت عزان‎بن‎قیس به حرث و بنب‎رواحه، باز پس دادن دارایی خلیلی به خاندان وی، عدم تعرض به ابراهیم‎بن‎قیس و صالح‎بن‎علی) را پذیرفت، اما به رسمیت شناختن مصادره‎های عزان اهانت بزرگی نسبت به قبایل غافری، (حامیان عمده ترکی) به‎ویژه غافریان وادی سمایل که بیش از دیگران اسیب دیده بودند، به شمار می‎رفت، از این‎رو آنان از رعایت این پیمان سرباز زدند. بدین‎سان آشوب میان قبایل بالا گرفت و شورشهای بعدی باطنه را در ماههای محرم و ربیع‎الاخر 1291ق/مارس و ژوئن 1874م مستقیماً نیروهای بریتانیا فرونشاندند. از این پس ترکی با اخراج بسیاری از مزدوران وهابی از مسقط و گماشتن افرادی از قبایل هناوی به جای آنان هرچه بیشتر زیر نفوذ هناویان رفت. حتی با یار برادرش عبدالعزیز که او را در اوایل 1291ق/1874م از کراچی به مسقط بازگردانده بود، از عهذه مهار کردن نابسامانیها برنیامد و جنگ 2 قبیله تا 1292ق/1875م همچنان ادامه یافت. در این میان حضور قدرتمندانه قبیله بنب‎بوحسن در پادگانهای مسقط که گاه ترکی را نیز به وحشت می‎انداخت، دیگر قبایل همچون آل وهیبه را به ورود در دستگاه نظامی سلطان برانگیخت. بدریان نیز خواستار جایگزین شدن به جای بلوچها بودند، همچنین درگیریهای پیاپی قبایل، سرانجام ترکی را به کناره گیری از فرمانروایی واداشت. پس وی در 19 رجب 1292ق/21 اوت 1875م کارها را به برادرش عبدالعزیز سپرد و خود به گوادر رفت. بریتانیا نیز که بی‎کفایتی و نااستواری فرمانروایی ترکی را می‎دید، کوششی برای بازداشتن وی از کناره گیری نکرد (قلعجی، 600).
عبدالعزیز برای مهار کردن اوضاع، سران 2 فرقه را به مسقط فرا خاوند، اما این فراخوانی عمدتاً از سوی هناویان پذیرفته شد و صالح‎بن‎علی‎مشاور اصلی عبدالعزیز گشت و درنتیجه ناآرامیهایی رخ نمود که هیچ یک به جایی نرسید (لاریمر، I/503).
در پایان سال 1293ق/1875م ترکی ناگهان از گوادر بازگشت. بنب‎بوحسن که قلعه‎های مسقط را در دست داشتند از پذیرش او بی‎اجازه عبدالعزیز خودداری ورزیدند، اما او به یاری نیروهای غافری نخل و وهابیان و والی صحار، شهر را تسخیر کرد. دومین دوره فرمانروایی ترکی از آشوبهای صالح‎بن‎علی، ابراهیم‎بن‎قیس، عبدالعزیز و دیگران برکنار نبود، با این همه قدرت وی استوار ماند: در صفر 1293ق/مارس 1876م عبدالعزیز قلعه سمایل را از دست داد و با میانجیگری کلنل مایلز تبعید شد. شورش صالح‎بن‎علی‎و موّعه در 1294ق/1877م نیز که با همراهی ابراهیم‎بن‎قیس و حمود جحفی انجام گرفت و تا دروازه‎های مسقط پیش رفت، بر اثر پشتیبانی بریتانیا از ترکی بی‎نتیجه ماند.
در واپسین 5 سال فرمانروایی ترکی تقریباً هیچ خطر جدی پیش نیامد. وی در دوره دوم فرمانروایی خود سیاستی دیگرگونه پیش گرفت، از تکه به هناویان چشم پوشید و چون گذشته بر غافریان اتکا کرد و نیروهای نظامی خود را از مزدوران حساوی و نجدی تأمین کرد و بدین‎سان در پایتخت از پشتیبانی قبیله‎ای بی‎نیاز شد. او در واپسین سالهای فرمانروایی خود بارها برای اجاره بندرعباس و توابع آن که پس از سرنگونی سالم تنها 2 ماه ادامه یافت، تلاش کرد، اما نتیجه‎ای نگرفت. وی در 9 شوال 1305ق/3 ژوئن 1888م درگذشت.
10.فیصل‎بن‎ترکی (حکومت: 1305-1331ق/1888-1913م). پس از مرگ ترکی اغلب شیوخ عمان از جمله صالح‎بن‎علی‎نسبت به فیصل اعلام وفاداری کردند و برخلاف انتظار همگان آشوبی درنگرفت. وی در آغ فرمانروایی در پی برقراری روابطی دوستانه با بریتانیا برآمد، اما بریتانیا که اقتدار او را استوار نمی‎دید، شناسایی رسمی فرمانروایی را بنا به توصیه کلنل راس به تعویق انداخت، با این همه کمک مالی زنگبار هچنان (از طرف حکومت هند) پرداخت شد (لاریمر، I/533).
در جمادی‎الاول 1307ق/ژانویه 1890م حمودبن‎سعید جحفی با غارت گوسفندان رحبیین غافری کشمکش میان هناویان و غافریان را دامن زد. در رمضان 1308ق/آوریل 1891م آشوب چندان بالا گرفت که دامنه آن به دروازه‎های مطرح و مسقط رسید و بازرگانی این 2 شهر را مختل کرد. داوری سلطان فیصل که غافریان را به پرداخت تاوان به هناویان وامی داشت بی‎نتیجه ماند و این دشمنی تا 1310ق/1893م ادامه یافت و بزرگراههای بازرگانی از ساحل به درون عمان بسته شد. سرانجام سلطان در رجب 1310ق/ژانویه 1893م بار دیگر در سیب به داوری پرداخت و به سود غافریان رأی داد، اما این‎بار پرداخت تاوان را خود به عهده گرفت و بدینسان جنگ را مهار کرد (لاریمر، I/529).
بریتانیا در 14 شعبان 1307ق/6 آوریل 1890م در مسقط فرمانروایی سلطان را به رسمیت شناخت و به دنبال آن به جای پیمان بازرگانی 1255ق/1839م پیمانی دوستی و بازرگانی و دریانوردی میان 2 دولت بست شد. اما از آنجا که این پیمان چندان خوشایند بیتانیا نبود جای خود را به پیمان 8 شعبان 1307ق/19 مارس 1891م سپرد (نکـ قلعجی، 433-442، متن پیمان) که بریتانیا و اتباع آن را از امتیازهای بازرگانی و حقوقیِ چشمگیری برخوردار می‎ساخت، با این همه لندن که از یک سال پیش در ی یافتن راهی برای جلوگیری از نفوذ فرانسه و دیگر قدرتهای اروپایی در عمان بود (کرزن، 2/531)، درست یک روز پس از بستن پیمان دوستی، مقاوله‎نامه انگلیسی ـ فرانسوی 1279ق/1862م را نقض کرد و در 9 شعبان 1308ق/20 مارس 1891م پیمان دیگری بست که سلطان عمان را از فروش یا اجاره یا واگذاری عر بخشی از سرزمین خود به هر دولتی جز بریتانیا بازمی داشت (نکـ قلعجی، 443-444، متن پیمان). بدین‎سان عمان عملاً تحت‎الحمایه بریتانیا شد، اما دیری نپایید که ناخشنودی مردم عمان از این پیمان زمینه اصلی قیام همگانی قبایل حرث، حبوس و توابع آن، آل بورشید و بخشی از زِکاوته و وَرد، بنب‎بَطّاش، عَوامِر عمان متصالحه، بنب‎رَواحه، رحبیین، هناویان بخشهای میانی و جنوبی وادی سمایل به‎ویژه هناویان فَنجه و خَوض و بنب‎نعمان، شُروح، فُواس، و مردم دره رستاق و خضرا و قسمتهایی از باطنه برای برکناری سلطان در مسقط به پا خاستند. مسقط بی‎درنگ سقوط کرد و پرچم مطوِعّه در 18 شعبان/15 فوریه بر فراز کاخ سلطان به اهتراز درآمد و سلطان به قلعه جلالی گریخت، اما اعتراض کلنل سدلر زندگی او را نجات داد، اما حکومت هند با مشاهده بی‎کفایتی سلطان از کمک نظامی به او خودداری ورزید. سرانجام کلنل ویلسن نماینده سیاسی بریتانیا در خلیج‎فارس به میانجیگری پرداخت و در 12 رمضان/9 مارس صلحی ترتیب داده شد که براساس آن سلطان گذشته از پرداخت 000‘12 دلار متعهد شد که به قیام کنندگان تعرض نکند. در این اثنا صالح‎بن‎علی‎در ربیع‎الاول 1314ق/سپتامبر 1896م کشته شد و با مرگ او سلطان فیصل تا مدتها در آرامش بود.
در سالهای پس از قیام، روابط میان سلطان و بریتانیا درنتیجه بی‎طرفی نماینده بریتانیا در بحران 1312ق/1895م و ادعای تاوان برای اتباع بریتانیا و رشد نفوذ فرانسه بر اثر عملکرد عطاوی دیپلمات عرب زبان فرانسه که در 1311ق/1894م به عنوان کنسول سیار وارد مسقط شد به سردی گرایید، و سلطان در پی یافتن پشتیبانی دیگر در جمادی‎الاخر 1316ق/نوامبر 1898م به فرانسه امتیاز داد تا یک ایستگاه زغال سنگ برای آذوقه گیری در بندر جسّه تأسس کند (لاریمر، I/547؛ ویلسن، 277) و بدین‎سان پیمان 9 شعبان 1308ق/20 مارس 1891م را زیر پا گذاشت.
در 1316ق/1899م تیرگی روابط سلطان با فگان نماینده ساسی بریتانیا در مسقط به اوج رسید و عملاً قطع شد، اما قدرت ناوگان دریایی بریتانیا از سر گرفت (لاریمر، I/560) و از آن پس بی‎هیچ اقتداری به رهبری سرپرستی کاکس که در 1317ق/تابستان 1899م به سمت نماینده سیاسی مسقط منصوب شد، تن در داد (لاندن، 238) و با راهنمایی او خزانه داری مسقط را به گونه‎ای گذرا بهبود بخشید (لاریمر، 584-585). سرپرستی کاکس تلاشهای دیپلماتیک گسترده‎ای را آغاز کرد. حکومت هند در 1 شوال 1320ق/1 ژانویه 1903م سلطان فیصل را برای دیدار از هند دعوت کرد، اما سلطان پسر بزرگ خود تیمور را به انجا فرستاد و در نوامبر همان سال نیز لردکرزن از عمان دیدار کرد. موفقیت داخلی نسبی سلطان در سالهای پس از 1321ق/1903م به تلاشهای سلیمان‎بن‎سُوَیلم وابسته بود که از 1320 تا 1325ق/1902 تا 1907م وزارت او را به عهده داشت. همچنین سلطان در 1324ق/1906م توانست روابط دوستانه‎ای با عیسی‎بن‎صالح که جانشین پدر شده بود برقرار کند (لاندن، 389)، اما دوره زودگذر آرامش داخلی عمان در 1325ق/1907م با قتل سلیمان‎بن‎سویلم در وادی سمایل پایان یافت. فرمانروایی سلطان به نابسامانی کشیده شده و سلطان به رغم پیمانهایی که در زمینه امور مالی با کنسولی بریتانیا داشت وامهای محرمانه‎ای از بازرگانان هندو گرفت (لاندن، 380)، بریتانیا از 1322ق/1904م درصدد برآمد که فرانسه را وادارد تا حمایت بریتانیا را از عمان به رسمیت شناسد (لاریمر، I/571). کشمکش آن 2 به رغم امضای قرارداد و طرح مسأله در 2 صفر 1322ق/18 آوریل 1904م در دادگاه بین‎المللی لاهه (نشأت، 292-293) تا انجام مذاکراتی بین مقامات بالا فروننشست (لاندن، 256). در همین دوره بریتانیا برای جلوگیری از بازرگانی اسلحه به تکاپو افتاد و سرانجام در 1330ق/1912م توانست سلطان را به تأسیس گمرکخانه‎ای برای نظارت بر صادرات و واردات اسلحه وادارد. مردم عمان این کار را نشانه تبعیت کامل سلطان از بیگانگان مسیحی و گرایشهای بدعت گذارانه او به شمار آوردند، و قیام گسترده‎ای را به رهبری عیسی‎بن‎صالح و شیخ‎حِمیَربن‎ناصر از آل نَبهان و سالم‎بن‎راشد تدارک دیدند. قبایل عمان در گردهمایی 1331ق/1913م فیصل‎بن‎ترکی را خلع کردند و سالم‎بن‎راشد خَروصی را به امامت برگزیدند و نزوی را به عنوان پایتخت امام معین کردند. در شعبان 1331ق/ژوئیه 1913م شهر اِزکی تسلیم شد و قبایل هناوی و غافری به امام جدید پیوستند. در این میان فیصل در ذیقعده 1331ق/اکتبر 1913م درگذشت (لاندن، 391-395).
11.تیموربن‎فیصل (حکومت: 1331-1351ق/1913-1932م). وی در دوران جوانی گرایشهای مذهبی متعصبانه‎ای داشت. عادتهای مطوِّعه را پذیرفته بود و با برخی از اباضیان سنتی همچون عیسی‎بن‎صالح مکاتبه می‎کرد. این کار بیرتانیا را سخت نگران می‎کرد (لاریمر، 588).

[العدان]

تیمور پساز روی کار آمدن به یاری شیخ‎ابوظبی عیسی‎بن‎صالح را برای مذاکره به مسقط خواند،اما مذاکره محرم 1322ق/دسامبر 1913م مسقط به نتیجه نرسید (لاندن، 395؛ فیلیپس، 160). با درگیری جنگ جهانی اول موقعیت بریتانیا در دفاع از عمان به‎ویژه بر اثرتبلیغات آلمان علیه انگلیس در خلیج‎فارس دشوار شد، با این همه در رمضان 1332ق/اوت 1914م سربازان انگلیسی ـ هندی بیشتری را به عمان کشید (لاندن، 396، فیلیپس، 161). در ربیع‎الاول 1333ق/ژانویه 1915م امام سالم نیروهای قبایل غافری به سرکردگیحمیربن‎ناصرو شیخ‎بنی ریام (از جبل اخضر) و هناویانِ پیرو شیخ‎عیسی را از شرقیه بهسوی مسقط راهبری کرد، اما در شکست دادن نیروهای بریتانیایی ناکام ماند. درربیع‎الاخر 1333ق/فوریه 1915م لرد هاردینگ نایب‎السلطنه هند به مسقط آمد و سلطان رابه مذاکره با مخالفان واداشت و بدین‎سان دوره طولانی 5 ساله مذاکره بی‎نتیجه سلطانبا امام آغاز شد. در این میان مذاکره‎هایی نیز میان عیسی‎بن‎صالح و نماینده سیاسیبریتانیا انجام گرفت، اما به توافقی نینجامید. نیروهای سنتی با حضور بریتانیامخالفتی نداشتند، اما خواستار خروج واحدهای نظامی آن از کشور بودند، سلطان را یکبدعت گذار می‎دانستند و به‎ویژه از آن شکایت داشتند که بریتانیا منهیات مذهب اباضیـ همچون خرید و فروش شراب و تنباکو ـ را روا می‎داند، اما مباحات آن ـ همچون خریدفروش برده و اسلحه ـ را ممنوع می‎سازد. آنان همچنین منکر سلطه بریتانیا بر دریابودند و نیز می‎خواستند که سلطان تنها فرمانروایی کند و امور مذهبی در دست امامباشد (لاندن، 397). سلطان این شرایط را نپذیرفت و حالت نه جنگ و نه صلح ادامه یافت. در 1335ق/1917م امام سالم‎بن‎راشد، احمدبن‎ابراهیم برادرزاده واپسین امام و دوست وخویشاوند سلطان را از رستاق بیرون راند و بدین‎سان شکافی میان شاخه‎های خاندان آلبوسعید پدید آورد. احمدبن‎ابراهیم به مسقط گریخت و به پشتیبانی از رژیم پرداخت.
در فاصله سالهای 1331-1336ق/1913-1918م زندگی اقتصادی و اجتمای بخشهای ساحلی وداخلی عمان بر اثر جنگ شهری و آشفتگیهای زاییده از جنگ جهانی اول در خلیج‎فارس ازحرکت بازماند. و در واقع کشور عمان به 2 پاره «سلطان‎نشین مسقط» و «امام‎نشین عمان» تقسیم شد. سلطان تیمور بر مسقط و شهرهای ساحلی فرمان می‎راند و امام بر دیگر مناطقداخلی چیره بود (نشأت، 299-300). پایان جنگ جهانی اول، بریتانیا را برای برقراریآرامش به تکاپو واداشت. در اوایل 1337ق/پاییز 1918م طرحی برای اصلاح از سوی هاورثنماینده سیاسی بریتانیا در عمان تنظیم شد که در آن بازسازی دستگاه مالی و حکومتی وامنیتی و نیز پستهای کلیدی که در آن بازسازی دستگاه مالی و حکومتی و امنیتی و نیزپستهای کلیدی که می‎بایست به پرسنل انگلیسی ـ هندی واگذار شود پیش بینی شده بود. سلطان از ناتوانی سیاسی این طرح را پذیرفت و در برابر سپردن مهار حکومت مرکزی بهبریتانیا، 000‘650 روپیه برای پرداخت وامهای خود دریافت کرد. وینگیت که از 1337ق/1919م جانشین هاورث شد کوشید تا این برنامه اصلاحی را به اجرا درآورد. هم ازاین‎رو درصدد مذاکره با امام برآمد، اما امام شرایط پیشنهاد شده را نپذیرفت (لاندن، 402-403). حکومت سلطان برای پذیراندن مصالحه، اما را از رهگذر افزایش 50 % مالیاتکالاهای تولید شده در قلمرو امامت زیر فشار گرفت، اما مصالحه تنها پس از آنکه امامسالم ابن‎راشد در 1338ق/1920م به دست یکی از مردان قبیله آل وهیبه کشته شد، تحققیافت. پس از سالم‎بن‎راشد، یکی از نزدیکان عیسی ابن‎صالح به نام محمدبن‎عبداللهخلیلی از قبیله بنب‎رواحه به امامت برگزیده شد. اما محمد در واقع ابزار دستعیسی‎بن‎صالح بود (کلی، 180-181) و بدین‎سان عیسی‎بن‎صالح گذشته از اقتدار دینی (بهواسطه امام تازه)، از قدرت سیاسی و نظامی ویژه‎ای برخوردار شد، زیرا بریتانیا وسلطان او را به عنوان تنها نماینده قبایل به رسمیت شناختند. سپس مذاکره میان امامتو سلطنت از سر گرفته شد و سرانجام در 11 محرم 1339ق/25 سپتامبر 1920م پیمانی درروستای سیب بسته شد. پیمان سیب که از سوی امام عمان به وسیله نماینده‎اشعیسی‎بن‎صالح حارثی و از سوی سلطان به وسیله وینگیت کنسول بریتانیا به امضاء رسید،اگرچه از نظر حقوقی تمامیت حاکمیت سلطان را تأیید یا انکار نمی‎کرد، اما امام را وامی‎گذاشت تا در قلمرو خود به گونه‎ای مستقل فرمان براند (امین، 285) . و درواقع بهجدایی 2 قلمرو سلطنت و امامت رسمیت بخشید (نکـ قلعجی، 601-602، متن پیمان؛ نشأت، 300-301؛ لاندن، 403-404).
در 1339ق/1920م کتپیتان مک کالوم نماینده سیاسیبریتانیا در کویت به عنوان نخستین تن از وزیران و مشاوران مالی انگلیسی سلطانبرگزیده شد (فیلیپس، 178؛ لاندن، 42). از این پس سلطان مسقط با 2 مشکل اصلی، چگونگیبرخورد با اقتصاد ساحلی و چگونگی کسب اقتدار بیشتر برای فرمانروایی روبه‎رو بود. ویدر 1344ق/1925م قراردادی در زمینه استخراج نفت با کمپانی به نفت لغو شد. برنامهاصلاحی و سازماندهی مجدد سیستم مالیات‎بندی و دستگاه اداری مسقط ـ به‎ویژه بر اثرتضاد این سیستم با مالیات ناکافی زکات ـ با دشواریهای فراوان روبه‎رو بود. برپاییاداره‎های گمرکی در صور و صحار و بندرهای باطنه، حکومت را نه تنها با مقاومتقابیلبلکه با مقاومت تنی چند از حاکمان تقریباً خودمختار آل بوسعید همچون حَمَد فیصلروبه‎رو کرد. قبیله آل سعد باطنه نیز توانست تلاشهای مسقط را برای استقرار گمرکخانهتا 2 سال به تعویق افکند و سرانجام این مشکل تنها با دخالت نظامی بریتانیا حل شد. همچنین در جنوب مشقط، حکومت در اعمال اقتدار خود گرفتاریهایی داشت و اگرچه بریتانیاتوانست بخش مهمی از صور را به پذیرش نظم جدید وادارد، اما در نواحی داخلی جعلان بامقاومت روبه‎رو شد و قبیله بنب‎بوعلی به استقلال طلبی گرایید و شیخ آن خود را امیرجعلان خواند، با این همه عملکرد مقامات مسقط در تشکیل اداره‎های جدید، با یاریبریتانیا، موفقیت آمیز بود.
در داخل عمان امامت محمدبن‎عبدالله خلیلی از وضعیاستوا برخوردار بود و نظام امامت تا 1359ق/آغاز دهه 1940م به وسیله 3 تن ادارهمی‎شد: امام محمدبن‎عبدالله که هنگام برگزیده شدن به امامت 35 سال داشت راه انزوادر پیش گرفته بود، عیسی‎بن‎صالح قدرت نظامی و سیاسی را در دست داشت وسلیمان‎بن‎حمیر که خود را شاه‎نبهانیه می‎نامید بر جبل اخضر فرمان می‎راند.
دراین دوره عبدالعزیز سعود امیر وهابی برای گسترش قلمرو خود به شرق جزیرةالعرببه‎ویژه بریمی چشم دوخت. امام برای پیشگیری از این خطر، نیرویی از واحدهای هناوی وغافری را به فرماندهی عیسی‎بن‎صالح و سلیمان‎بن‎حمیر به بریمی فرستاد. عیسی‎بن‎صالحبر عبری و دَریز و خنک دست یافت، اما بر اثر بیماری ناگزیر عقب‎نشینی کرد. امام بهدنبال این رویدادها در پی کناره گیری برآمد، اما بزرگان قبایل کناره گیری او رانپذیرفتند و وی تا پایان زندگی همچنان نگران تحرک وهابیان بود (کلی، 181-182،لاندن، 410-411). سلطان در 1351ق/1932م به نفع پسرش سعیدبن‎تیمور کناره گرفت و عمانرا ترک گفت و در شهرهای مختلف هند به گشت و گذار پرداخت و سرانجام در 1385ق/1965مدر بمبئی درگذشت و همان جا به خاک سپرده شد. در دوره سلطنت او نفوذ بریتانیا درعمان به اوج خود رسید.
12.سعیدبن‎تیمور (حکومت: 1351-1390ق/1932-1970م). وی دریکی از مدرسه‎های سلطنتی بریتانیا در هند و سپس در بغداد آموزش دید و پس از بازگشتبه عمان جایگزین محمدبن‎احمد‎الغَشّام نخست وزیر وقت شد و عملاً به فرمانرواییپرداخت و در 1351ق/1932م رسماً به سلطنت رسید. او همچون پدرش مشاوران انگلیسی داشت،اما کوشید تا آزادی عمل بیشتری به دست آورد و بازپرداخت وامهای سنگینِ بازمانده ازدوران پدر تا اندازه‎ای از تکیه کامل بر بریتانیا بکاهد. از این‎رو به بازسازیدستگاه اداری و منابع مالی خود پرداخت ومالیاتهای سنگینی از مردم گرفت. با اینهمهاقدامات وی زمینه جنبشهای بزرگی را در این کشور فراهم ساخت.
در این دوران، نظامامامت در درون عمان گسترش بیشتری یافت و با تسلط امام بر عبری قلمرو امامت در سده 144ق/20م به نهایت گستردگی خود رسید و مرزهای آن از جنوب به بلاد بنب‎بوحسن، ازمشرق به رشته کوه هَجَر، از شمال به عبری و از غرب به شنزارهای رُبع‎الخالی می‎رسیدو بنابراین ایالتهای عمان، الشرقیه، وادی سمایل و مناطق‎الجبل‎الاخضر و بخش شمالجعلان و منتهی‎الیه جنوب منطقه ظاهره زیر نفوذ امام بود (لاندن، 411-414). امام دراداره امور از قاضیان و تمیمه‎ها (تمائم، سران قبایل) و دیگر افراد منتفذ کمکمی‎گرفت، در شهرهای مهمتر قاضی و والی نصب می‎کرد، اداره امور محلی را بهگردآورندگان زکات و تمائم می‎سپرد و اینهمه، رسماً زیر نظر او عمل می‎کردند. زکاتتنها منبع درآمد بود، اما نیازمندیهای اداری و نظامی امامت را برنمی آورد و بی‎گمانبخشی از درآمدهای خصوصی برخی از رهبران نیز برای مقاصد همگانی صرف می‎شد. امامهمواره نیروی کوچکی مرکب از 400 تا 500 تن را آماده به خدمت داشت و همچنین پرچمویژه خود را برمی‎افراشت. در این پرچم سفیدرنگ شمشیری به رنگ سرخ به صورت افقیترسیم شده بود که در زیر آن آیه «نَصرٌ مِنَ‎الله وَ فَتحٌ قَریبٌ» نوشته شده بود (لاندن، 413-414).
در این دوره، گذشته از مشکل روابط امام با سلطان مسقط ومقامات سعودی ریاض، مهمترین مشکل خشکسالی دیرپای دهه‎های 60-1340ق/40-1920م بود کهدر واپسین سالهای دهه 1360ق/1940م بسیاری از ابادیها را به نابودی کشید تا آنجا کهآبادی مهم‎القابِل، مرکز قبیله حرث تقریباً از سکنه تهی شد. در 1365ق/1946معیسی‎بن‎صالح فرد قدرتمند امامت درگذشت و سلیمان‎بن‎حمیر جای او را گرفت. در قلمرومسقط، سلطان در مدت امامت محمدبن‎عبدالله خلیلی که تا زمان مرگ وی در 1373ق/1954مادامه یافت، می‎کوشید تا موقعیت خود را بیش از پیش استوار سازد. وی در 1356ق/1937مامتیاز استخراج نفت کشور را بدون تفکیک قلمرو خود از قلمرو امام به شرکت نفت عمان وظفارمی گسترد، به عربستان روی آورد و از آن پول و اسلحه دریافت کرد (های، 131). درمحرم 1374ق/سپتامبر 1954م نیروی زمینی متحد سلطان و بریتانیا عبری را تسخیر کرد وقلمرو امام را از پایگاه مرزی عربستان جدا ساخت (لاندن، 418). از این‎رو امام غالببرای تثبیت موقعیت خویش در ربیع‎الاول 1374ق/نوامبر 1954م خواستار عضویت در اتحادیهعرب شد، اما پذیرش عضویت امامت عمان (خلیل، 2/177) دیر از راه رسید و درجمادی‎الاول 1375ق/دسامبر 1955م سلطان که ادعا داشت پیمان سیب بر اثر توطئه مشترکامام غالب با سعودیها نقض شده است، نزوی پایتخت امامت را اشغال کرد و بدین‎سانرهبران آن پراکنده شدند. چندی بعد سلیمان‎بن‎حمیر و امام غالب با سلطان آشتی کردندو به عمان بازگشتند، اما طالب برادر امام که به عربستان گریخته شد، در دَمّام مرکزفرماندهی پدید آورد و سپس به مصر رفت و در قاهره دفتر امامت عمان را تأسیس کرد وب هارسال اسلحه به عمان پرداخت و سرانجام در ذیقعده 1376ق/ژوئن 1957م به برادرش کهفعالیت مجدد امامت را در نِزوای اشغال شده اعلام کرده بود پیوست. در ژوئیه همان سالسلیمان‎بن‎حمیر بر شهرهای عمده ایالت عمان چیره شد و سلطان که از سرکوب حاکمیت احیاشده امامت ناتوان بود از بریتانیا کمک خواست. شهر نزوی بار دیگر تسخیر شد و نیروهایامام به شدت سرکوب شدند. سرانجام در رجب 1378ق/ژانویه 1959م امام غالب همراه بابرادرش طالب و سلیمان‎بن‎حمیر و دیگر سران به دمّام گریختند و دولت در تبعید تشکیلدادند و در درون کشور نیز عملیات چربکی همچنان ادامه یافت (فرهنگستان، 115-116). درربیع‎الاخر 1380ق/اکتبر 1960م 10 کشور عربی خواستار طرح مسأله عمان در مجمع عمومیسازمان ملل متحد شدند، اما بریتانیا مخالفت ورزید. سال بعد این موضوع بار دیگر مطرحشد، با اینهمه طرح کشورهای عربی مربوط به شناسایی استقلال عمان و بیرون راندنانگلیس از عمان از اکثریت آراء برخوردار نشد. سازمان ملل کمیته‎ای برای بررسی حقایقبه عمان فرستاد. این کمیته در گزارش خود توصیه کرد که بریتانیا بی‎درنگ به «تحت‎الحمایگی» عمان پایان دهد، اما مسأله عمان به جایی نرسید و همچنان در محافلبین‎المللی مورد بحث ماند. از این پس مبارزه مردم عمان عمیق‎تر و گسترده‎تر ادامهیافت. مبارزه سالهای 78-1376ق/59-1957م از یک رهبری سنتی برخوردار بود، اما مبارزهنیمه دوم دهه 1380ق/1960م در یکی از محروم‎ترین ایالتهای عمان، ظفار، بی‎درنگ شکلچریکی به خود گرفت که نیروهای بریتانیایی به سرکوب آن پرداختند (هالیدی، 53).
در 19 جمادی‎الاول 1390ق/23 ژوئیه 1970م قابوس‎بن‎سعید به دنبال یک کودتایخانوادگی در کاخ سلطان در سلاله قدرت را به دست گرفت و عموی خود طارق‎بن‎تیمور رابه کشور خواند و پست نخست وزیری را به وی واگذاشت (منسفیلد، 212) بدین‎سانسعیدبن‎تیمور به لندن روانه گردید و همانجا درگذشت.
در دوران سعیدبن‎تیمور، بهدنبال پیمان دوستی و دریانوردی و بازرگانی 19 ربیع‎الاول 1371ق/2 دسامبر 1951م که 10 سال تجدید شد، در 1376ق/1957م پیمانی با بریتانیا بسته شد که شامل دریافت کمکهاینظامی، اقتصادی و و فرهنگی می‎شد و در برابر آن تسهیلاتی را برای تأسیس پایگاههاینظامی در سرزمینهای عمان به بریتانیا وامی گذاشت (قدوره، 76-77). علی‎رغم کشف نفتدر 1384ق/1964م و آغاز صدور آن در 1387ق/1967م، وضعیت اقتصادی فرهنگی و بهداشتیکشور بهبودی نیافت و تا 1390ق/1970م، این سلطان‎نشین تنها 3 دبستان و یک بیمارستان (متعلق به یک میسیون پروتستان امریکایی) داشت (منسفیلد، 211) و سلطان بر این نکتهپای می‎فشرد که درآمد نفت می‎بایست صرف تأمین هزینه‎های دفاعی شود. در سراسر دورانفرمانروایی سلطان سعید خرید و فروش برده هنوز رواج داشت (جناب، 107؛ «خاورمیانه» ، 582).

مآخذ: اقبال، عباس، مطالعاتی در باب بحرین و جزایر و سواحلخلیج‎فارس، تهران، مجلس، 1328ش؛ اوبر، ژان، سفرنامه، ترجمه علی‎اقبالی، تهران،جاویدان، 1363ش؛ بوندارفسکی، گریگوری، برتری جویان و امپریالیست‎ها در خلیج‎فارس،ترجمه س.م. زمان زاده، تهران، ابوریحان، 1361ش؛ جناب، محمدعلی، خلیج‎فارس، تهران،پژوهشگاه عوم انسانی، 1356ش؛ ستودارد، لوتروب، حاضرالعالم ااسلامی، ترجمه عجّاحنویهض، بروت، دارالفکر، 1971هـ؛ سدیدالسلطنه، محمدعلی، بندرعباس و خلیج‎فارس، بهکوشش احمد اقتداری و عل ستایش، تهران، دنیای کتاب، 1363ش؛ فرامرزی، تهران، 1346ش؛فرهنگتان دانشهای اتحاد شوروی، تاریخ معاصر کشورهای عربی، ترجمه محمدحسین شهری،تهران، کاوه، 1361ش؛ فسائی، حسن، فارسنامه ناصری، تهران، 1315ق؛ قُدّوره، زاهیه،تاریخ‎العرب‎الحدیث، بیروت، دارالنهضةالعربیة، 1985م؛ قلعجی، قدری، الخلیج‎العربی،بیروت، دارالکاتب‎العربی، 1965م؛ کرزن، جرج ن، ایران و قضیه ایران، ترجمه غلامعلیوحید مازندرانی، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، 1362ش؛ کلی، جی بی،الحدود‎الشرقیة، شبه‎الجزیرةالعربیة، خیری حمّاد، بیروت، دارمکتبةالحیاة، 1971م؛نامی، محمدصادق، تاریخ گیتی گشا، به کوشش سعید نفیسی، تهران، 1317ش؛ نشأت، صادق،تاریخ سیاسی خلیج‎فارس، تهران، شرکت نسبی کانون کتاب، 1344ش؛ هالیدی، فرد، مزدورانانگلیسی: نیروی «ضئ اغتشاش» در خلیج‎فارس، ترجمه اختر شریعت زاده، تهران، 1339ش؛ویلسن، آرنولد، خلیج‎فارس، ترجمه محمدسعیدی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1348ش؛نیز:

Amin, S. H., Middle East Legal System. Glasgow. Royston Limited. 1985; Hay, Rupert. The Persian Gulf states. Baltimore, the Middle East Institute, 1956; Keesing Contemporary Archiues, Index; Kelly J. B., "A prevalence of Furies; Tribes, Politics, and Roligion in Oman and Trucial Oman", The Arabian Peninsula, London, George Allen, 1972; Khalil, Muhammad, The Arab States and the Arab League, Beirut, Khayats, 1962; Landen, Robert Geran, Oman Since 1856; New Jersey, Princeton University Press, 1967; Lorimer, J. G., Gazetteer of the Persian Gulf, Oman, and Central Arabia, Calcutta, superintendent Government Printing, 1915; Lockhart, L., Nadir shah, London, Luzac, 1938; Mansfield, Peter, The Middle East, London, Oxford University Press, 1973; Miles, S. B., The Countries and Tribes Of the Persian Gulf, London, Frank Cass & Co. LTD., 1966; The Middle East and North Africa 1984-85, London, Europa Poblication Limited; Niebuhr, Carsten, Beschreibung Von Arabien, Graz, 1969; Pearce, F. B., Zanzibar, London, 1967; Philips, Wendell, Oman, a history, Beirut, Librairie du Liban, 1971, Index;
کاظم برگ نیسی

[العدان]

ابــــــــــــــــــن ســـــــــــــند

اِبْن‌ِ سَنَد، عثمان‌ (1180- بعد از 1242ق‌/1766- بعد از 1826م‌)، ملقب‌ به‌بدرالدين‌، مورخ‌، اديب‌، شاعر و فقيه‌. وي‌ در نجد به‌ دنيا آمد، ولى‌ كحاله‌ (معجم‌، 6/256؛ مستدرك‌، 457) محل‌ تولد وي‌ را جزيرة فيلكه‌ از توابع‌ كويت‌امروزي‌ و اصل‌ او را از نجد دانسته‌ است‌. ابن‌ سند در جوانى‌ در جست‌وجوي‌ دانش‌،راهى‌ عراق‌ شد، نخست‌ در بصره‌ اقامت‌ كرد و از اين‌ رو به‌ بصري‌ نيز شهرت‌ دارد (كحاله‌، معجم‌، 6/255؛ زركلى‌، 4/206)، آنگاه‌ به‌ بغداد رفت‌ و در ادب‌، تاريخ‌ واصول‌ و فقه‌ چيره‌دست‌ شد و به‌شهرت‌ رسيد. برخى‌ او را حنبلى‌دانسته‌اند (مراغى‌، 3/143)، اما بروكلمان‌ II/791) S, او را مالكى‌ خوانده‌ است‌. وي‌ به‌تصوف‌ نيزگرايش‌داشت‌، چنانكه‌ او را از پيروان‌ طريقت‌نقشبندي‌ به‌ شمار آورده‌اند (بغدادي‌، ايضاح‌، 2/498؛ همو، هديه‌، 1/661؛ بانكيپور، ؛ XIII/166 نك: ادامة همين‌مقاله‌). وي‌ در بغداد به‌ داوود پاشا فرمانرواي‌ عثمانى‌ پيوست‌ و در شمارنزديكان‌ وي‌ درآمد و كتابى‌ نيز در اخبار و احوال‌ او تأليف‌ كرد (مراغى‌، همانجا) و گويا تا پايان‌ عمر در خدمت‌ او باقى‌ ماند. بروكلمان‌ II/739) در مورد شخصيت‌ابن‌ سند به‌ اشتباه‌ رفته‌ و گمان‌ كرده‌ است‌ كه‌ عثمان‌ بن‌ سند بصري‌ و عثمان‌بن‌ سند مالكى‌ دو تن‌ بوده‌اند.
اگرچه‌ ابن‌ سند اشعار بسياري‌ سروده‌، اماشهرت‌ او مرهون‌ تأليفات‌ تاريخى‌ اوست‌. چنانكه‌ كتابهاي‌ وي‌ از منابع‌ اصلى‌تاريخ‌ عراق‌ در سده‌هاي‌ اخير به‌ شمار مى‌رود (سركيس‌، 2/313). بسياري‌ ازنويسندگان‌ معاصر در نوشته‌هاي‌ خود از آثار وي‌ سود جسته‌اند، از جمله‌ عزاوي‌ درتاريخ‌ العراق‌ بين‌ احتلالين‌ (6/7، 62، 156)، على‌ خاقانى‌ در كتاب‌ شعراء الحلّة (2/240)، سركيس‌ در مباحث‌ عراقية (1/197، 200، 2/25، جم) و سليمان‌ نوار در كتاب‌داود باشا والى‌ بغداد (ص‌ 99، 229، 352) از آثار وي‌ بهره‌ گرفته‌اند.
تاريخ‌درگذشت‌ ابن‌سند به‌ درستى‌ روشن‌نيست‌ و سالهاي‌ 1240ق‌/ 1824م‌ (طلس‌، 222)، 1242ق‌/1826م‌ (مراغى‌، 3/143)، 1248ق‌/ 1832م‌ و 1250ق‌/1834م‌ ذكر كرده‌اند (طلس‌، همانجا) و حتى‌ بروكلمان‌ II/791) S, مرگ‌ او را در 1257ق‌/1841م‌ دانسته‌است‌ كه‌ اندكى‌ بعيد به‌ نظر مى‌رسد، اما يقين‌ داريم‌ كه‌ او تا رمضان‌ 1242/ آوريل‌ 1827 زنده‌ بوده‌ است‌، چه‌ بنابر برخى‌ اسناد ديوانى‌، در اين‌ تاريخ‌، به‌وي‌ هدايايى‌ تقديم‌ شده‌ است‌. افزون‌ بر اين‌ كتاب‌ مطالع‌ السعود وي‌ اخبار سال‌ 1242ق‌ را نيز در بر دارد (سركيس‌، 2/98، حاشيه‌).
آثار چاپى‌: اصفى‌ المواردمن‌ سلسال‌ احوال‌ الامام‌ خالد يا اصفى‌الموارد فى‌ احوال‌ الشيخ‌ خالد، در احوال‌شيخ‌ خالد نقشبندي‌. اين‌ كتاب‌ در 1313ق‌/1895م‌ در قاهره‌ چاپ‌ شده‌ است‌؛ اوضح‌المسالك‌ فى‌ فقه‌ الامام‌ مالك‌، چاپ‌ بمبئى‌، 1360ق‌/1941م‌؛ كه‌ همان‌ مختصرالعمروسى‌ است‌ كه‌ ابن‌ سند با اضافاتى‌ آن‌ را به‌ نظم‌ درآورده‌ است‌؛ تفهيم‌المتفهم‌، شرح‌ تعليم‌ المتعلّم‌، چاپ‌ قازان‌ شوروي‌، 1896م‌؛ مطالع‌ السعود بطيب‌اخبار الوالى‌ داود يا مطالع‌ السعود فى‌ اخبار اعلم‌ الوزراء و اعظمهم‌ داود كه‌توسط امين‌ حلوانى‌ مدنى‌ خلاصه‌ شده‌ و در 1304ق‌ در بمبئى‌ تحت‌ عنوان‌ مختصرمطالع‌ السعود بطيب‌ اخبار الوالى‌ داود چاپ‌ سنگى‌ شده‌ و در 1371ق‌/1951م‌، درقاهره‌ به‌ كوشش‌ محب‌الدين‌ خطيب‌ تحت‌ عنوان‌ خمسة و خمسون‌ عاماً من‌ تاريخ‌العراق‌ به‌ چاپ‌ دوم‌ رسيده‌ است‌؛ سبائك‌ العسجد فى‌ اخبار احمد نجل‌ رزق‌الاسعد، بمبئى‌، 1315ق‌/1897م‌، كه‌ مختصري‌ از كتاب‌ پيشين‌ است‌ و ظاهراً توسطخود مؤلف‌ فراهم‌ آمده‌ است‌.
آثار خطى‌: الف‌ - در فقه‌ و حديث‌: بهجةالبصرلنثر نخبة الفكر در مصطلحات‌ حديث‌، محفوظ در انستيتوي‌ خاورشناسى‌ شوروي‌ ( خالدوف‌،.(I/72 بغدادي‌ ( هديه‌،1/661) آن‌ را بهجةالنظر فى‌ نظم‌ نخبة الفكر ذكركرده‌، ولى‌ خود ابن‌ سند عنوان‌ اول‌ را ياد كرده‌ است‌ (نك: دارالكتب‌، 1/264)؛تحفة التحقيق‌ لمعرفة الصديق‌، فى‌ الغاز الفرائض‌ به‌ خط مؤلف‌ كه‌ در عباسيةبصره‌ محفوظ است‌ (خاقانى‌، مخطوطات‌، 2/132)؛ الغرر شرح‌ بهجة البصر در دارالكتب‌ (همانجا) كه‌ مؤلف‌ آن‌ را در 1236ق‌/1820م‌ نوشته‌ و بر آن‌ تعليقاتى‌ افزوده‌ كه‌در خزانة رباط محفوظ است‌ (زركلى‌، 4/206)؛ الفائض‌ فى‌ علم‌ الفرائض‌ در عباسيةبصره‌ (خاقانى‌، مخطوطات‌، 2/52)؛ ب‌ - در تصوف‌: الرسالة فى‌ التصوف‌، اين‌ كتاب‌را يكى‌ از آثار كم‌نظير در شناسايى‌ نكات‌ برجستة تصوف‌ دانسته‌اند كه‌ عمدتاًدربارة فضايل‌ شيخ‌ خالد نقشبندي‌ نوشته‌ شده‌ است‌ ( بانكيپور،)؛ XIII/166-7 ج‌ - در ادب‌: جلاء الغشيان‌ عن‌ مقلة الانسان‌ در نحو، محفوظ در عباسية بصره‌ (خاقانى‌،مخطوطات‌، 2/64)؛ الجواهر الفريد فى‌ العروض‌، در عباسية بصره‌ (همان‌، 2/131)؛شرح‌ الجوهر الفريد (طلس‌، 201). اين‌ اثر به‌ خط مؤلف‌ است‌ و چنانكه‌ از عنوان‌آن‌ برمى‌آيد، شرح‌ قصيدة اوست‌ در عروض‌؛ الصارم‌ القرضاب‌ فى‌ نحر من‌ سب‌ اكارم‌الاصحاب‌ كه‌ ديوان‌ شعر اوست‌ و چندين‌ نسخه‌ از آن‌ در ازهريه‌ (ازهريه‌، 5/177)،دانشگاه‌ ملك‌ سعود ( فهرس‌،5/142) و عباسية بصره‌ (خاقانى‌، مخطوطات‌، 2/134) موجود است‌. پاره‌اي‌ ديگر از اشعار او نيز ضمن‌ مجموعه‌اي‌ در عباسية بصره‌ (همان‌، 2/103) مضبوط است‌؛ منظم‌ الجوهر فى‌ مدائح‌ حمير (زركلى‌، 4/206)؛ نظم‌مغنى‌ اللبيب‌ ابن‌ هشام‌ كه‌ حدود 000 ،5بيت‌ است‌؛ نظم‌ الورقات‌ لامام‌ الحرمين‌و شرح‌ آن‌ (همانجا)؛ مجموعه‌اي‌ از رسائل‌ او شامل‌ فكاهة السامر و قرة الناظر،نسمات‌ السحر، روضة الفكر در دارالكتب‌ نگهداري‌ مى‌شود (همانجا)؛ د - در تاريخ‌: الغرر فى‌ وجوه‌ القرن‌ الثالث‌ عشر (همانجا).
آثار منسوب‌: منظومة فى‌ فقه‌المالكية (بغدادي‌، هديه‌، 1/661). اين‌ منظومه‌ ظاهراً همان‌ اوضح‌ المسالك‌ است‌،به‌ ويژه‌ آنكه‌ بغدادي‌ در ميان‌ كتب‌ ابن‌ سند از اوضح‌ المسالك‌ ياد نكرده‌است‌.
مآخذ: ازهريه‌، فهرست‌؛ بغدادي‌، ايضاح‌؛ همو، هديه‌؛ خاقانى‌، على‌،شعراء الحلة اوالبابليات‌، نجف‌، 1372ق‌/1952م‌؛ همو، مخطوطات‌ المكتبة العباسيةفى‌ البصرة، عراق‌، 1380ق‌/1961م‌؛ دارالكتب‌، فهرست‌؛ زركلى‌، اعلام‌؛ سركيس‌،يعقوب‌، مباحث‌ عراقية، بغداد، 1367ق‌/1948م‌؛ سليمان‌ نوار، عبدالعزيز، داود باشاوالى‌ بغداد، قاهره‌، 1387ق‌/1967م‌؛ طلس‌، محمد اسعد، الكشاف‌ عن‌ مخطوطات‌ خزائن‌كتب‌ الاوقاف‌، بغداد، 1372ق‌/1953م‌؛ عزاوي‌، عباس‌، تاريخ‌ العراق‌ بين‌احتلالين‌، بغداد، 1372ق‌/1954م‌؛ فهرس‌ مخطوطات‌ جامعة الملك‌ سعود، رياض‌؛كحاله‌، عمر رضا، مستدرك‌، بيروت‌، 1406ق‌؛ همو، معجم‌ المؤلفين‌، بيروت‌، 1957م‌؛مراغى‌، عبدالله‌ مصطفى‌، فتح‌ المبين‌، بيروت‌، 1394ق‌/1974م‌؛ نيز:
Bankipore; GAL, S; Khalidov.
محمدجواد پورمرادي‌تايپ‌ مجدد و ن‌ * 1 * زان‌ * 2 * زا

[AHMAD]

يعطيك العافية أخوي العدان على الموضوع ولو إننا لا نعرف أغلب ما كتب بالموضوع.. ولكن لم يلفت نظرنا إلا المصادر التي بأسفل كل موضوع .. أغلبها عربية ومعروفة لنا جميعاً ..

شكراً على النقل ونتمنى أن نرى ترجمة سليمة لما قرأنا .. فلربما نستفيد من بعض ما أحتوى به موضوعك من معلومات قد تكون جديدة علينا ..

[تحرير الكويت]

ابي افهم المكتوب

[مذكور]

سوف نجتهد لترجمتها لكن نريد المصدر

[رود]

ترجمة الى الفارسي




انتقل صباح المالكي الدين من سلسلة Tvby العرب في أوائل القرن 12th AH / 18 CE Bhkranhhay الجنوب إلى الخليج الفارسي في 1165 ه / 1752 و CE حكمت عليهم Dstgrftnd الحكومة الكويتية واصلت حتى يومنا هذا.
الخلفية التاريخية: Dvlthayayran والعثمانية ضعف في النصف الأول من القرن القرن 12th / CE 18th و الداخلية التغييرات Jnvbykhlyj المناطق ساحل الخليج، وأنشطة الأعمال التجارية أيضا كبيرة في الشركات Azrahhay البحرية والبرية الأوروبية لنقل البضائع، وصعود السلالات الجديدة في هذا المجال. في Ayndvran بسبب الاضطرابات الداخلية، تدريجيا نطاق سلطة الإمبراطورية العثمانية كان Raqkasth. باشا الحروب المتعاقبة بغداد مع ايران، كان غير قادر Khmtslm (محافظ) البصرة لاستقلال القيادة. إيران لمهاجمة العثمانيين والروس وغزت Tazafghanha ثم فعلت من قبل نادر الملك (1148-1160 ه / AD 1735-1747) فشلت في الاستجابة الخليج الفارسي. وغيرها من ساحل خليج الطاقة قبيلة Bnykhald Jnvbykhlyj قوية سلطة الموانئ السعودية والكويتية الشرق Vqtr رشت تجارية واسعة مع والخليج الفارسي إلى مركز العربي. Bnykhald حكمت مملكة AH الشرق القرن 11th / 17 CE Azchng العثمانيين بدأت الانسحاب من المنطقة. Tvbyha بداية القرن، 12 صباحا تم دعم 18 / M من نجد إلى الكويت (صدرة) من خلال تداول بني خالد وصيد اللؤلؤ بدأت، ولكن مع الحاكم Sdvnbn الموت Ryr محمد من بني خالد في 1134 ه / م 1722، أبناء وأقارب سقطت Vykshmksh. وهكذا، القبائل أن الضرائب المدفوعة للGvnhaykhvdmkhtary بني خالد وجدت، ومع ذلك، لا تزال موالية لالقشة فارغة. وأخيرا، استمرت عوامل مثل Mrgslyman بن محمد (1149-1165 ه / AD 1736-1752)، والحاكم من بني خالد وAkhtlafatkhanvadgy، والوهابيين من نجد إلى الشرق من الجزيرة، مما يجعل Astqlalbrkhvrdar Tvbyhay للكويت.
الأصل: صباح العربية Shyrhay من Bhshmarmyaynd بني TVB TBH. Dyksn أن علمك هو من الشيخ عبد الله Alsalm أنه Azfkhz (الظلام) Dhamshh (أو Dhamshh) الهياكل القبلية، كما نيوزيلندي ذات الصلة · ح ("الكويت وجيرانها"، 26)، ولكن الكثير من ذلك، ولكن كثيرين آخرين Shmlan شهدت J صور ە Shakhhayaz قبيلة نيوزيلندي · ح (رشيد (33 عاما) الريحاني، 2/172؛. CF H 178)، والذي هو أكثر دقة. هم السكان الأصليين من اسم منطقة الأفلاج الأراضي TVB Hdarbvdnd (السل يعني الجذر وانتقلت تحول) TBH بني قال في نزوح الشيخ القبلي عبد الله سالم نيوزيلندي · ح مثل حائط صباح آل خليفة (E م) و تأسست Jlahmh، إلى الشمال من عمان Alsyr المنطقة، عليها. يعتقد Brkhymhajrt الصباح، والصراع ە Zayyd داخل القبيلة (رشيد (35 عاما) على الهامش)، Amabhvyzhh الجفاف صعبة وهضبة دائم أن (حوالي 1120 ه / م 1708) البدو الرحل على Jstjvyjay مناسبة للالحدث على الهواء مباشرة (Dyksn، "الكويت وجيرانها"، 26 ينبغي) Yadbrd. مجموعات Tvby في طريق هجرتها أولا ثم جاء Dnbaldrgyry Zbarh في القطر بيقين تام، أن قطر عجلة القيادة، والكويت (صدرة) تحولت (راشد، 35، 36؛ CF Larymr، 1000؛ Dyksn، "الكويت وجيرانها "، 27). آل خليفة الصباح وHmrahba Jlahmh عن 1128 ه / 1716 م وفي ذلك الوقت قرية صغيرة Bvdrsydnd الكويت. حكام الكويت في النصف الأول من القرن 12th AH / 18 CE ليس الكثير من المعلومات، ولكن يبدو أن هذه المنطقة منذ القرن 5th، تحت قيادة أمير بني خالد (Abvhakmh والكويت على Alhdys، 25).
الحكام:
1. الصباح (1165-1176 محفورة ه / 1752-1762 م). الشيخ الصباح وLarymr من خلال البقاء في القبيلة Drkvyt، أحمد بن سليمان، وفقا لقصة أخرى، الاسم هو رحيم (ص 1000-1001)، ولكن وفقا لحكم الصباح في الصباح الكويت جابر بن Abvhakmh. (Tarykhalkvyt Alhdys، 25-27). أولا، على أساس مدى شعب الرحل من الصباح من الكويت لإدارة وتسوية الصراعات أصبح Amvrmhl (راشد، 109). ونتيجة بني خالد قبيلة Kahshaqtdar الدفاع الفقراء في Jzyrhalrb الشرقية، الشيخ صباح Gstrdhaybrkhvrdar بناء السلطة (على Alhdys الكويت، 33). كان في الكويت فنادق صغيرة بين حلب ومحطة الشرق الكويت الشيخ Jzyrhalrb وتبادل أعمالهم وكالات السفر مع هولندا في الأعمال التجارية كان Barvnknyphavzn. حول Ghazhkvmt الصباح لا تزال مثيرة للجدل. وأشار الطبيب Abvhakmh Sfrnam ە Yvz ذلك في 165 ه / م 1752، وقد أشار إلى وغيرهم في 1169 ه / AD 1756 (Larymr، علم الأنساب، الشام 11؛ راشد، 302). يوجد توافق في الآراء حول تاريخ وفاته، وبعض ه 1190/1776 م (راشد، 109)، والذي لا شك أنه خطأ، وبعض ه 1176/1762 م نقطة (Larymr، المرجع نفسه) إلى أنه وفقا لحكم خليفته على مكان Trdydast.
2. الله الصباح (1175-1230 محفورة ه / 1761-1815 م). وانتخب عبد الله الصباح Kvchktrynfrznd بعد وفاة والده لخلافته (راشد، 110). الكويت النمو NYM ە DVM ه القرن 12/18 CE جذب انتباه تدريجيا القوى الإقليمية. أول خطر Bnykb Hqyqyaz أن رأس المال كان عاما بحيث يمكن Douragh كريم خان زند Nyrvyydasht وشركة الهند الشرقية البريطانية صفقة أسطول (ويلسون، 217). وقد نقلت الجدل Bnykb المحيطة شيخ الكويت في الإصدارات المختلفة (راشد، 110-111؛ Dyksn، "الكويت وجيرانها"، 27 عاما؛ Abvhakmh والشرق على Aljzyrhalrbyh، 93-94). ومع ذلك، أدى هذا الاختلاف Bnykb الغارات والحروب والهجرات Rqh Khlyfhdr آل 1190 ه / CE 1776 إلى Zbarh (Larymr، 1001). الوهابيين، الذي تولى السلطة تدريجيا، خاصة بعد افتتاح الرياض، عاصمة بون Dvas دهام عام 1187 ه / 1773 م، وJzyrhalrb الشرق عيون Dvkhtnd. خلال هذه الفترة، بدعم حدثين هامين Rshdbazrgany الكويت والبحرين وغيرها من منافذ الخليج الفارسي. أدى وباء الطاعون الأولى في البصرة عام 1187 ه / م 1773، عند المتاجرة بها تدمير رسم، وحصار البصرة من قبل إيران (13 محرم 1189 ه / 16 مارس 1775 م) وغزو (للصفر أواخر 1190 ه / منتصف أبريل AD 1776) بريطانيا العظمى إلى إرسال البريد من الكويت إلى حلب. وبالتالي العام 1189 ه / 1775 م إلى بداية سجل التاريخ العلاقات بريطانيا العظمى مع الكويت، عدد (Larymr، 1002). بدأ الشيخ عبد الله حصار البصرة) لإعطاء (Abvhakmh، Alkvytalhdys التاريخ، 809، ولكن Tvbyan Dyryn ە عداء مع حكام آل بني كعب Pyshbhryn اختفى، وخاصة في العلاقات بين ايران وبريطانيا ە صور داخل 1189-1193 ه / 1775. - 1779 م والكويت وZbarh لشركة Barandaz القش · الهند الشرقية التي Vsrvthay الحسد بكثير القبائل العربية ساحل الخليج الفارسي لTvbya المطروحة. Styztvb الشرقية العربية وساحل الخليج الفارسي على السلطة لقهر أخيرا في البحرين آل خليفة استمرت (1196 ه / 1782 م ) و آل الصباح كما كان دور حاسم في هومو (، على الكويت Alhdys، 93؛ Larymr، 839) Ayrandr الخليج الفارسي كان وفاة كريم خان زند من حين في نفس الوقت أكثر Afzayshyaft الخليج الفارسي، أصدرت الحكومة العثمانية قرارا الانتقال السفن التجارية Bhvyzhhanglysy "(خليج) السويس" المحظورة (Jvdt، 2/1242/124). بالتالي Bnadrkhlyjfars النقل والبضائع مركز الشرق الهندي أصبح Vastanbvl حلب. الشيخ عبد الله وزملائه Hndshrqy Rvabtdvstan ە مع بريطانيا العظمى ضد فرنسا وبريطانيا العظمى الحصول على دوره في الحرب بين الرسائل السرية الفرنسية، عملاء سريين اعتقل بورجيه، فرنسا (Larymr، 1002-1003) قاد Shrkthndshrqy كما جاء نتيجة لصعوبات مع موظفي الجمارك في البصرة تحت العثماني، Nmayndgykhvd في 19 رمضان 1207 ه / 30 أبريل 1793 الوقف (سوكولوفا، 1004). هذه Rvydadgzshth الشيخ عبدالله توثيق العلاقة مع شركة (Abvhakmh، على Alkvytalhdys، 119-122) زيادة التجارة الائتمان الكويت في الخليج الفارسي. "أول Salhaysd ە 13 ه / السنوات الأخيرة من القرن، 18 قوة الأخيرة من بني خالد بسبب قادة الاحتكاك زيادة هجمة الوهابيين عام 1203 ه / 1789 شركة AD والوهابيين الذين Hmvarhmykhvastnd البحر للوصول إلى Jzyrhalrb الشرق Dvkhtnd العين وأخيرا، في 1210 ه / 1795 Mnkhstyn محافظ على الشعور المحال. الأنجلو الفائدة، والأعمال التجارية Azbrkhvrd تجنب الوهابيين، ولكن قلقا تطوير الوهابيين، خاصة بعد Grayshqvasm آراء الوهابية Rasalkhymh والعثمانية. بالتالي استغرق Tqvytshykh عبد الله موقفا ضد الوهابيين (Larymr، 1006) أمير الوهابية، Svdbn عبد العزيز في عام 1208 ه / م 1794، بعد حاكم الكويت Ryr الأطفال Zydbn جأوا Khaldyahsa (راشد، 114-115؛ خزعل، 359). كذلك وثائق الشركة Nshanmydhd Hndshrqy تكررت الهجمات الوهابيين في حين تمثل شركة في الكويت (1207-1210 ه / AD 1793-1795) (Larymr، 1005؛ Abvhakmh، Alkvytalhdys التاريخ، 127). الكويت، ومع ذلك، تبقى مستقلة، وأحمد بن سلطان، حاكم ماندر 1216 ه / 1801 م بعد غزو البحرين في الكويت المحتلة أو فدية اتضح Amabh لا يبدو أن النجاح في هذا العمل هو (مايلز، 294؛ CF Larymr، 1001). Drdvr ە نابليون (1213-1225 ه / 1798 - 1810 م)، Byrtanya تسعى اتصالات Dyplmatyknaplyvn التهديد دول الخليج الفارسي، من جهة رد فعل العقود الأصلية Baqdrthayy الخليج الفارسي، ومن جهة أخرى، لا سيما في Dstandazyhayqvasm الشحن التجارية، لذلك في عام 1220 ه / 1805 م قمع بدأت Qvasmrasalkhymh، وقد اقترح وشيوخ الكويت وZbarh لإظهار أي Tjavztvbyan السفن الإنجليزية إلى أن الوهابيين في Mqablpshtybany بريطانيا العظمى، Qvasm المشاركة في القمع، ولكن تم قبول هذا الاقتراح وNhpyshnhad نفس أراد الشيخ للكويت في 1224 ه / 1809 م (Larymr، 1007-1008.) عام 1223 ه / 1808 م الوهابيين أمير إلى بغداد لغزو، لتمويل حملات Azshykh طلب فدية الكويت، ولكن الشيخ رفض، ثم الكويت الوهابيين هاجم ولكن لا Pyshnbrdnd، كما كان التحريض وسلطنة عمان وAbvhsyn Qvasm سمو أمير البلاد الشيخ جابر Jvybh Vrhmhbn في قطر في السنوات التي أعقبت غزو الكويت غير ناجحة (Larymr، و 1088؛ Abvhakmh والكويت على Alhdys 165-161)، وهجمة عبدالعزيز Svdbn Qlmrvvhabyan إبراهيم باشا كان الشرق Jzyrhalrb في الجبهة. الشيخ عبد الله عام 1230 ه / 1815 م توفي، وفاته في عام 1812 م، كما كتب (Larymr، 1006).
3. جابر بن عبد الله الصباح (1230-1276 محفورة ه / 1815-1859 م). كان مرتبطا تحولات عميقة في الخليج مع Frmanrvayyjabr في وقت مبكر. في أعقاب الغزو العثماني من الهضبة Vmsryan الأتراك، والكويت انخفض خطر الوهابيين Dryh طويلة التزام الهدوء. Mbarz ە Brytanya مع Qvasm القرصنة وأساطيل معارضة الانجليزية معه للتعاقد 22 Rbyalav 1235 ه / 8 يناير 1820 زمام المبادرة والكويت، على الرغم من أن بيع السلع المسروقة Bhvsyl ە Qvasm اليد، وربما مكسيم الهجوم الواقع الإنجليزية السفن لا (Abvhakmh، على الكويت Alhdys، 173) أو مكسيم عندما لم يكن لديهم Ahmytchndany (محوت، 129)، لم يشارك في هذه الصفقة. على 'ربيع 20 أنا 1237 ه / 15 ديسمبر 1821 م وبعد الخلاف بين محافظ بغداد وDavvdpasha ماجستير Jymzklavdyvs حكومة تمثيلية سياسية غنية من بومباي على واجب نشأت، Nmayndgybrytanya في البصرة انتقلت على الارجح جزر Fylkh الكويت تصل إلى 27 AH 1237 رجب / 19 في أبريل 1822 عادوا مرة أخرى إلى البصرة، حيث لا يزال. البقاء بعيدا عن ذلك Tamdtha الكويت للسلطات الإنجليزية. الشيخ جابر من 1245 ه / م 1829، عرف Bhrsmyt الهيمنة العثمانية والتعامل مع الضرائب السنوية (Larymr، 1008، 1012-1013). Shaydbh السبب هو أن في منتصف 1247 ه / م 1831، والقبائل Mntfq كعب في ە دفر علي باشا Valygry بغداد حصار البصرة بدأت Mtslm العزيز Randhshd آغا ە لعودته، كما تحيط الشيخ جابر شارك و كان Pasayn مجزية لخدمة الإمبراطورية العثمانية (راشد، 120؛ CF Larymr، 1006؛ Abvhakmh جيدا والكويت على Alhdys، 222-224). في 1252 ه / 1836 م، والشيخ جابر Smanybray قمع آل زهير من قبل السلطات، المدينة معبد جنوب غرب البصرة الزبير للمساعدة Khvandhshd (Larymr، 1008؛ CF راشد، 121-122). عملت هذا حتى 1253 ه / م 1837، وPashabh AR خرمشهر هاجمت ودمرت، واصل (كاربنتر، 125-126). بريطانيا العظمى Khps من Tskhyrnjd باشا أحد علي باشا قائد، وخاصة بعد أن تمت Pymanrbyalavl 1255 / مايو 1839 M عبد الله بن أحمد، حاكم البحرين أحد باشا، Azkhtr تأثير القلق المصرية العثمانية تركيز باشا الجيش في الكويت (1254 ه / 1829 م) أن تخزين لوازم قد أحرز الجيش المصري Pyshkyry. Dstyarkhvd اللفتنانت Admvndr في 21 شعبان 1255 ه / 30 أكتوبر 1839 م، وتمثل بريطانيا العظمى استقر في بوشهر، كمفاوض لنقل بين الكويت والبحر الأبيض المتوسط ​​مع Jabrfrstad، ولكن الشيخ ردت سمعت العطف (Larymr، 1009؛ CF راشد، 125 -126). ظلت Aynhmhrvabt ودية مع بريطانيا العظمى والكويت. الشيخ جابر التركي العلاقات مع فيصل، فيصل أمير Vhabydr مشاركة Frmanrvayysh العام تحسنت في 1267 ه / 1851 م Syasynmayndhay للعمل في الكويت (Larymr، 1011). الكويت العلاقات مع البحرين، والتي تم تبريدها ثم لجابر Hkvmtrsydn، خلال النزاعات المحلية خليفة (1256-1259 ه / AD 1840-1843) وفشل جابر الشيخ خليفة الشيخ محمد وشقيقه الشيخ التوسط بين Bdallhkamla 1009 (Larymr، اختفت - في 1010). الكويت الشيخ جابر مرات مثل الأضعف خلال حفلات Pdrshpnahgah والأراضي المجاورة. الشيخ جابر في عام 1276 ه / Mdrgzsht 1859. بسبب كرمه إلى "Jabralysh" له العديد من كان يلقب (راشد، 116، 127).
4. الشيخ صباح الثاني (1276-1283 محفورة ه / 1859-1866 م). الشيخ صباح، شركة كويتية في السنوات ال 20 الماضية Hkvmtpdrsh مع عصاه في منصبه، بعد وفاة والده، بدأ عهد. وقعت صباح خلال حدثا هاما واستمرت العلاقات الودية مع فيصل بن تركي والمملكة العربية Spsbdallh. Larymr كتب في 1280 ه / 1863 م ذكر من Prdakhtmalyat الكويت العثمانية (ص 1013)، وربما مدحت باشا مكسيم Khatrpyshgyry رفع أعلام السفن الغريبة الكويتية وقدم لهم Prdakhtmalyat إعفاء (Zavy، 231).الثقيلة مومباي (Larymr، 1013-1012).
في 1283 ه / م 1866، جماعة تطالب بعودة الأراضي صوفيا زهير آل (المنطقة المحيطة Shtalrb ماعمر) أن واحدا منهم اسمه يعقوب كان قبل 30 عاما حدثت في الكويت الشيخ جابر باعت اللجوء (Larymr، 1008). أراد باشا، والي بغداد أو Amanamq مكسيم بعد Aynqzyh المحكمة العثمانية خطة البصرة، ابنه البكر عبد الله الشيخ صباح لNjafrstad. نائب الرئيس آل زهير العثمانيين وقفت إلى جانب مصادرة الأراضي والكويت إلى هيمنة حقيقية Khvyshdravrd، خوفا من التعرض للهجوم أو دعم من أمير الكويت ماعمر الوهابية الشيخ، وقال الشيخ الصوفي لهم (سوكولوفا، 1013؛ راشد، 130)، لكنه حقق هدفه، دليل Bhgrdavry لإظهار أن كان يتقاضى أجرا السفن الإنجليزية إلى الكويت والبصرة هي اللغة Drntyjhrvnq اقتصادية. ولكن كان الشيخ على بينة من نواياه Klnlkmbal، وهو ما يمثل بريطانيا العظمى في بغداد المقيمين، الذين يريدون تجنب المرور السفن Bhkvyt الإنجليزية. Nzdyktrbvd عموما العلاقات العثمانية مع الصباح الكويت الشيخ II مع القوى الأخرى، الشيخ صباح في 1283 ه / 1866 م توفي.
5. عبد الله الثاني (1283-1309 محفورة ه / 1866-1892 م). في عام 1229 ه / 1814 م ولدت بعد وفاة والده Drrjb 1283 ه / نوفمبر 1866 بدأنا عهد. في هذه الحقبة من علاقات وثيقة مع الكويت العثمانية، والخليج الفارسي في أعقاب السلطات البريطانية لإقامة علاقات مباشرة باحت Brnyamdnd (Larymr، 1015). في 1284 ه / 1867 م سعى الشيخ محمد آل خليفة ملجأ في الكويت، الشيخ عبد الله علي الصراع Babradrsh الوساطة بينهما فشلت (Abvhakmh والكويت على Alhdys، 261). تميل الى طمس عهد عبد الله Bavhabyan العلاقات الكويتية. بعد وفاة فيصل بن تركي عام 1282 ه / م 1865، اندلعت بين المملكة سعود Psranshbdallh وتحارب بها. عبد الله الرشيد، الذي سعى وطلب المساعدة Frmanrvayanjbl Shmr بوب كان ممتازا. الشيخ عبد الله، ومقترحاته Bhsmany (Larymr، 1014) ومدحت باشا، حاكم بغداد الذي استقر في أن يشعر إلى Smanyra جديدة على 'ربيع 1285 14 I الهجري / 5 يوليو 1868 M Yvrshbrd يشعر. وشارك بنشاط الشيخ عبد الله في الهجوم (المرجع نفسه؛ راشد، 133-134)، Zyragzshth شارك في الهجوم على الشيخ قاسم بن محمد آل ثاني ذهبت إلى الدوحة للانضمام ينضم تشجيع العلم العثماني (Abvhakmh، Alkvytalhdys التاريخ، 252). ودعا نائبه لتمرير هذا مدحت باشا الخدمة (Dyksn، "الكويت Vhmsaygansh"، 136) ودولة الكويت في البصرة. جابر بن Mrdav الصراع، الشيخ Mhmrh (1244-1298 ه / AD 1828-1881) سنة 1285 ه / م 1868، ونصار القبيلة وتدخل Bhjanbdary الشيخ عبد الله Mhmrh الأحداث الهامة الأخرى خلال هذه الفترة (132-133 راشد، نجار، 96-97). اللجوء بن عبدالله فيصل بن تركي، بعد هزيمة شقيقه سعود (1299 ه / م 1882) حدث آخر الكويتي الجدير بالذكر أن Bdallth الجليد Dvransh Bhthdyd الكويت من السعودية وبدعم من الشيخ عبد الله Shmr الرصاص الراشد (Larymr، 1015، راشد، 136). Zyqd ە عبد الله الثاني توفي في 1309 قبل الميلاد / AD، في يونيو 1892.

[رود]

بعد وفاة أخيه الشيخ عبد الله الشيخ محمد Bhfrmanrvayy الدفع. كان شريكا مع أخيه، وهو جراح في وزارة الخارجية، ولكن الاسم المقدس لBradrkvchktr الجاد وابقائه بعيدا عن السلطة. الشيخ محمد Shykhbdallh السياسة في الامتثال مع العثمانيين استمر في الشعور الاضطراب، شهر رمضان المبارك 1310 ه أرسل / مارس 1893 بمساعدة قوة كبيرة عثمان (Larymr، 1016). خلال الرابط Shykhmhmd الكويت مع بريطانيا العظمى باعتبارها البارد سوف Srfvrd في نهاية المطاف سفيرا في Drqstntnyh بريطانيا العظمى في شوال 1310 ه / أبريل 1893 وقال وزير الخارجية رسميا وزير عثماني حكم Dvltvy من العثمانية على طول الساحل من البصرة إلى القطيف (بما في ذلك الكويت) قبلت (هومو- في 1017). الشيخ محمد والشيخ جراح والتخلي عن الحملة ضد البلاد Shykhyvsf مبارك آل إبراهيم، وهو رجل أعمال ثري وجيدة منتصف Mntfz مبارك الكويت كان سعيدا في نهاية المطاف في Zyqd ە 1313 ه / M في أبريل 1896 أدى إلى مقتل اثنين من الإخوة (راشد، 145-138 ، Dyksn "Badyhnshyn العرب"، 266-273؛ CF وتسك، 528-529؛ Abvhakmh والكويت على Alhdys، 321).
7. سعيد: (1314-1333 ه طبع / AD 1896-1915). حكم مبارك لمدة 11 عاما وهي الاولى له كما جوزيف، شارك إبراهيم في خصومة مريرة.عرض العثمانية أدوات Dstbrytanya (شرحه، و، 271-272)، وحمدي باشا، محافظ البصرة Vybrangykht معادية (راشد، 150). في المقابل، يريد مبارك وكبار المسؤولين الحكوميين مع رجب رشاوى باشا Smanyhmchvn، محافظ بغداد والقسطنطينية Sheikholeslam Abvalhdy سلطان Smanyfrmanrvayy الاعتراف به (Larymr، 1018؛ راشد، 150-151)، من ناحية أخرى Drrmzan 1314 ه / م 1897، ثم في فبراير في R. الاول 1315 ه / أغسطس 1897 Hmaytbrytanya الدعوة، ولكن لم يسمع أي رد إيجابي (Larymr، 1020). جوزيف في 29 محرم 1315 ه وردع / 30 يونيو 1897 غارة على مقر منظمة Hendijan الشاطئ، ولكن من خلال رؤية Madgykvyt الهجوم (راشد، 154-155؛ Larymr، 1018)."ربيع في نفس العام ذهب إلى الشيخ يوسف البحرين البحرين Mqamatbrytanya يريد المساعدة، ثم جعل الشيخ محمد بن قاسم الدوحة آل ثاني، أمير راشد بن عبد العزيز Ntyjhayngrft اللجوء إلى المخزن المؤقت (راشد، 160) وبارك ل عبد الرحمن بن فيصل آل سعود والأطفال إيواء أعداء خوارق.
في وقت سابق من القرن 13th AH / القرن 19th CE العقد الماضي القريب بين روسيا وفرنسا من جهة، وعلى ألمانيا Vsmany أخرى، بريطانيا العظمى أدى إلى الخليج الفارسي للحفاظ المحلية Slthash Bafrmanrvayan حليف وثيق. وبالتالي، عندما قامت الحكومة العثمانية في 16 شعبان أرسلت 1316 ه / 30 ديسمبر 1898 معدل تأسيس السكك الحديدية البحر الأبيض المتوسط ​​إلى الخليج الفارسي الى روسيا Kntkapnyst، وبريطانيا العظمى لمنع تحويل النفوذ منطقة الكويت الروسي، Klnlmyd الممثل المقيم في الكويت بوشهر معاهدة مماثلة مسقط في 1309 ه / 1892 م، تحالف وثيق مع مبارك (Larymr، 1022؛ Abvhakmh والكويت على Alhdys، 323). Brasasayn معاهدة في 11 رمضان 1316 ه / 23 يناير 1899، وشيخ الكويت وقعت Vjanshynansh، تعهد إلى الأبد Byajaz ە بريطانيا العظمى وغيرها من البلدان ولا حتى ترك Rabthbrqrar أي جزء من الكويت إلى كل لأنها ليست (المرجع نفسه، سجل للكويت Alhdys، 408، نص المعاهدة). وقال أسماء Pymanbh المرفق الشيخ العقيد ميد أن ولاء كان قد وعد بدعم بريطانيا العظمى سيركز أيضا على جانب من جوانب اتفاق السرية (Larymr، 1023). Dvltsmany لكن أدرك أن الوضع كان من المرجح أن يعود النضال Kvytastvar انخفض إلى سيطرتهم. أراد الألمان لإيجاد الأدوات التي Anhsaraty في الأراضي العثمانية مفتوحة على السلع الألمانية، واستغل الفرصة المتاحة Sltanbdalhmyd خط للسكك الحديدية لربط البوسفور Kshydhshvd والخليج الفارسي. بعد توقيع العقد، أظهر الوفد الألماني في 8 رمضان 1317 ه / 10 يناير 1900، محطة سكة حديد برلين بغداد، Brayastqrar "كاظمة" Bhmzakrh المدفوعة في الكويت الشيخ، ولكن الشيخ له عدم الاهتمام (سوكولوفا، 1026). دعا رئيس العامة الألمانية القنصل Ashtmrykh ألمانيا في القسطنطينية، الشيخ بغض النظر مع Smanymzakrh، ولكن بريطانيا العظمى، التي تسعى إلى الحفاظ على الوضع الراهن في 14 Zyhj ە 1317 ه / 15 أبريل 1900 الاتفاقية الألمانية 1316 ه / 1899 م عن علم (هومو- 1027)، وMnqdnshd العقد. في محرم 1319 ه مايو / أن يبارك 1901 خلال اتفاق تعهد بأن دخول الأسلحة Azbnadr الهند وإيران والكويت والخروج لمنع ذلك (Abvhakmh، على الكويت Alhdys، 409، نص المعاهدة)، وكذلك إيران وبريطانيا العظمى المسموح به لل Slahhayqachaq، يتم تفتيشها السفن الكويتية (شرحه، و، 410).
Dshmnymyan عبدالعزيز الرشيد ومبارك عندما انتهت الحرب. Rvshnnyst بداية الصراع تماما.بعد وقت قصير من هذه الوساطة في النزاعات Mtslm M. باشا البصرة والحب المقدسة، Payangrft (Larymr، 1028)، ولكن الجهود المتواصلة والدعم من عبد الله يوسف بن عبد الرحمن راشد فيصل بن جنبا إلى جنب مع نظيره Ravadasht راشد بن مبارك غزو الإقليم، ولكن في التقدم نحو جبل Shmr، قطع 15 Zyqdh 1318 ه / 4 مارس 1901 م في Sryf بالقرب Rshydshkst بن لأسفل والخلوات (راشد، 161-163). العثمانية من موقع وسط ال 17 Zyqdh / مارس 6 الكويت باشا M. أرسلت الاقتراح الحامية العثمانية Drkvyt مباشرة تحت سيطرة إرادته (نفسه، 166)، ولكن مبارك رفض وطلب Azbrytanya عاجلا الكويت يكون في إطار الدعم الكامل. مغامرات الشيخ مبارك تحمل المسؤولية Khnmykhvast بريطانيا العظمى، فإن الجواب سيكون (Larymr، 1029-1030)، ولكن بعد إزاء تصاعد الصراع بين بريطانيا جيدة والعظمى، وهما في 25 أوال J. Sranjamhr 1319 ه / 9 سبتمبر 1901 تعهدنا بعد محادثات Vzmvjvd للحفاظ على (سوكولوفا، 1031).
في Jmadyalakhr 1320 ه / سبتمبر 1902 م، ويوسف إبراهيم الأدوار Bnbdallh للاستيلاء على الكويت، مبارك مؤامرة الاغتيال والنبيلة إلى قبيلة كرز محافظة تجمع القوة، ولكن تم الكشف عن الخطة (راشد، 176-177؛ Larymr، 1036) وعلى طاردت القراصنة كبيرة منهم بريطانيا وينثر و، يوسف بن راشد Bhbdalzyz لجأوا إلى منطقة عازلة حتى وفاتها عام 1323 ه Zyqd ە / يناير 1906 سوف Mhmanja (سوكولوفا، 1044). وهكذا، أخذت جهود جادة للإطاحة مبارك Payanrsyd، خاصة أن الدولة العثمانية بعد وسط المملكة، والصراع بين راشد بن سعود Vabn كان هناك تصعيد، لاحظ.
في 8 رمضان من 1321 ه الرب / 28 نوفمبر 1903 من Krzn الكويت التقى العلاقات الثابتة مستقرة مع بريطانيا العظمى. في هذا الاجتماع، دعا المسؤول العسكري، الشيخ إمبراطورية بريطانيا العظمى (سوكولوفا، 1037). Drjmadyalakhr 1322 ه / أغسطس 1904 بريطانيا العظمى الكابتن نوكس ممثل Drkvyt السياسية لتعيين الحدود الكويتية إلى الخارج لمنع Aqdamatmbark (سوكولوفا، 1039). في 23 شعبان 1325 ه / أكتوبر 1907. التعاقد الأولى مع نوكس ميناء مبارك خلال Bhanglstan Shvykh له أن المؤجرة إلى ميناء كبير Navganjngy بريطانيا (Abvhakmh، Tarykhalkvyt Alhdys، 33، 412-421) في 2 شعبان 1329 ه / 29 يوليو 1911 م الشيخ مبارك سوف Mvafqtkrd قبل التشاور مع الكابتن شكسبير الأجانب لا يسمح للغوص في المياه الإسفنج Vmrvaryd الكويت (شرحه، و، 422-423). 27 رجب 1330 ه / 13 يوليو 1912 Mmbark الكويت اتفقت مع إنشاء خط التلغراف (شرحه، و، 424). هذه العقود Khta 26 صفر 1334 ه / 3 يناير 1916 تم اعتماد ونحن بعد وفاة الشيخ مبارك، وأبقى بعيدا عن الكويت Nfvzdvlthay أخرى. في 1331 ه / 1913 قضية AD في الكويت بين بوب وDvltbrytanya ممتاز قابل للتفاوض وفي 24 شعبان 1331 ه / 29 يوليو 1913 توقيع عقد الطابع يعتمد على الاستقلال، وشيخ الكويت وحدود البلاد، تم التعرف عليه، ولكن Drgrftnjng العالمية الأولى، والتصديق منع (Dyksn، "الكويت وجيرانها"، 147-148). كانت متحالفة الشيخ مبارك مع الحلفاء في جهود الحرب لبريطانيا العظمى وأيرلندا الشمالية Mrzkhay Mtddvalyan البصرة والكويت وتهدد إحباط البناء (Larymr، 1546-1547). كان Shykhmbark صداقة مدى الحياة مع الشيخ خزعل عندما كعب قبيلة Brshykh خزعل Shvrydnd الحرب العالمية، وقال انه جاء لمساعدة (كاربنتر، 127-129). عهد الشيخ مبارك، وخاصة في السنوات القليلة الماضية يمكن أن يكون حقبة جديدة في تاريخ الكويت العد. وكان مبارك الكبير Shykhmbark عنوان في محرم 1334 ه / م، توفي في نوفمبر تشرين الثاني 1915.
8. جابر بن مبارك (1334-1335 محفورة ه / 1916-1917 م). في عهد الشيخ جابر Rvydadchshmgyry يحدث. خفضت الضرائب والده له الثقيلة (راشد، 230).توفي الشيخ جابر في ربيع الأول الهجري 1335 / في يناير كانون الثاني عام 1917 (راشد، 230-233).
9. سالم بن مبارك (1335-1339 محفورة ه / 1917-1921 م). له تخفيض رسوم الاستيراد أول من 4٪ وتمت إزالة رسوم تصدير (المرجع نفسه، 233). الكويت أثناء الليل واستمرت حتى البضاعة آرال. وAynrvanglysyha بسبب سياسة Janbdaran ە الشيخ الإمبراطورية العثمانية، في الاول J. 1336 ه / فبراير 1918 الكويت البحري مغلق (Dyksn، "الكويت وجيرانها"، 243، 251) وفي Nbramdnd للموظفين لمراقبة الصادرات في الكويت نشرها . Shykhsranjam لرغبات الشعب (رشيد، 239-240؛ Abvhakmh والكويت على Alhdys، 342-343)، ولكن فعل ذلك يسبب سعود بن (Dyksn، "الكويت وجيرانها"، 250). وكان الشيخ سالم الصباح خلال الخلاف بين آل سعود، وبداية نهاية الإمبراطورية Shykhmbark ارتفعت. منذ كانت متجذرة بداية هذا الخلاف صحية Drzyhj ە 1333 ه / أكتوبر 1915 في ولمساعدة الآباء والأمهات في قمع قبيلة عجمان جاء Bnsvd عبد العزيز، ولكن بعد فوزه على عجمان، وهو العام نفسه الذي قدم لهم ملجأ (راشد، 244-245). للمؤسسة الخيرية لابن سعود الصباح ظيفة فعظم قبيلة قد أرسلت قوات (المرجع نفسه، 237) وكان العداء Ryshhdartr. انه استقطب حركة الإخوان مسلم، وBhtbyry "الوهابيين تهدد" من 1332 ه / سنة 1914 م، أصبح شخصية عامة، Tvjhbdalzyz سعود (Dyksn، "الكويت وجيرانها"، 148-149). ذهبوا كفروا Khmrdm الكويت Myshmrdnd (راشد، 246) من قبل عبد العزيز للعمل Abzartvshtlby بدأ غزوه للكويت إلى التربة. الكويت بموجب معاهدة من 1331 ه / 1913 م، والحدود الجنوبية للMnyfh جبل عرف، ولكن الشيخ سالم تلقى Aynpyman إلى المادة السادسة المعاهدة 6 Rbyalakhr 1338 ه / 29 ديسمبر تم إلغاء 1919 AD Myanbrytanya وابن سعود،، وقال انه بالمقارنة أراضيها إلى القلق. Brtanyamyan الشيخ ابن سعود الحكم سليمة وأن أختتم (Dyksn، "الكويت وجيرانها"، 244، 252-253). وأخيرا، في 26 محرم 1339 ه / 10 أكتوبر 1920 M Aldvysh الإخوان زعيم فيصل بن سعود نجاحات Bhfrman إلى "Jhra أو فتاة. هزم سالم وتراجعت إلى القصر الأحمر (شرحه، و، 252-255؛ راشد، 254-262). انتهت مشاركة بريطانيا العظمى لدعم Bhdrgyry الكويت، ولكن استمر الخلاف. حتى خزعل، الشيخ أحمد جابر Pyshnhadkrd Mhmrh مع حفيد ابن تاجر من الشيخ سالم شيخ الكويت للتوسط بين Abnsvd إرسالها إلى نجد. قبول الاقتراح بريطانيا العظمى المشاركة في AH 1338/1920 م العراق. السلام البعثة في رجب 1339 ه / مارس 1921 لتحدثنا، ولكن الشيخ سالم Bamrg Jmadyalakhr 18 1339 ه / 27 فبراير 1921 م، وابن سعود المشاكل بين البلدين حول العد (بداية، و، 255-256؛ راشد، 275).
10. أحمد الجابري (1339-1369 محفورة ه / 1921-1950 م). الشيخ أحمد الجابر Frmanrvayyprdakht بعد عودته من الهضبة. في نهاية الحرب العالمية الأولى، كانت مشكلة تحديد الحدود بين نجد والعراق، والكويت زارة الشؤون الاجتماعية ە Asly بريطانيا العظمى. حتى الأطروحات Qyr مؤتمر كوكس عام 1341 ه Rbyalakhr / نوفمبر شكل M 1922، وكما قال ابن سعود كان قد وعد ثلثي منطقة محايدة في Khakkvyt الواقع، حصل (Dyksn، "الكويت وجيرانها"، 275). قبلت الكويت مؤتمر شرم الشيخ لشروط معاهدة 1341 Qyr Rbyalakhr في 12 AD / وقعت CE يوم 2 ديسمبر 1922. وفقا لمعاهدة تم تحديد منطقتين محايدة، واحدة بين الكويت والمملكة العربية السعودية إلى الجنوب والآخر من شمال العراق، (المرجع نفسه، 270-280 و؛ مهلا، 98-99). توتر العلاقات بين الكويت والمملكة العربية السعودية للحصول على مغامرة Msablh عام 1341 ه / 1923 م زيادة. ونفى Msablh Badyhnshynan الهضبة مع السلع التي يحتاجون إليها من رجال الاعمال الكويتيين الشراء على الائتمان، وهضبة ضخمة من الإيرادات الجمركية، وذلك في وقت لاحق سعى عبد العزيز لجمع الضرائب Badyhnshynan هضبة Khnmayndhay تعيين في الكويت، ولكن الشيخ ابن سعود رفض والتجارة الكويت Rathrym. وأعقب هذه الحصار أربعة عشر عاما (1342-1356 ه / AD 1924-1937) Bzrgyra المالية والشيخ الرياض بعث شقيقه للتفاوض (Dyksn، Nkvyt والجيران، "184-187، 331-332؛ راشد ، 382-383). أدى Dygryvrshhay الإخوان عبد العزيز بن سعود الفيصل على Aldvysh Shvrydnd، ولكن Jngshkst يأكلون ولجأ في الكويت. ومع ذلك، Jlvgyrykrd المساعدة بريطانيا العظمى الشيخ لهم. الأخوة استسلم في النهاية إلى السلطات في بريطانيا العظمى وبريطانيا العظمى Bdalzyzsprd لهم.
مرت بريطانيا العظمى في نهاية التمرد في Thaani مسلم J. 1340 ه / فبراير 1922 م الشيخ البقاء محايدة هذه الثورة التي أعطت له (Dyksn، "الكويت Vhmsaygansh"، 326).طلب العقيد Dvgrynmaynd ە السياسية بريطانيا العظمى في الكويت الشيخ كيف الديمقراطية في مكان، ولذا فإنني J. الاول 1357 ه / 29 يونيو 1938 المجلس التشريعي للNhadhshd مؤسسة الكويت، ولكن الشيخ في 9 Zyqd ە 1358 ه / 21 ديسمبر 1939 م، وحلت مجلس النواب وMrkbaz الأخرى 5 شكلت أعضاء أسرة الصباح وشيوخ بلدة 9 (Abvhakmh، Tarykhalkvyt Alhdys، 365-367؛ التاريخ، 2/277-278). ولكن الزيت المغلي Zyhj ە 1356 ه / 23 فبراير 1938 نقاط M الشيخ استكشاف ذلك في 9 Zyqd ە 1352 ه / 23 فبراير 1934 M Shrktnft الكويت كان (Qdvrh، 117) آمالا جديدة لجلب وبيع النفط Nkhstynbshkhhay في 30 AH 1365 رجب / 30 يونيو وتحسين الاقتصاد الكويتي في عام 1946. توسيع التعليم والصحة والخدمات العامة بسرعة وDvrannv تقريبا في طريقهم إلى الكويت. الشيخ أحمد الجابر على 'ربيع 10 أنا الهجري 1369 / I Mdrgzsht يناير 1950.
في الساعة 11. عبد الله Alsalm (1369-1385 محفورة ه / 1950-1965 م). كان عام 1950 Ghazkahsh العقد السادس تهيمن بريطانيا العظمى في الكويت. مما لا شك فيه أحداث مثل تأميم النفط Ayrandrdvran مصدق الطبيب الوزراء، وAH 1371 / م 1952، مصر وJmalbdalnasr الارتفاع، RAID 3 في فرنسا وبريطانيا وإسرائيل في 1376 ه / م 1957، تأميم Svyzv القناة، والثورة العراقية عام 1379 ه / م 1959 ترك التصعيد للشعب الكويتي وJnbshanan لها تأثير كبير في المعركة ضد بريطانيا والاستعمار الكبرى. عام 1373 ه Rbyalakhr / ديسمبر 1953 الشيخ عبد الله CE بعد Mzakrhhay طويلة شركة نفط الكويت، وقعت الشركة عقدا جديدا بموجبها 50٪ من الشركة الخاصة الفائدة Tlqgrft الكويت. الخطوات الأولى الكويت على طريق الاستقلال، وهو ما من شأنه أن يعطي الخدمة البريدية Vgzrnamhay 1378 ه / 0958 م بدأت. في 1380 ه / 1960 م المحاكم الخاصة Atbabrytanya ألغيت وحلت محلها كان المحاكم الكويتية. عام 1381 ه / 1961 م نشرت Mlykhvd الكويتي المال، وأخيرا 6 محرم 1381 ه / 20 يونيو 1961، استقلال الكويت، وأصبح من 1317 ه معاهدة / 1899 حصانا محل يماني الصداقة والتعاون عام 1381 ه / 1961 م توفي. في رجب 1381 ه انضم / ديسمبر 1961 CE الكويت للأمم المتحدة طالبوا بأن السوفييت جاء Vtvshd، ولكن مجلس الأمن في 20 AH 1382 Zyhj ە / 14 مايو 1963 م Zvytpzyrft الكويت (أمين، 275). بعد إعلان استقلال الكويت، عبد الكريم قاسم، زعيم Raqdr مؤتمر صحفي في 10 محرم 1381 ه / 24 يونيو 1961 في بعض الكويتية العد Khakraq. وحث الشيخ عبد الله المساعدات العسكرية المباشرة من بريطانيا العظمى. من يدعي أنه Dnbalkshth اختفت الكريم قاسم (النفيسي، 43، 44، 47). تم تجميع Drshban الكويت 1381 ه تم تشكيل / يناير 1962 على أساس الدستور اعتمد، أعلنت خاصة Frmanrvayykshvr مبارك سلالة (1838-1915) (تاريخ 2/99). في شعبان 1382 ه عقدت / يناير 1963 أول انتخابات الجمعية الوطنية وتشكيل حكومة جديدة (Qdvrh، 124). قاد الكويت الخدمات العامة مثل التعليم والصحة Alsalm عهد الملك عبد الله أصبح أكثر انتشارا، وخاصة في مجال العلاج المجاني، ومنتج للنفط Myankshvrhay. الشيخ عبد الله توفي في 20 رجب 1385 ه / AD 24 نوفمبر، 1965.
12. سالم الصباح (1385-1397 محفورة ه / 1965-1977 م). واستبعد Drgzshtbradrsh على الدفع. عام 1386 ه / 1966 صدر الضغط أمير CE من الرأي العام حصة Qanvnypyramvn انخفاض الدخل القومي في ابريل نيسان من ذلك العام، تم تطوير برنامج التنمية الاقتصادية Pnjsalhay. في أعقاب الحرب العربية الإسرائيلية في عام 1387 ه / 1967 م، حالة استعداد، والجيش وأرسلت فريقا للمشاركة في ە السويس Bhmntq القناة. أيضا من مبيعات النفط إلى الولايات المتحدة وبريطانيا العظمى Khvddaryvrzyd. تحسنت الكويت الشيخ صباح Alsalm انهيار الاتحاد السوفيتي علاقات التعاون الاقتصادي والتقني كان Bstnqrardadhay (التاريخ، 2/105). في عام 1968، والكويت Hmrahba ليبيا والمملكة العربية السعودية وعضو مؤسس للمنظمة العربية المصدرة للنفط من (أوابك) الدخل، وهذا العام أعلن أن تم إغلاق الدفاع المعاهدة بعد المتبادلة بين Astqlalkvyt هذا البلد وانجلترا عن طريق الاتفاق المتبادل إلغاء Nalam في بريطانيا العظمى ونهاية من 1391 ه / م 1971، وقد Byrvnkhvahd قواته من الخليج الفارسي (مانسفيلد، 189). في شعبان 1396 ه / أغسطس 1976 مع ممثلين عن القتال Dyryn التالية Dvlt ە ضد البرلمان الشيخ صباح حل البرلمان أصدر جهاز كمبيوتر محمول استمرت Dvranftrt إيان حياته وبعد وقت طويل. الشيخ صباح يوم 20 محرم 1398 ه / 31 ديسمبر 1977، وبعد وفاته جاء إلى الإمبراطورية الجابري Jabralahmd.
المراجع: Abvhakmh، أحمد مصطفى، على Alhdys الكويت، الكويت، 1984 م، سوكولوفا، Tarykhshrqy قناة العربية، ترجمة محمد أمين عبد الله، بيروت، على الدول العربية المعاصرة، ترجمة MH المدينة، طهران، 1361 ش؛ Jvdt أحمد، والتاريخ، اسطنبول، 1309 قبل الميلاد؛ حمزة، فؤاد قلب شبه الجزيرة العربية، الرياض، 1968؛ خزعل، حسين خلف، على قناة العربية، بيروت، 1968؛ راشد، عبد العزيز، على الكويت، بيروت، 1978؛ الريحاني، أمين، Mlvkalrb، بيروت، 1967؛ Zavy، A.؛ على Alahtlalyn، وشركة بغداد، AD 1955؛ Qdvrh، Zahyh، على Alhdys العربية، بيروت، 1985 م، لوتسك، و، العربية تاريخ Drqrvn جديدة Babaei برويز، طهران، الشيخ 1356؛ نجار، عبد القادر Mstqy، Altarykh Alsyasylamarh السعودية العربية، القاهرة في عام 1971، عبد الله فهد النفيسي، الكويت؛ المواضيع الراي، لندن، 1985 م، ويلسون، أرنولد، Khalaj، الترجمة الفارسية من قبل محمد سعيدي، طهران، SB 1348، أيضا:
أمين، سيد حسن، الشرق الأوسط النظام القانوني، لندن، 1985؛ ديكسون، H. R. P. والكويت وجارتها لها، لندن، 1956، مؤشر؛ دينار، والصحراء العربية، لندن، 1967؛ هاي، روبرت، والخليج الفارسي وعمان ووسط السعودية، كلكتا، 1915؛ مانسفيلد، بيتر، والشرق الأوسط ، لندن، 1973؛ مايلز، S. B.، والبلدان والقبائل في الخليج الفارسي، لندن؛ Phillby، ح. شارع جون، sa'udi العربية السعودية، بيروت، 1968، والشرق الأوسط وشمال أفريقيا <1984-1985.
Kazmbrgnysy


التراجع عن التعديلات

Alpha

[رود]

الأفلاج، هضبة واسعة الإقليمية في جنوب البلاد. في الماضي، كانت تسمى هذه المنطقة CP (إبراهيم معادية، 541؛ بن Khrdadbh، 153؛ حمدان (81 عاما) روبي، Bldan، 3/908). الآن تعتبر الأفلاج وظائف الشكوى منطقة (H-74-75) من الشمال إلى منطقة بيرك، Mqrn الجنوب والشرق Albyaz Bhjlgh ويقتصر DHY الرمال الغربي (2. (EI بالشلل في الماء Bhmny كلمة التشغيل. والنهير والجداول التي لديها بعض معنى (روبي، المرجع نفسه). الحمداني يكتب في مجال المياه في Fvranmyknd التي تسمى CP (ص 272). Drman اليوم المصطلح الذي يشير إلى قناة (2 (EI
يعتقد أن منطقة داخل Jghrafynvysan قديم 18 و 5/115 (همدان، 81) Ymamh الطريق إلى اليمن بعد المناطق الإنفاق، Nbh، Mjaz ح ·، الألغام، وثور الشفق (ابن Khrdadbh، 193). وتبلغ مساحة أرض Nyzaflaj روبي Ymamh (المرجع نفسه، وانظر أيضا: Hamdollah، 263؛ Abvbyd، MJM ...، 1029). الأفلاج في جميع أنحاء شمال شرق إلى الجنوب الغربي نحو 80 صغيرة ("معجم العربية 1". (129 للهجرة القديمة مصادر المسافة بين CP و 6 أيام، والمسافة بين مكة المكرمة والشلل تم الإبلاغ 9 أيام (Abvbyd، Almsalk. .، 377؛ بن عبد-441) ناصر خسرو بالشلل يتجول بين منطقة واسعة الأمر الذي يضفي المسافة إلى مكة المكرمة هو 180 ميلا (ص 143) Mghynh والأفلاج المسافة بين القوافل التي سافر Rbalkhaly سرعان ما انتشرت في جميع أنحاء العالم والجاهل. وكانوا في طريقهم للتجارة. Aynrahha الجزء الأخير من طريق الحج (من عمان إلى مكة المكرمة)، وكان على طرق القوافل من طريق الحج Rbalkhaly منطقة الحدود الشمالية من الشباب Nyzmypymvdnd الأفلاج (H، 400-401).
المياه الشلل يأتي من الجبال Jlfar (علي، 115). روبي يكتب المياه، ومن المرجح أن يحدث الشلل بالشلل جيدا Msbsylhay (المرجع نفسه). المياه الجوفية الأفلاج Vahhbrymy التقدم أيضا (كيلي، 52) وYmamh Snby في مجال المياه الذي Fljbhrhmnd (روبي، Almshtrk، 283-284). همدان سوق مركز الشلل Aslyfalyt قبيلة JDH كما البوابات الحديدية، وارتفاع جدار من 30 البساط هو وأين (400 متاجر في جميع أنحاء السوق موجودة Vdrvn التخلص من الآبار المياه لأن 260 على نحو سلس وشرب الماء مع ص 272-273). وقد شلت ناصر خسرو في Sfrnamh له من 4 قنوات نظام الري منذ hnkhlstanhay K تقارير · (ص 144). والمياه في المنطقة هو جبل الأفلاج Tvyqqrar Tvyq السمان المستوردة من الغرب إلى الجنوب، حيث الأفلاج Khrjv ويتكون من عدة بحيرات (ريحان، 2/117). شلل الماء العادي يتدفق نحو الشرق والجنوب. Nahyhaz الأراضي الزراعية الخصبة والمناطق السكنية هي من بين أفضل ("Frhngjghrafyayy العربي"، المرجع نفسه). وظلت بقايا الصرف السابقة، مستويات المياه الجوفية تشير إلى انخفاض معدل هو 9 أمتار ("الشرق 1". (92 سكان الأفلاج الأولى كانت في وقت مبكر من الصحابة القرآن الكريم يذكر K · تقرير التنمية البشرية (Abvbyd ، Almsalk، 377؛ ونقلت أيضا ابن عبد، المرجع نفسه) في الطين يسمى Drymamh الريفية زجاجي وQtadh أن يطلق عليه الشلل (الطبري، و 19/10؛. Khalkani ابن، 6/373)، ولكن الصحابة Krmh الطين التي شلت الإسكان والصحابة ياسين Zkrmyknd (انظر: الطبري، المرجع نفسه، ابن كثير، 1/227). الياقوت الشلل، يعرف الإقامة Dyrynqvm عاد (Bldan، 3/910).
4 القرن BC، أرض Njdh همدان، والسلطة Qshyr JDH الأولاد Hrysh وبقية سكان كعب يعرف Khbrmydhd (ص 272، وانظر أيضا: روبي، و، 3/909). في القرن المقبل Aqtdarqbylh JDH تضاءل تدريجيا وحلت محلها قبائل Qshyr وHrysh. Sranjamqbylh J. الحزمة نيوزيلندي · ح وهذا هو، وبعد عدة قرون، ونظرا لأهمية الطاقة في هذا المجال. ترحيل خليفة آل خليفة باسل مقر إقامة Bnytbh (= TVB) هي فرع من قبيلة J. الأفلاج نقلا عن والأطفال TBH له هم مستقبل هذه المنطقة، إلى الكويت (2/276). Nyzmynvysd مونس النصف الثاني من القرن 17 م، واحدة من فروع قبيلة نيوزيلندي · ح أن Tvbkhvandh كان الهضبة الجنوبية من منطقة الأفلاج ومركز Hdar تحولت، ثم Hdar وادي Dvasr ذهب، ثم اتجهت شمالا و(في قطر Mskngzydnd ف 213). يبدو أن يجعل من هذه الهجرات وقعت في هذه المنطقة ويرجع ذلك إلى قوة متفوقة Hakmytdvasr. الآن سكان وأصحاب الأفلاج Ghalbazmyndaran Dvasr قبيلة Bnvkhzyr هم من المزارعين، ولكن تلك مختلس Azqbylhhay، Saholan، Sby، Bnytmym، NZ ح · وبعض القبائل الصغيرة مسكن هناك الأفقي. أيضا هناك عدد كبير جدا من الصور الظلية اسود والمختلط ("معجم العرب"، 129، "معجم من الخليج الفارسي ... 2". (1355 الأفلاج الإقامة Jzymat أيضا (واحد من Shyrhhaynz · ح) وقبائل الفضولي، آل Mghyrh، وVsylh من Bnyhajr هو (H، 186، 195، 209.) الأطفال كتاب عن الفي شخص في المنطقة يعيشون K · hsny Mzhbnd (Miles. (428 من الأفلاج في عام 1979 م / 1358 S، 22 ألف شخص يقدر أن كل الوهابيين كانت (". معجم" العربية الذكر) الأفلاج البلد العديد من المدن بما في ذلك: ليلى، والرواية، الأزرق، Hdar، SYH، الرجلة، Shtbh، Ghyl، ومروان HMR (H، 75 "معجم العرب". (130-131 المنطقة الأفلاج Lylyprjmyttryn وعاصمتها.
المباني Aynnahyh Qsralady التي يعود تاريخها إلى عهد همدان، والتي تقول انها ستقوم Vjdys TSM (ص 273) والذي يبدو أنه بناء على SYH جنوب لQsyratad هو معروف اليوم، هو من بقايا تبقى من القصر Alady (2. (EI
Hngamzhvr JDH قبيلة لعدة قرون في وقت لاحق الإسلام بالإبقاء على الأفلاج المملكة Nyzaqtdar في هذا المجال. الدين القبلية Aslamdramd في 9 ه (المرجع نفسه). وليد بن يزيد في BC 126 بعد وفاة واحد من اثنين خلال معارك Mntqhdrgrft العربية النظر فيها. بعد سوف Nmanhakm Ymamh عبد الله بن Mndls تعيين الشلل إدريس حنفي، ولكن الشلل Ynybnvamr بن المقيمين SSH و حلفائهم، Bnvkb بن Rbyh، وQshyr Bnvqyl لا يسر مع هذا التعيين وذهب إلى المعركة مع Mndls بن إدريس. في هذه الحملة، وقتل بن إدريس Mndls وابن Tsryh (E M) في حادث في تاريخ الحملة ضد شلل الأطفال الأولى التي تعرف باسم Rbbh (الغفران Alflj الأول). أصبح النعمان قتل بن إدريس علم Mndls Bdallhbn عندما، للانتقام من الآلاف من الناس تجمعوا حنيفة Azbnv مع السكان الشلل كافح وانتصر في ساحة المعركة في الحرب العالمية الثانية شلت كان يسمى Bnvjdhvard البناء (الغفران Alflj II) (ابن الأثير، 5/298-300، وانظر: ابن Khalkani، 6/372، الذي أسفر عن مقتل بن Adryshnfy Mndls وTsryh ابن AD 126 في يشير إلى شلل في الحرب، وانظر أيضا: ابن خلدون، 3/234).
الجياع بالشلل الناس على خسرو ناصر درويش التي كانت الثابت، Vsfmyknd ويقول انه انضم الى العدو بحيث الأسلحة حتى Nmazhazr (ص 143-145). في 1199 أعلن قبل الميلاد، وقت سعود بن عبد العزيز (النقش 1179 حتي 1218 قبل الميلاد) سكان الأفلاج في ولائهم نحوه (ابن غنام، 162؛ محوت (240 بعد أن قامت الحكومة في الرياض والمناطق المحيطة لتوسيع Astvarsakht الأراضي في أقاليم كل قضاء، الأفلاج، Hvth، وادي النار Dvasr تقع جنوب الرياض الرشيد كان تحت Sytrh، Tsrfkrd (H، 370؛ Zrkly، 30).
الأفلاج مقارنة الهضبة الشمالية ومنطقة وراء القضايا السياسية في المنطقة، دورا هاما. مثل القرى أباد رائعة عادي، الرجلة، ليلى، الأزرق وSYH Akhtyarksany التي تسمى A. هناك. يتم تشغيل Tphay المناطق الريفية، ومستقلة عن غيرها من القرى تحت رعاية الشيخ القرية. فقط القرية والقرية بقيادة الشيخ في واسط تدار بشكل مستقل HMR. Malyatsalanh الأفلاج حوالي 20 ألف دولار، ثلث البداوة وBhvsylh ثلثي الآخر من القرويين A. الوهاب المدفوعة ("Jghrafyayyrb الثقافة". (129 تواريخ همدان مختلف الأفلاج اسمه، وكما هو معروف سفاري Rabhtryn نوع (ص 274) . تاريخ خسرو ناصر بالشلل من تاريخ Bsrhv يعرف أفضل في أماكن أخرى (ص 144). الآن المنتجات الأفلاج والتمر والقمح والشعير والبرسيم والذرة والدخن (في "معجم العرب"، المرجع نفسه). النخيل الوقت والتاريخ Aflajpr رقيقة وضيقة (في "معجم من الخليج الفارسي". (1354 Byarynkhlstanha وZmynhaykshavrzyaz Bchahast ("الشرق". (92 مواقع النفط الأفلاج الأخرى سوف ترسل (ريحان، 2/31). Asbyky Azcharpayan Aynmntqhastk · ح Bhvsylh Qbylhhayshranshyn تربى نيوزيلندي · ح وقبيلة إلى قبيلة وخفض Qsym يتم إرسالها. الحيوانات Ahlyayn أخرى، مثل أجزاء أخرى من الهضبة الجنوبية والجمال والحمير والأبقار والأغنام والماعز. الإبل في هذه المنطقة أكثر من Shmr جبيل هو تان، وVkvchktr أغمق ( "معجم العرب"، "الخليج الفارسي معجم"، المرجع نفسه).
المراجع: إبراهيم معادية، Almnask والأماكن من خلال Alhj وMalmaljzyrh، Bhkvshsh Jasr الثناء، الرياض، 1401 ه / 1981 م، وابن الأثير، Alkaml؛ Abnkhrdadbh، عبيد الله، Almsalk وAlmmalk محاولة Dkhvyh، ليدن، 1889 م؛ Abnkhldvn، Albr؛ بن Khalkani والوفيات وبن عبد Hmyry، M.، Alrvzalmtar، Bhkvshsh إحسان عباس، بيروت، 1975 م، وابن غنام، H.، تاريخ نجد، والدين جهد الأسد، بيروت، 1405 ه، ابن كثير، Albdayh؛ Abvbyd عبد الله البكري، Almsalk وAlmmalk، Bhkvshsh فان لون ولك. روعة، تونس، 1992 م، وطي، MJM نحن Astjm لمحاولة مصطفى SQA، بيروت، AH 1403/1983 م؛ دمشق الأنصاري، M.، Aldhr النخبة، حركة الإصلاح الوطني Bhkvshsh، ليبزيغ، AH 1281 / م 1865؛ مستوفي Hamdollah، NZ hhalqlvb · محاولة Lestrange، ليدن ، 1331 ه / م 1913، H، فؤاد Qlbjzyrhalrb، الرياض، 1388 ه / م 1968، الريحان، صادقين، العربية الإقطاعية، بيروت، 1967؛ Zrkly، خير الدين، Alvjyz الشبه الأذى الملك عبد العزيز، بيروت، 1984 م؛ الطبري، والتعليق، العام، المجلد. (B)، Alhdvd Alshrqyh Lshbh Aljzyrh العربية، ترجمة، خيري حماد، بيروت، 1971 م، مونس، H.، تعليقات على الأطلس التاريخي للإسلام، القاهرة، 1407 ه / 1987 م، ناصر خسرو، والسفر، في محاولة محمد Dbyrsyaqy، طهران، و 1355 الشيخ؛ الحمداني، H. السمة جزيرة العرب، الجهود التي تبذلها AKV محمد، بيروت، AH 1403/1983 م، روبي، Bldan، وطي، Almshtrk، بيروت، AH 1406/1986 م، وأيضا:
EI 2؛ معجم العربية، غراتس، 1979؛ معجم من الخليج الفارسي، ص أوم؟ ن ووسط السعودية، Farnboroug، 1970، والشرق الأوسط، دراسة الجغرافية، لندن، 1988؛ مايلز، S. B.، والبلدان والقبائل في الخليج الفارسي، لندن، 1966؛ فيلبي، J.، سا س عودي العربية السعودية، بيروت، 1968.
Z. خسروي

[رود]

استولى آل خليفة الأسرة الحاكمة السعودية Tvby المالكي الدين العرب في السنوات الأولى من القرن 18th في جنوب الفارسي Kvchydnd ساحل الخليج، عن 1196 ه / 1782 م أرخبيل البحرين وحكام البحرين اليوم.
السياق التاريخي: في النصف الثاني من القرن 12th AH / 18 شرق الأراضي CE وجنوب الخليج الفارسي، ومجموعة متنوعة من القوى الوطنية والأجنبية كانت مسرحا للصراع. استمر الصراع أدى إلى ظهور سلالة جديدة من ثلاثة في النمو تنته بعد: آل سعود في المملكة العربية السعودية، آل خليفة الصباح، الكويت والبحرين.
العثمانية وجودها في الخليج الفارسي من القرن 10th ميلادي / CE كان 16 (Abvhakmh، 37). البصرة العثمانية عندما فتحت، يتم استخدامه كقاعدة لضرب البرتغالية. بقيت هناك عدة مرات الإمبراطورية العثمانية وحاربوا للحفاظ على البصرة وآخرون. ولكن العثمانيين في القرن 12th AH / CE 18 حالة الفوضى. كان باشا بغداد في بلاد ما بين النهرين لم يسبق أسوار المدينة وMtslm (بما في ذلك الضرائب، ومحافظ) البصرة حكمت كمستقل. سلمت القبائل العربية مشارف البصرة، وخاصة BNB كعب، كل يوم وأحيانا إلى الجانب العثماني على حد سواء والضرائب المدفوعة. خلال هذه الفترة، وهو الحدث التي وقعت كان لها تأثير مباشر على ظهور آل خليفة: الإنجليزية شركة الهند الشرقية، إلى أن النصف الثاني من AH القرن 11th / 17 السياسات التجارية سمند CE الغزوات المتتالية فاز (ويلسون، 138) البصرةجعل مسألة العلاقات بين بغداد وكريم خان زند باشا أنه أكثر قتامة. داهمت أخيرا كريم خان Bhanh العثمانية الضرائب المفروضة على الحجاج الايرانيين في كربلاء، عام 1189 ه / 1775 م البصرة (أبو الحكم، 35، 36). Mhasrh 13 شهرا في البصرة، وقدم التجار العرب إلى الحدود الجنوبية للخليج الفارسي، بما في ذلك موقف قطر Zbarh نمقت خليفة آل Zbarh، الذي كان يجلس في ذلك الوقت، صلبة. بسبب كريم خان في 1193 ه / 1779 م توفي الوضع الايراني Shyrazh من Gsykht آل خليفة ملك البحرين احتلت وسط الاضطرابات ويحكمها "وقال،" التي تلت غزو البحرين لسنة 1149 ه نادر / 1736 م التي قد انتهت.
آخر قوة بنك الخليج الفارسي، خالد قبيلة BNB سلطة الموانئ في الشرق المملكة العربية السعودية، وقطر، والكويت، وتنورة الشرقية والظلام وبعض انتشاره في Alsyr عمان (الإمارات العربية المتحدة اليوم) المعيشة (هومو ، 38).العثور الجديدة Aydyvlyzhyk قوة متنامية في وسط الجزيرة العربية. كان لديهم 20 عاما لBNB خالد دفاعية، معالجة هجومية وفي النهاية تم التغلب أنها (المرجع نفسه، 42)، وهاجم شاطئ الخليج الفارسي الجنوبية. ولكن محمد علي باشا من مصر إلى السعودية قبل مهاجمتهم المحتجزين. وهكذا، اضطراب الوضع الداخلي، وبلاد ما بين النهرين العثمانية والسعودية، ودعم BNB خالد قبيلة آل خليفة، يسمح لهم الحكومة لجعل موقفها من Zbarh والبحرين.
الأصل: كان يسمى محمد فيصل بن خليفة سلالة الجد كبير من هذه العائلة هو جزء من نيوزيلندي Tvby العربية · ح، عدنان القبائل التي تعيش في الهضبة العربية الشمالية، وتعتمد على (المرجع نفسه، 45، 49). يتم أخذ TVB اسم "السل" الجذر يعني النزوح والهجرة. كانت مساحة الأراضي Tvbyha المواطنين الأفلاج Hdar. نيوزيلندي · ح القبيلة في أواخر القرن سوف BC 11/17 تكون كبيرة إلى كوتشي. ليس من الواضح بسبب الهجرة.بدأ عام 1128 ه Tvbyha / 1716 م، وSydmrvaryd Kvchydnd الكويت وأعمال. شكلت سلالة الصباح أول حكومة لها. في 1179 ه / م 1765، في أعقاب خلاف مع آل خليفة BNB كعب، الأمر الصباح أو لن يكون المخصب أو الصودا، وكان Zbarh الغسيل (المرجع نفسه، 65-66) والبصمةفي الوقت سعى الشيخ محمد آل خليفة، حاكم بوشهر الشيخ Nsrkhan، بالقرب من الحكومة الإيرانية للضريبة اذا كانت الحكومة عينت في وقت لاحق لشيخ البحرين (الآدمي، 64).كتابات المؤرخين، الشيخ خليفة بن محمد، وكان الشيخ الوهابي Zbarh يست سعيدة (Abvhakmh، 64؛ Rmyhy، 3). سوف نجاحات أخرى الوهابيين في عالم من Tdyyd النظرية Tvby الدول.
شيوخ:
1. Ahmdbn محمد (1196-1211 ه / 1782-1796 م).أدى هذا الحدث إلى عداء بين آل خليفة الشيخ منطقة وادي Nsrkhan (الآدمي، 34). المؤرخون يختلفون حول مواعيد ضبطت البحرين، ولكن في سجلات شركة الهند الشرقية. رسالة مؤرخة 28 Zyqdh 1196 ه / 4 نوفمبر 1782 م التي تقول "نهبت Tvbyha البحرين" (Abvhakmh، 109)لم يفعل ذلك. وهكذا، الشيخ أحمد "الفاتح" كان عنوان وسيادة آل خليفة الأسرة الحاكمة في البحرين مؤسسة.). Zbarh في ذلك الوقت. الشيخ أحمد تنفق الصيف في البحرين وباقي العام في Zbarh في 1211 من AH / 1796 AD الرجل ودفن في المنامة (المرجع نفسه، 117).
2. سلمان بن أحمد (1211-1236 ه / 1796-1821 م). بدءا من عهد السلطة الشيخ سلمان آل خليفة يدعم ارتبط قبيلة خالد BNB. في 1210 ه / 1795 م بروك، رئيس BNB خالد، على Mtvh (المعلمين والمبشرين من الوهابية) والجماعات المسلحة الذين تابعوا الحروب في عام 1207 و 1208 ه / 1793 و 1794 في يشعرون استقر، وبعد ذلك غزت Bdalzyzbn سعود (1132 -1218 ه / 1720-1803 م)، ويشعر والقبائل المتحالفة خالد غزو BNB "نجم" أشعر كما عين أول حاكم Ghyrkhaldy (المرجع نفسه، 140) والشيخ سلمان الخوف من سطوة الوهابيين لZbarh Kvchyd البحرين. أصبح إمام مسقط، حيث آثار الاضطراب في الشؤون الداخلية للأمر السيادية يدفع العودة دفء شيراز مع خليفة آل Sydsltan الوقت نفسه، العدو (القسم الاكليلية، 42).بعد Sydsltan سيد سعيد عين ابنه لحكومة البحرين، الشيخ سلمان، أحد الأخوة إلى أخذ الرهائن، ومسقط.
توفي شقيق الشيخ سلمان بعد وقت قصير من وصوله الى عمان والبحرين آل خليفة إلى استعادة سعود Bdalzyzbn الإمام الوهابيين، طلب المساعدة. Amyrnjd لالتقاط الجيش البحريني بقيادة إبراهيم بن Fysan أرسلت الصودا. وهكذا، سيد سعيد هزم وطرد من الجزيرة، ولكن Amyrnjd دعا قائد الحكومة البحرينية آل خليفة الوهابي جلس إلى Zbarh. (الأمين، 157). في وقت لاحق، تم التوصل إلى مجموعة أخرى من الهضبة Zbarh الشيخ عبد الله الشيخ سلمان وشقيقه للفوز الهضبة. مسقط، اللفة الإمام آل خليفة، لكنه اكتفى المساعدة المالية لهم. داهمت الجيش جمعها والبحرين. هزم بن Fysan في (رحمة) Arhmh بن جبر آل Jlahmh هرب.دفع محمد علي باشا لمصر للاستيلاء على الهجمات السعودية. أدى الغزو علي آل خليفة لإطلاق سراح المعتقلين، وعادوا إلى البحرين (الموثق، 123). بن خليفة، الذي يرأس بالأصالة عن نفسه وQysan Arhmh في خطر، فإنها تغلب عليه، ووضع القوات في القطر. في هذه الحرب، سيد سعيد بن الإمام Fysan وArhmh فشل Arhmh مسقط، وانه يريد مساعدة في السفن الحربية لمهاجمة البحريني له سيئة، لكنها فشلت، وعاد إلى مسقط.
و.شيوخ الشيخ عبد الله البحرين الشيخ سلمان وكذلك شاركت في اتفاق. توفي الشيخ سلمان عام 1236 ه / م 1821 في البحرين.
3. عبد الله بن أحمد (1236-1258 ه / 1821-1842 م).فعلت. تسمى أحيانا كان الحاكم رجل عظيم أن تفعل أشياء مختلفة (Rmyhy، 4). ومع ذلك، في عهد سلمان عبد الله يشارك سلطته بحيث يمكن أن ينظر إلى التوقيع على أي اثنين من "البحرين شيوخ" عند سفح معاهدة 1235 ه / 1820 م بريطانيا العظمى وشيوخ من الخليج الفارسي (الأقسام الاكليلية، 300 ، 301). واصل النظام تحت الشيخ عيسى في 1286 ه / م 1869 و، ولكن بعد وفاة الشيخ سلمان، عبد الله حث العاهل البحريني. هذا الفكر إثارة الحروب الدامية داخل الأسرة الحاكمة، وعلى الرغم من أن عبد الله أدى في البداية إلى الفوز، ولكن الاضطرابات السياسية والاقتصادية في البحرين رسمها. كان الناس غير راضين بشكل متزايد. والجزر من الفقراء الهجرة إلى المدن وتدمير (Rmyhy، 5).119، الموثق، 124). ولفت الى انه في وقت لاحق التمرد من أبنائه، ومحمد علي، حفيد شقيقه سلمان قمعها. بين 1254 و 1256 ه / 1838 والثانية 1840 الهجوم على الوهابية المصرية والرصاص الغزو الوهابي الأحساء وهرب إلى البحرين.الشيخ أخيرا في 1255 ه / 1839 م اتفق مع محمد علي باشا في حكم Khvrshydpasha هضبة العسكرية التي بموجبها وقعت مصر معاهدة بشأن الاعتراف البحرين والبحرين لدفع سنويا للحكومة المصرية لدفع 000'3 جنيه استرليني. ولكن بعد توقيع معاهدة لندن عام 1256 ه / م 1840، الحكومة العثمانية وبريطانيا العظمى وروسيا وبروسيا والنمسا، وحدود مصر، محمد علي باشا على العودة إلى مصر لالتزام البحرين باطل (Rmyhy، 11؛ Zrkly، 4 / 194) والتي تحميل الخاص بك عن طريق محمد علي الشيخ و، أبناء خليفة بن سلمان، وهددت الحكومة الإيرانية لإغلاق الرؤية (القلم الذهبي، 118، 120). علي محمد لإجبار الناس على إيمان (الموثق، 125) في عام 1258 ه عبدالله / 1842 هزم CE. الصباح للكويت كان على وشك أن يساعدها، لكنه لم يوفق، فراح للحصول على مساعدة لهضبة ثم إلى مسقط، ولكن لم ينجح ومسقط مرض وتوفي في نهاية المطاف في نفس المكان (Zrkly، 4/195 ).
4. محمد خليفة (1258-1286 ه / 1842-1869 م). عندما جاء الشيخ محمد، وكان الشيخ عبد الله في الخليج الفارسي وسيساعد أي شخص. تحولت M للحفاظ على سلطته على انجلترا في 16 AH ربيع 1265 ربيع الأول / 9 حالات الطوارئ 1849 م العقيد HNL، الممثل المقيم في المملكة المتحدة في بوشهر، كتب: "وجدت أن جميع البلدان في المنطقة لهذا أو ذاك سلطان تعتمد على لي كنت لحكم بريطانيا العظمى TBH المسار يعتمد لم تعجبني وأنا متأكد أنك سوف ندخل في Vabstgantan الضرر "(Rmyhy، 12). ولكن بريطانيا العظمى في هذا الوقت لا يمكن أن يكون الصراع مع العرب الأصليين، رفض العرض. مع وفاة عبد الله في مسقط الوهابيين، الذين يدعون حكومة البحرين لدعم أبنائهم، أخذ عبد الله، عبد الله خطر.وحثت البحرين لمساعدة الحكومة أدت الى القبض على روافد (القلم الذهبي، 125). على أي حال، أولا حاكم الشيخ محمد لقمع المعارضة على مر السنين.بعد 11 شهرا، إلى السلام (الموثق، 126). من 1276 ه / 1860 م بدأت بريطانيا العظمى التدخل في البحرين، وخاصة لأن أثير Ngaryhay موقف القضية البحرين الشيخ محمد مرة أخرى. من أجل تعزيز موطئ قدم لها بريطانيا العظمى والصفقات مع قضية البحرين كدولة مستقلة من الامتثال للاعتراف الإمبراطورية العثمانية.الحرب لا يجعل (Rmyhy، 13). بريطانيا العظمى أخيرا حصلت على الفرصة. سنة 1285 ه / م 1868، يخشى القبائل تحت قيادة الشيخ محمد في Shvrydnd قطر وانه في وقت متأخر واستمر حتى العمل على الهجوم، ولكن تحطمت الحدث إنجلز حدة العد شهادة الزور والسفن الحربية إلى البحرين وقلعة الشيخ المنامة في قصف وتخلى عنه وشقيقه الشيخ علي الذي وضع قاعدة (Zrkly، 4/96).تحولت صديق 20 عاما الإخوة الاعداء. وكانت تكره البريطانيين لدعم شعب البحرين، الشيخ علي الشيخ محمد وعدوه Dyrynh، محمد بن عبد الله، وكان حليفا في 1286 ه / م 1869، داهمت البحرين وقتل الشيخ علي محمد عبد الله، شقيق مساعدة له الشيخ محمد الاعتقال والسجن في قلعة لقائه Abvmahr المملكة.الشيخ محمد بن إبراهيم وجهود الوساطة التي يبذلها الحميد العثماني السلطان عبد سنة 1305 ه / 1888 م صدر واستقر في مكة المكرمة عام 1307 ه / م 1890، حيث توفي (المرجع نفسه، 6/351).
5. عيسى بن علي (1286-1341 ه / 1869-1923 م). وكان الشيخ عيسى مساعد على البريطانيين. الدعم البريطاني للحكومة قاد Mdyany لا. ولكن الأتراك في 1287 ه / م 1870 وكانت مركبة على الأحساء في البحرين قهر معا. جاء الجسور العقيد، الممثل المقيم السياسي في إنجلترا، إلى البحرين من بوشهر بموجب معاهدة من 1277 ه / 1860 م الشيخ أعطى وعد من الدعم. حكومة بريطانيا العظمى عام 1297 ه / م 1880، بموجب معاهدة الحماية مع البحرين، وكان الشيخ عيسى بداية النهاية.أيضا في 1309 ه / م 1892، حكومة بريطانيا العظمى لبيع أو تأجير الأراضي في جزيرة البحرين، والممثل البريطاني دون إذن محظورة. في 1312 ه / 1894 م المعيشة قبيلة آل علي في غزا الأتراك البحرين، قطر نتائج ضمان.قبلت الشيخ الأسطول البريطاني بإطلاق ينثر الكرة وأغلقت معاهدة سلام بين المتمردين و آل خليفة العلي (الموثق، 129). من بريطانيا العظمى حوالي 1318 قبل الميلاد / بداية من القرن 20th، لحماية مصالحها في البحرين، حاولت الحكومة فرض مكان أكثر أمنا. وبالتالي، الضغط على التعديلات اللازمة لعيسى الشيخ إما سيرا على الأقدام أو اتخاذ مستشار الإنجليزية، ولكن من الصعب الشيخ يعارض الإصلاحات. في هذه الفترة كان اثنان اجب الطفيلية الرئيسية والولاية القضائية على الأجانب في قلب لبريطانيا العظمى مكان (Rmyhy، 14). هكذا الرب Krzn في زيارته إلى البحرين عام 1320 ه / م 1902، أشار الشيخ الحاجة إلى الإصلاح، ولكن الشيخ أجاب أن هذه المسألة ترتبط لشخصه. عام 1322 ه / م 1904، وكان إنجلترا فرصة جيدة لإرسال قواتها البحرية وهدد بمهاجمة ساحل المنامة، البحرين، الشيخ فرض شروط على (المرجع نفسه، 167). في 1331 ه / 1913 م وقعت بريطانيا العظمى معاهدة مع الدولة العثمانية، والإمبراطورية العثمانية، والتي بموجبها جميع المطالبات إلى الخليج الفارسي والكويت يدخر الاعتراف كدولة مستقلة. سلمت المعاهدة على انجلترا Bazgzasht.مهد الحركات الاجتماعية القادمة.
في 1339 و1340 ه / م 1921 وعام 1922، وخاصة الشعب البحريني الشيعي الذي يعانون من التمييز على أساس الشريعة الإسلامية والإصلاحات بما في ذلك العدالة البرلمانية عرفان الرقابة AL Slfh أو محاكمات، وإلغاء السخرة (العمل القسري) من Charpadaran، تآمر للإطاحة Rqbyh (ضريبة للفرد)، والحفاظ على حرمة المزارع الخاصة للرعي الماشية الشيخ الضرر وإصلاح السجون ودعت الوضع الحالي (المرجع نفسه، 174، 175).وقال الشيخ حمد اضطر أخيرا بريطانيا العظمى لإزالة الشيخ عيسى وابنه خليفة له. مات يسوع في 1351 ه / م 1932.
6. Hmdbn يسوع (1341-1361 ه / 1923-1942 م).جاء الشيخ حمد مع وعود الإصلاح. بل انة قال ان الشيعة الشركة في البيت ستنظر (المرجع نفسه، 194)، ولكن بعد ذلك بوقت قصير وسائل القمع انهارت وزعماء المؤتمر الوطني Hndvtan ترحيلهم وبريطانيا العظمى لنزع فتيل الموقف، وBlgryv Jarlz في 1342 ه / 1925 أرسلت إلى البحرين (بطة، 44). كان جزئيا الحكومة البحرينية لانتزاع Blgryv Srrshth تحول دون libertinage الأسرة الحاكمة وسعادة وخاصة بعد اكتشاف النفط المدفوعات إلى العديد من الإصلاحات الشيخ حمد في عام 1348 ه / م 1929، شركة نفط البحرين (Bapkv) الذي يشير في شركة أوبل القياسية الأمريكية، بموجب العقد، و 69 عاما من معدل استخراج النفط إلى ترك العمل في الشركة.

[رود]

سلمان بن حمد (1361-1381 ه / 1942-1961 م). الشيخ سلمان لثني جماعات المعارضة وممثلين عن الحزب الحاكم ودفع المال لزرع الخوف والدعاية لتضليل الناس، والإصلاحات الواعدة. في 1361-1363 ه / 1942-1944 م أعداء سياسية خطيرة أسقطت. قمعت Syasybh حركة المعارضة المسجونين. بعد الحرب، وجاء تغيير عميق الحديثة Vbndrhay والجسور لربط الجزر إلى كل الطرق، وغيرها من الحديث، بنيت مدينتي المنامة والمحرق Frvdgahnmvnh لأكبر الطائرات والفنادق والنوادي الجديدة والمدارس والمستشفيات. تنتشر شبكات الهاتف والكهرباء والمحطات الفرعية تشكلت صحيفة Hayprtyrazh نشرت في المجتمعات الأدبية.
الأحداث في إيران، في 1370 ه / م 1951، وخاصة تأميم النفط، تم تشكيل لطفرة جديدة من الشعب البحريني والتي تنطوي على حركة Atsabygstrdh الإنجليزية والقوات التخريبية في قمعها Rbhaybhryn الفارسي.
ومع ذلك، فإن أكبر خيبة أمل للشعب في 1373 ه / 1954 م الظهور، وكان هذا عند السنة والشيعة لضرب قادة لجنة لإجراء سام الاحتجاجات الشعبية التي نظمت في دعم الإصلاح الشامل (بطة و 40 و 44). وانتقائية نسبيا مجالس الشيخ أنشئت في مجال الصحة والتعليم الاستشاريين السلوك Mnsfanh Vantsab النظام القضائي لضمان سلامة الجمهور Mvafqtkrd (المرجع نفسه، 45). لكنهم سرعان ما وجدت أن هذه المجالس هي بالمثل الجمعيات Vrvsay الجانب البلدية وعين ايضا مختاري (Kadkhodaei) من قبل الحاكم. بعد وقت قصير من الانتخابات المجالس والتعليم والصحة عام 1375 ه / 1956 م، وBhranabrah السويس، وكان ذروة جديدة الانتفاضة. الحياة والناس يواجهون تهديدا من الاحتجاجات في الشوارع تطالب الانتخابات العامة وBabrpayy البرلمان Kargryshdnd الحق في تكوين النقابات. أثار تأميم قناة السويس الى وسائل الاعلام في الحركة. لضرب مكاتب شاملة البحرين ومنظمات العمال طائرات شركة النفط الفرنسية غزو الوقود Anglysyv من مصر قد رفضت المشاركة في القضية المذكورة أعلاه كان الجنود يضربون الناس Aladhalam البريطاني وسجن قادتها. بينما لم يتم الطلب، وإنشاء الجمعية الوطنية، الشيخ ضمان التي سيتم تطويرها لأحكام قوانين العمل Vmjmvh قريبا. في أواخر 1376 ه / م 1957، وكانت البحرين وصولا الى غضبه، لكنه اضطر لإغلاق إنجلترا Syasyra Blgryv وغيرهم من الموظفين. ومع ذلك، ظلت المبنى الرئيسي للحكومة والأسرة الحاكمة سليمة حتى وفاة الشيخ Slmanhmchnan (المرجع نفسه، 45).
8. عيسى بن سلمان (1381 ه / 1961 م). لم تظهر في شعب البحرين، الشيخ السفن تردد عيسى والجبهة الوطنية تحرير Bhryndr 1382 ه / 1962 مقابل المكالمات AD الحرية والديمقراطية إصلاح الوطن Randnnyrvhay الإنجليزية خارج جزر البحرين. هذه الحركة، عام 1385 ه / م 1965، تزامنت مع ذروة شركة نفط البحرين وتشريد آلاف العمال والجنود الذين شاركوا Grvhyaz مباشرة إلا بمساعدة من 12 الطراد الإنجليزية، والسعي وراء الحرية Shknjh المنزل وانفجرت. وهكذا، وقع الشيخ عيسى عام 1386 ه / 1966 م معاهدة التنازل عن الأراضي للوصول إلى البحرين لTasyspaygah العسكرية السنوية 5/1 مليون جنيه إسترليني Lyrh.وقال شاه إيران لدى الأمم المتحدة في مجال Mthdakhtyar مستقلة توم البحرين وهكذا، عام 1391 ه / 1971 م انسحاب الإنجليزية من شرق السويس القضية Vkhlyj جاء إلى الخليج. أعلنت الامم المتحدة البحرين يبحث عن Vytryv Vynspyr Gychyardy، رئيس Dftrayn جديد واستقلاله. أصدرت الجمعية التأسيسية الشيخ عيسى على خطاب نفس اليوم الختامي Brytanyapyman في اليوم الوطني للبلاد، والدستور يتطلب (كيهان، 15 الفارسية تاريخ فروردين 1349 SH)، الشيخ عام 1392 ه / م 1972، وقانون البحرين، الدستور نموذج للكويت وقد أعدت من قبل عائلة آل خليفة. وأخيرا، في 1393 ه / م 1973، تليها انتخابات الجمعية الوطنية في البحرين تم رفعها، Amantyjh هذه الانتخابات، والأسرة الحاكمة بالرعب كما تزعم الحكومة، سلمت حصدت انتصارات رائعة Chpyhaybhryn (كيهان، 18 الفارسية تاريخ عازار 1352 SH). حدث حل البرلمان ولكن الشيخ هذا الوضع Dyrynpayyd عام 1395 ه / 1975 م، في أعقاب اشتباك بين البرلمان والحكومة، الثلاثاء، وألقي القبض على بعض الأعضاء، وعام 1403 ه / 1983 م، لم يكن هناك ذكر لBazgshayymjls.
الحالة الاجتماعية والاقتصادية والسياسية: حتى اكتشاف النفط في 1351 ه / م 1922، كانت البحرين حياة المجتمع الريفي يعتمد على الزراعة (في Bkhshhayshmaly) والصيد التجاري وصيد اللؤلؤ، وتدوير. واستند Tbarya الزواج على المجتمع دعامة الهيكل.لذلك، في بداية القرن 14th ه / 20 م، مجموعتين رئيسيتين الذين يعيشون في البحرين: من جهة، ونخبة من الأسرة الحاكمة، وملاك الأراضي، والأعمال التجارية الكبيرة، وخاصة الموردة الرئيسية لؤلؤ، من الجماهير جاهلة من الاشياء السياسية (Rmyhy، 148). وقدمت Dstgahfrmanrva تكلفة الضرائب التي تجمعها التجار وتحكمها القبلية للفرد دفع الضرائب، والحاكم له السلطة المطلقة. نشر العنف Slthhakm حتى الآن أن الوقود حتى رجال الأعمال الأثرياء للهروب من الضغوط التي خرجت Bhtabyt بريطانيا العظمى. بريطانيا العظمى وبالتالي من 1322 ه / 1904 م سعى Khparh إصلاح تهدف إلى الفائدة Rastar وبما يتفق مع مقاصدها، والحد Akhtyaratshykh يسوع.
الانتقال من النظام القديم إلى النظام الجديد، وخاصة بين عامي 1336 حتي 1344 ه / م 1918 حتي 1926 يملأ والسنة والشيعة وثيقة إلى حد ما Bhykdygr، ولكن الفجوة بينهما لا بأس به معركة بين بريطانيا العظمى وVastmar الأسرة الحاكمة استغرق الناس قمع الاستفادة من هذه الثغرة بالنسبة للكثيرين.عملت المرأة الصيد Vdhqanan فقط خارج المنزل وبدأت التنظيف وبيع الأسماك في زراعة وحصاد منتجاتها Bhshvhran شأنه أن يساعد. ولكن حتى 1374 ه / م 1955، كان هناك Yksazman حتى بالنسبة للنساء لتمكينهن من لعب دور في الحالة التي تكون فيها انهم Ajtmayayfa. في منتدى هذا العام، "Nhzh الفتاح Albhryn" كان يتألف في الأصل ينتمي إلى النخبة Znankhanvadh وبعض الخدمات المحدودة الاجتماعية المقدمة إلى الأسر Thydstanjam. 5 سنوات في وقت لاحق، كان يتألف من منتدى آخر نساء الطبقة المتوسطة وإنشاء مدرسة التمريض Faltryayfa الدفع. ومنذ ذلك الحين، ظهرت منظمات أخرى. في السنوات الأخيرة، والنساء، فضلا عن البنوك والوكالات الحكومية والصناعة والفنادق والشرطة Drdstgah أن نعمل. (Rmyhy، 154).والمزارعين والصيادين أو التخلي عنها بسرعة غواصي اللؤلؤ حكومته Hkhdmt البديل وصناعة النفط وغيرها من الصناعات صار جديدا. وكانت إحدى نتائج هذا الوضع أن التحيزات الدينية Khfrqh كانت قريبة من بعضها البعض فصل (المرجع نفسه، 151).بدأ الوعي السياسي المتنامي للعقد من 20 قبل الميلاد القرن 20 (1338-1348 قبل الميلاد)، وزيادة عدد العمال، وخاصة في مجال صناعة النفط والبحرين Barshth مواجهة الحركات السياسية والاجتماعية في الخلافة أنومع ذلك، فإنه لا يزال من الصعب لأن Anglysdr الملكي المنشآت البحرية "Jfyrh" الجوية الأمريكية إلى "القاعدة. SS. بدوره U '، على الرغم من كل ذلك ونفى بشدة (كوزموس، 2 التاريخ الفارسي SB خرداد 1363).
في السنوات الأخيرة تم تنظيم أنشطة البحرين Shahdbsyary السياسية والعسكرية. في عام 1390 ه / 1970 م Braysrngvny الحكومة تحاول وقف ذلك كان من الصعب الأخبار. (Rmyhy، 157، الهامش). في ه 1401/1981 م انقلابا وقع في حكومة البحرين وBhayran ايران انها نفت بشدة (الكون، 2 التاريخ الفارسي SB خرداد 1363). ومع ذلك، فإن حكومة البحرين لتجنب التهديدات، والعلاقات السعودية بشكل وثيق مع Svdybrpa جعلت بول البحر على بعد 25 كم بين المملكة العربية السعودية والبحرين عام 1405 ه / 1985 م وصلت Bhpayan الماضي بدلا البحرين إلى الخليج "منتجع"، الهدف في جعل Rastayrsydn (كيهان، 23 فروردين الفارسي تاريخ 1363 السبت).

المراجع: Bavzyr، Sydvz، مالمو على قناة الجزيرة، معهد عدن Alsban Valshrka '، 1966 M؛ الموثق، G.، الخليج الفارسي، خرمشهر، 1317 السبت، بطة، انتوني جون، والخليج الفارسي، TR Mhdymzfry، طهران، العلوم الإنسانية، العدد 1357؛ Zrkly، خير الدين، قناة العالم، القلم الذهبي، A.، لاند، البحرين، طهران، سيروس، S 1337، Khalh، Mrrza والقبائل العربية MJM، دمشق، Alhashmyh Almtbh، 1368 آه، حسنا:

[رود]

وأرجع المدير سعود محمد سلالي لMqrn Svdbn من 1148 ه / 1735 م جزء من شبه الجزيرة العربية في المملكة العربية السعودية والآن هو الدافع وراء عجلة القيادة من اسمها مأخوذ من سلسلة، والقيادة. يمكن أن القراءة والكتابة الأسماء الأجنبية سعود.
وأشار الضعف السياسي للدولة العثمانية، حيث تم، حركة متنامية الانفصالية في السنوات التي سبقت صعود القوى العظمى وإنشاء جزء المستقلة وشبه المستقلة من أراضي الإمبراطورية في AH القرن 12th في وقت مبكر / CE 18 وقعت في السعودية Shbhjzyr ە: السياق التاريخي. بعد الفتح العثماني لشبه الجزيرة العربية، ولعل أهم حدث من وصول التجار الأوروبيين، ولا سيما الساحل اللغة الإنجليزية من الخليج الفارسي والمحيط الهندي (بيترسون، 466-467)، والتي في حدود مطلع انجلترا للسيطرة على الخليج الفارسي، لمنع تسلل لعبت فرنسا وروسيا القيصرية والهند والرصاص وفيما بعد دورا كبيرا في مصير الجزيرة العربية ("الشرق الأوسط وشمال أفريقيا»، II/605). على الرغم من الشريفية الهاشمية الحجاز نيابة عن الخليفة العثماني، والأرض المقدسة مسلم، الأمر Myrandnd حول شبه الجزيرة، الذي هو رئيس قريشي العثمانية شريف الخليفة على Taftnd ورفع العلم الاستقلال: القدس الطائفة الإسماعيلية في وادي نجران العائلة قرب وكانت الحدود الشمالية لليمن، المرتفعات اليمنية الإمام الزيدي المنطقة، الخوارج في عمان في الواحات الغربية والقبلية Bnykhald مصرف قطر على الخليج الفارسي، مستقلة عن بعضها يوم ە (خشب هوب (54 عاما) 55). محمد بن Svdbn Mqrn Mrkhan بن إبراهيم (ت 1137 ه / 1724 م)، وقبيلة Msalkh والعرب نيوزيلندي ح ·، Dryh تدريجيا بعض الواحات الصغيرة المجاورة شكلت الإمارة (H-335) وعندما توفي، له ابنه محمد أصبح محمد بن عبد الوهاب، مؤسس الحركة الوهابية، حلفاء وخلفائه على نفس المسار أصبح تدريجيا جزءا هاما من القوات شبه الجزيرة العربية وتغلبوا.
عصر جديد يحكمها آل سعود.
خلال السنتين الأوليين من قادة حكومتهم حول الاختلافات والتناقضات التي يمكن العثور عليها في المصادر التاريخية.وعلاوة على ذلك، والسفر وتاريخ Tmlqamyz الكتابات المعاصرة واختلف تماما مع هذه السلسلة، سواء العربية أو الأوروبية البحوث حول تاريخ هذه العائلة سوف تواجه صعوبات.
Dryh للسيطرة على الحكومة المصرية تأسيس بيت آل سعود: بداية الفترة التي أنشئت من أجلها أو عائق سلالة جاءت لقاعدة:
1. محمد بن سعود (مطبوع 1148؟ -1179 ه / 1735؟ -1766 م). بعد وفاة سعود وأبناءه محمد، Snyan، فرحان والمشاركة، وتبادل، المملكة الصغيرة حكمت حتى وفاة والده، والآخر أمر Snyan الفتيان لإنشاء الرقبة محمد (المرجع نفسه).) الأديان تأسيس Vhabyh (ه M)، على التوالي. ترقيته كان الدافع وراء سبب Yynh دينهم في صيف عام 1157 ه / 1744 م سيكون Dryh (Abvhakmh، 128). محمد بن سعود وإخوانه الزوجة الأولى لحثه على قبول دعوتهم والاحتفاء (خشب هوب، 56). بن سعود وابن عبد الوهاب، الذي كان كل من يسعى إلى توسيع نفوذها، وعقود الاتحاد مرتبطة ببعضها البعض (لوتسك، 121)، وبعد ذلك بوقت قصير بدأ لمساعدة بعضهم البعض للسيطرة على جزء كبير من الهضبة. بن سعود في المدن والواحات تدفق استقرت في أراضيها، والالتزام النشر الدينية الوهابية، التي الصحراء سكان هذا الهدف. بن الوهاب رياض المهم للسيطرة على دهام بن عمير Dvas الانصياع لكنه رفض المكالمات لمساعدة سكان الصحراء حتى بعض دهام آل Zfyr Mnfvhh الناس الذين يميلون إلى الوهابية يندفع (حسين بن غنام، 97، 98). أصبح النضال المتواصل والمطول التالية بين ابن سعود ودهام. يريد الحروب، والمعروفة باسم "Shyab" و "العبيدي" مصير أي مجموعة واحدة فعلت ذلك، ولكن في النهاية عام 1167 ه / 1753 م، دهام حيث كان متعبا معركة بن سعود السلام محمد بن ممثل عبد الوهاب للالتبشير الوهابية هناك ارسلت ( شرحه، 107). ومع ذلك، في وقت لاحق تحدت سنوات دهام تم حشد المعارضة لاتفاقية وابن سعود التي تفرض تدريجيا للتعامل مع النشر من الديانات الجديدة Sytr ە بن سعود، وانضم.في Hrymla، كان شقيق محمد بن عبد الوهاب بن سليمان أن التحفيز من القاضي، وشقيقه الأول ذهب إلى انتفاضة ضد الدين الجديد دورا السيطرة ابن سعود. حسن بن عمير، نجران برئاسة هدية من الله للانتقام من بعض القبائل اليمنية التي غزت Ymnyhayy عبد العزيز بن محمد، قائد الوهابيين، الذي كان قد تم القبض على وقتل، والغزوات نجد الوهابيين الاحتفاظ الصعب الفوز. بن دهام Dvas، الذي كان معقدا رئيس الوهابيين، Ryr، أمير الأحساء في النضال مع التحالف النجدي مع أمير نجران والمدعوين. ولكن الأمير، نجران تبادل الأسرى، وعاد بعد بن عبدالعزيز السلك Ryr دهام Dvas وحطم. هاجم المتمردون القبيلة والواحات وجعلها مطيعة مرة أخرى. جاء صعود الوهابيين وهجومها للاستيلاء على أراضي نجد وشبه الجزيرة العربية بدأ. هذه الهجمات حتى من قبل النبلاء من مكة، وسنوات من Myrandnd العثمانية الأمر الحجاز، تخاف من صنع صعبة. ما هو في هذا الصدد في 1161 ه / 1748 م، وكتب بوب كبيرة، كان الخبر الأول حول الوهابية الرسمية وابن سعود، ومحكمة الدولة العثمانية (موسوعة آل، 2/191). توفي محمد بن سعود في 1179 ه / م 1765، حوالي 30 عاما بعد أن قامت الحكومة استولت على جزء كبير من هضبة Dryh ودفن.
2. عبد العزيز بن محمد بن سعود (1179-1218 ه / 1766-1803 م).وقد تم اختيار خليفة (حسين بن خزعل، 272) وتزوج ابنة عبد الوهاب بن محمد (Larymr، القسم 3، الشكل 13). له في 1179 ه / 1766 م تولى العمل الميداني أول لقب للإمام سعود (الذي الحسين بن خزعل، 272). عاش عبد العزيز، 30 عاما من الحكم المتواصل من قبل القبائل لمحاربة Bnykhald، آل المقدسة، وأمراء Mntfq عارضت البلدات المحيطة (Abvhakmh، 129).في الوقت نفسه هاجمت Qsym Hlalyh واستولت على المدينة وعلى طريق العودة، حطمت مجموعة من قبيلة Bnykhald الثابت. في عام 1183 ه / م 1769، تم القبض على مجموعة من الوهابيين، شريف منصور، وهو قريب من شريف مكة، لكنهم أطلقوا سراحه جعل عبد العزيز. هذا يعني أن شريف مكة، والحج تسمح الوهابيين. عبد العزيز سنة Zfyr بعد الغزو، في 1186 ه و/ AD 1772، بناء جيش آل هدف. كان أدت في النهاية هجماتهم المتتالية في الرياض عام 1187 ه / م 1773، غزا المدينة من قبل (خشب هوب، 57).
في العام 1188 ه / م 1774، Ryrbn Djyn، أمير الأحساء، والقبائل نيوزيلندي · Bnykhald ساعة، وقطع Qsym استولت على آل سعود. سنوات بعد عبد العزيز، أمير منطقة نجران، زامل Zydbn دعوة أمير الأول، مع سكان الصحراء العديد من هاير، هاجم الوهابيون الأراضي.
الأحساء الغارة. وانضم بعض أفراد الأسرة من قبل مجموعة من آل سعدون Svyny. الأحساء للشرذمة واحتلت الجزء الجنوبي من عائداتها عبدالعزيز.
من Qsym، Mnykh، Alzlfy، وأمير Ymanh الزامل Zydbn رقبتي وأسس عبد الوهابية جبل Phnhay Shmr وجه حدود الخليج الفارسي نهر الراين (H-337) وشكلت دولة قوية (لوتسك، 121). ثم محاربة شريف غالب، حاكم الحجاز، الذي كان يسمى الكافر مع الوهابيين نضاله حتى والدفع.
شريف غالب نفوذها في جميع أنحاء المنطقة للمساعدة في مكافحة الوهابيين. جاء كثير من الناس له لجمع القبائل والمدن العربية من Dstnshand شريف Bdalzyzbn ە أدى تجمع مقاتليه. حسن بن على المشاركة الرسمية الأولى على الهجوم Byabannshynan Zrfdar النبيلة. وهو أيضا جزء من القوة أرسلت للقتال مع الناس وأراضيهم Alvasr Mtyr العربية الرعايا، Aldvysh H.، داهمت وكسروا بالكاد. وكان عبد شريف تخوف من الصعب، وذلك بفضل النبيلة أكثر وشقيقه التحق بالجيش، ولكن الهجوم فشل في Alshry القرية وعاد فورا إلى مكة. هاجم القبائل وMtyr Shmr الوهابيين مواصلة حملة على أمير الموالي حجازي، واقتادتهم إلى الوراء في البداية، لكنه فشل في نهاية المطاف. توفي حياة عبد الوهاب بن محمد، بعد 92 عاما في نهاية 1206 ه شوال / م، يونيو 20، 1792.
عبد العزيز خلال فترة جهودها للاستيلاء على الأحساء اليد في النهاية في عام 1207 ه / م 1792، من أرض السلام والرقبة الوهابيين وأسس Zydbn Ryr أمير الكويت منذ هرب، ولكن سرعان الأحساء الحصاد المتمرد وابن Ryr الظهر. لم المعارك التي وقعت فتح وليس هرب التقلبات واعتقل الأحساء Ryr بن عبد العزيز مرة أخرى. في 1209 ه / 1794 م ذهب إلى الحجاز العرب الحرب، بدأ في سلب. داهمت سنوات بعد Tybh العرب وحصلت على الكأس. في 1211 ه / م 1796، حول الرقبة الأحساء الانصياع لالوهابيين. اضطر سليمان باشا، حاكم بغداد من المعارضين الذين يميلون إلى العدوانية وردة موضوع ممتاز لفترة طويلة المد ضد جبهة الوهابيين Svyny بني عمير بن عبد الله زعيم المعارضة عبد Mntfq اختيار. تجمع سليمان باشا Svyny الدعم والتضامن مع الجيش القبلية البصرة Zfyr وذهب من هناك إلى الأحساء. يتم إرسال الجيش أنبل بقيادة عثمان Almzayqy لبيت آل سعود. فشل سلاح Lrvq من قحطان، الذي كان من بين يندفع العربي، حلفاء، ولكن. مخيم Svyny Alshbak أيضا وذهب إلى مركز هجماتهم على أراضي الوهابيين جعل (1212 ه / م 1797)، ولكن سرعان ما الوهابيين الشخصية الموالية Bnykhald قتلت تم، والجيش الذي جمع بين غيوم جولة حسن بن المشاركة قائد الجيش السعودي، وكثير منهم المجلس مائل. في الوقت نفسه، تم تحويل مجموعة من القبائل العربية من الحجاز Altban معظمهم إلى الوهابية.تمكنت تأثير الوهابيين من حدود الخليج الفارسي وعمان، وخصوصا في السنوات القليلة الماضية، إلى البحرين وتضطر القبائل في قبيلة Rasalkhymh جاسم على طاعة.
في 18 ذي الحجة 1216 ه / 22 أبريل 1802 م. سعود نجل عبد على كراهية سحب المعتقدات الوهابية الشيعة مع جوهر الإسلام يتعارض يعرف أكثر من Mystyzydnd في كل هجوم كربلاء، ومن ثم تدمير الأماكن المقدسة في البلاد، فإن معظم سكان انها الدمار (موسوعة آل).
ضفاف وادي الفرات في مملكة آل سعود لسرحان Rasalkhymh وعمان والخليج الفارسي إلى حدود الحجاز وعلى طول سير (لوتسك، 123). عبدالعزيز في 1218 ه / م 1803، بعد فترة طويلة من غزو الوهابيين الطائف والشيعة الدين في Dryh شاملة قتل الرجل.
3. Svdbn عبد العزيز (1218-1229 ه محفورة / AD 1803-1814). كان يعرف باسم مملكة آل سعود. الأب مع منافسيه والحرب أنبل.في عام 1202 ه له / 1787 م لتقديم محمد عبد الوهاب وقد تم اختيار ولي العهد، ثم أخذ قتل أكثر من العمل الميداني عبدالعزيز وتشكيل جيش كبير (H-329) لقمع بعض القبائل العصاة الحجاز، و 'Tyma والهيمنة خيبر وسار إلى حدود عمان. سلطان بن سعيد Hmydbn، A. مسقط، سعود لمحاربة Hmdastan العثمانية كان، لكنه قتل (المصدر نفسه، 340). ومع ذلك، أحبطت الجهود للسيطرة على الخليج السعودية عمان والساحل الجنوبي لشركة الهند الشرقية عن طريق تدخل (لوتسك، 122، 123).كما كان ينظر إلى الوهابيين بقيادة السعوديين، الذين يعتقدون أنهم يدمرون الجمارك ورموز وثنية وفاة رجال الدين من المعتقدات القديمة الساق Myfshrdnd، مما تسبب في أعمال شغب ضد الوهابية في الحجاز (المرجع نفسه، 124). سعود الذين سعوا للإطاحة الفرصة شريف، خلال السنوات 1220-1221 ه / AH 1805/1806 م في مكة المكرمة والمدينة المنورة، هاجم المدينتين وتغلبوا. تقرر الإبقاء على شريف غالب في الطاعة والمكاتب (H-341) وتوسعت تعيين سلطان سعود الوهابيين من الحجاز العثماني من الخطب.
البقاء.في أواخر أكتوبر أو أوائل نوفمبر 1811 (شوال 1226 ه) قيادة القوات المصرية Tvsvn باشا، ابن محمد علي، بدأ الغزو. عبد الله وفيصل، ودفع أبناء سعود، الذين وقعوا في حرارة الصحراء المصرية والمرض والعودة في وقت لاحق ان كسروا الأبواب وثيقة مفاجأة Alsfra '، والثابت (لوتسك، 130). القبض على المدينة المنورة والطائف في خريف من 1227 ه / 1812 م قوة الإغاثة المصرية للتوصل إلى أكبر هجوم وذهب إلى مكة. ومع ذلك، تم إيقاف تقدمهم Trbh Alsyf (1228 ه / CE 1813). ثم تم إدخالها علي باشا القيادة السعودية في متناول اليد. فشلت جهود السعودية لبدء محادثات السلام، والاول في 8 J. 1229 م 1814 ه / 28 أبريل، توفي بعد 68 عاما من الذين يعيشون في Dryh.

[رود]

عبد الله بن سعود (1229-1233 ه محفورة / AD 1814-1818)، وكان والد للعمل الميداني، ولكن من الصعب سحب المصريين هجوم أسفل. في السنة الأولى، غادر شقيقه فيصل، الجيش المصري فشل بالكاد (المرجع نفسه، 131) وMA Trbh المحتلة وسير الغارة، ولكن في وقت لاحق السعوديين (1230 ه / م 1815) وتستمر الهجمات ابنه Tvsvn باشا وقال. في نفس العام ذهب الى الهضبة كان Rasalmnyh. ذهب عبد الله بن سعود للقتال، ولكن بسبب ما فعلته قبل عقد الصلح بينهما عبد الله يعترف سلطته، وحاكم السلطان العثماني علي مشروع تجديد نظم الإدارة Yrvy ە، ولكن فقط MA، ولكن الوهابيين رفض السلام. هذه المرة مع ابنه إبراهيم باشا MA الحرب ە Rvan مع آل سعود. E. في عام 1231 ه / م 1816، بدأ غزوه والجنوب والمدن Qsym نجد واحدا تلو الآخر ضبطت مع وقوع عدد قليل من الصعب بوابات Dryh جاء لتطويق مكان Thaani J. 1233 ه / أبريل 1818 ما يصل في وقت لاحق 5 أشهر واصل منذ المحتلة.
أصبح إبراهيم باشا في الحجاز AH منتصف 1234-/ AD 1819، الحكومة المصرية عاد شريف مكة، وهو باشا المصري Mygmasht له أيضا.
5. مشاركة ابن سعود (1234-1235 ه محفورة / AD 1819-1820). بعد أن ترك إبراهيم باشا من نجد، استغرق أكثر من الوهابيين قيادة الأخ عبد الله تشارك وأنشأت قاعدتها في Dryh. وقال إن حكومة إبراهيم باشا تولى نجد (لوتسك، 135). وكان في وقت لاحق إلى Mqabl ابن معمر ە، أمير Yynh وذهب للمصريين، ولكن تم القبض وقتل في معسكر المصريين وتوفي، وفقا ل(H، 343). وقال أيضا أن علي باشا من مصر، حسين، وإعادته لقمع مشاركة ينطوي المشاركة وإرسالها إلى مصر، ولكن الطريقة للرجال المعنية.
هنا، انتهى الفصل الدراسي الأول في مجلس الحكم سعود. ومع ذلك، لا تزال تعمل Vhayan في المملكة العربية السعودية، وحاول جاهدا لسحق الجيش المصري والحكومة المصرية.
(B) للعودة إلى حكم راشد بن نجد: حكم آل سعود جاء الى السلطة لهم:
6. تركي بن ​​عبد الله (1236-1249 ه محفورة / AD 1821-1834). خلال الهجوم فر إلى مصر لSdyr. بعد وفاة المشاركة معمر أو متورط في جريمة قتل بعد أن حاول الحصول على قاعدة في الرياض، ولكن قبل القيام المعركة. ثورة الوهابيين عام 1236 ه / 1821 م Dryh، اتخذ زمام المبادرة الوهابيين. أطاح المصريون ان الحكومة العميلة والدولة الوهابية Dryh إعادة تأسيس. في أواخر 1237 ه / م 1822، دخلت الدولة العثمانية ونجد Abvzahr حسين. ذهب مع ابنه فيصل لمواجهة حرب تركية والفارين في وقت لاحق وطردهم من نجد (المرجع نفسه، 344). في العام نفسه، تم تغلبوا على حامية ضعيفة مصر في الرياض، عاصمة بنائه (لوتسك، 135). مع نقل السلطة من عشيرته البطريرك عبدالله بن عبدالعزيز محمد بن محمد. عام 1243 ه / م 1827، طرد المصريين Shmr (المرجع نفسه) وصالح بن علي، أمير وأمير السلام Shmr فصل (H، 344). في 1245 ه / م 1830 واحتلت ثم الأحساء إلى الشرق والجنوب الشرقي من البحرين وقطر وعمان، وفي 1247 ه / 1831 م الشيخ من البحرين أدت إلى دفع الزكاة الوهابيين (كيلي، 97). وأخيرا في 1249 التركية ه / 1834 م من قبل محمد علي باشا وتجهيز ودعم مشاركة بن عبد الرحمن الذي قتل. بداية عهده عام 1240 ه / 1824 م على (Larymr، القسم 3، الشكل 13).
7..قتل ويجلس على مقاعد البدلاء (لوتسك، 135)..
8. فيصل بن تركي (1249-1254 ه محفورة / AD 1834-1838). كان من بين الذين تم ترحيلهم إلى مصر بعد الفتح MA على الوهابيين، ولكن في 1243 ه / 1827 وهرب AD العودة إلى نجد وأمر الجيش التركي لمحاربة أمراء آل سعود تولى. توفي والده عندما كان يشارك كما كان في معركة حامية القطيف، ولكن سرعان ما عاد إلى الاجتماع بعد مقتل المعنية (المرجع نفسه). برئاسة فيصل علي باشا لقمع، Khaldbn سعود الذين يدعون لدعم الحكومة والجيش تشرق الشمس باشا (لوتسك، 136) المرسلة إلى نجد (1252 ه / 1836 م). فيصل، الذي لم يجرؤ على الحفاظ على أنفسهم وذهب Mnfvkhh من هناك إلى Alkhrj Dryh خالد المضبوطة. ذهب فيصل للقتال، ولكن ماذا عن الحرب والسلام في الرقبة. ثم انتقل هو وأسرته إلى مصر والمصريون في 1255 ه / 1839 إلى AD الرياض، القطيف الأحساء وكانت تغلبوا (المرجع نفسه).
9. Khaldbn سعود (1256-1258 ه محفورة / AD 1840-1842). فيصل قبل وفاته، له أبناء الشيخ مقسمة بين نجد (لوتسك، 223) ونثر تسبب الصراعات على نطاق واسع بين خلفائه. وكان سعود مزاعم الحكومة التركية لفيصل بن علي باشا وKhaldbn مساعدة في دعم الجيش المصري، بقيادة باشا الشمس ونجاحات فيصل Dryh القبض وقامت بترحيله بعد الاجتماع (آل موسوعة). عام 1256 ه / م 1840، وجه محمد علي باشا، من تدهور علاقات مصر مع انجلترا والعودة قواته من المملكة العربية السعودية (لوتسك، 136).خالد في جدة واستقر في عام 1277 ه / 1861 م توفي.
10. Snyan بن عبد الله بن إبراهيم (1258-1259 ه محفورة / AD 1842-1843). المصريون قد دعمته ضد خالد، الوهابيين يكون على الجانب الخاص بك. بعد انسحاب فرصة المصرية ضبطت وخالد من السرير تحت السرير، وكان قوته (1258 ه / م 1842)، ولكن بعد ذلك في السنة أكثر فيصل بن تركي بعد الهضبة، وكان في الرياض بعد التغلب على الإثارة تحيط بها السجن وتوفي عبد الله (موسوعة آل).
في الساعة 11. فيصل بن تركي (1259-1282 ه محفورة / AD 1843-1865). بعد المنفى Khaldbn سعود الفيصل وعبد الله بن Snyan أخذ العمل الميداني قليلة حتى، في 1257 ه / 1841 م، فيصل، من مصر، هرب إلى دمشق، حيث الهضبة والعمل بسرعة لتجديد حكومته سوف (لوتسك، 221، 222). عبد الله بن Snyan انه كان محاصرا في الرياض بعد التغلب على قوة حصل. ولكنه كان رجلا مسالما، وأخيرا في 1262 ه / 1846 م والعثمانيين Tady ە علي بنيت تكريما لە السياده ويملك على بيت آل سعود على هضبة. توفي رجب 1282 ه / ديسمبر 1865 م.
12. عبد الله بن فيصل بن تركي (1282-1288 ه محفورة / AD 1865-1871). بعد وفاة والده، فإن الحكومة اتخذت رياض له، ولكن شقيقه كان أفلح العربية السعودية والإمارات العربية المتحدة تنفق عليه Hfvf Shvryd وضبطت في وقت لاحق. ذهب عبد الله للاجتماع مع بن سالم Nyz · ح لم تتخذ ملجأ. لأنها فشلت في تكريم Mqdmsh Nyz · استغرق ساعة مع اللجوء سالم بن. ذهب ابن رشيد لم يكن هناك مثل هذه Mqdmsh، إلى درابزين، لكنه لم يساعد هنا أيضا (H-345). أعرب عن خيبة أمله أن النظام الوصول، مع مدحت باشا ذهب الى بغداد حيث كان يجلس على دابته. عبد الله مدحت باشا الجيش، والتي وضعت تحت تصرفه، الأحساء القبض على وتقديمهم إلى الحكومة الوطنية في البصرة.
13. فيصل بن تركي Svdbn (1288-1291 محفورة ه / 1871-1874 م). مشيئة الآب، كانت الحكومة في الخروج الأفلاج. بعد وفاة أخيه عبد الله الفيصل، أمير منطقة الرياض، القبض على Shvryd Hfvf بعد أن تنفر نفسه على مقر اجتماع الحكومة (المرجع نفسه، 346). في ذلك الوقت، نجد انه لآل سعود تم تقسيم إمارة Nshynhayy (Zrkly، 3/142، 143). ومع ذلك، حاول خطف الأحساء، ولكن لم ينجح. ضبطت بن الربيعي Tybh ثم ذهب إلى المعركة، ولكن إصابة، وعاد إلى الرياض في 1291 ه / 1874 م توفي (H، 346).
14. عبد الله بن فيصل بن تركي (1292-1304 ه محفورة / AD 1875-1887).حاول عبد الله لاستعادة الأحساء للعثمانيين، ولكن لم ينجح. في 1296 ه / 1879 م على Nyz · ح وتغلب وقطع لالحصار. أراد سكان راشد محمد، أمير درابزين، ومساعدة وهذا واحد قطع من الحصار عبد الله (المرجع نفسه). عاد عبد الله إلى الرياض، ولكن واجهت مع hmnaktr · التهديد S. وأبناء عبد الله، سعود الرياض القبض، وتحيط بها. أراد عبد الله بن راشد للعدو بمساعدة وانه لاطلاق سراح عبد الله تشق طريقها الرياض (Zrkly، 4/253). قضى الأولاد Bdallth المنفى والانفصال السعودية للفوز. مكث هناك لفترة من الوقت ومن ثم عاد إلى الرياض في وقت لاحق توفي.
15. محمد بن سعود بن Fghysl (؟).وهو زعيم الثورة ضد العثمانيين كان B. الأحساء (1295 ه / CE 1878). من سجن مش عبد الله، ولكن) عام 1295 ه / CE 1878. بواسطة مش عبد الله وضع في السجن، ولكن في 1296 ه / 1979 صدر CE وقاد الوهابيين تولى، ثم انها زائدة عن الحاجة والبحرين ذهب (1303 ه / م 1886)، وأخيرا 1305 ه / AD 1888 من قبل واحدة من Shmryan وكلاء في قتل Alkhrj (Larymr، القسم 3، الشكل 13).
16. عاش عبد الرحمن بن فيصل (منحوتة؟ -1308 م /؟ -1891 م) من 1289 ه / 1872 في بغداد، لمدة عامين في الأسر العثمانية. في 1291 ه / 1874 م، والغزو العثماني على رأس من الأحساء المتمردين. والاستيلاء أيضا راشد بن، الذي كان جزءا من الهضبة وتغلبوا واتخذت الحكومة الرياض (المرجع نفسه). بعد هزيمة الفتح وعبد الله سعود ما زال ساريا.نجا الرحمن تحطمت، من الرياض (الشام 14، في نفس المادة). عبد الرحمن الراشد Shmr الحكام القوة انها غاية اليوم حضر وأصبح أقوى دولة في Rbsan الشمالية. وكان الأمير محمد الملقب الكبير الذي سعى للإطاحة آل سعود والوهابيين المضمون تحالف المتمردين K. الرحمن في 1308 ه / 1891 م، وبددت فائدة فيه. وكان عبد الرحمن الراشد حالة الولايات المتحدة (لوتسك، 534).
17. محمد فيصل (؟). عين الرياض عبد الرشيد بن محمد بن فيصل على الفرار من البلاد، الإمارات (1309 ه / م 1892)، سميت بذلك لأنه حكم. توفي محمد في المدينة نفسها، وبموته انتهت دولة آل سعود وابن رشيد استولى أراضيها (H، 348).
A حقبة جديدة تهيمن أو يحكمها آل سعود في الرياض سعود بن: بالطبع أنهم ذاهبون من أي وقت مضى أن يكون لها قاعدة:

[رود]

عبد العزيز بن عبد الرحمن بن فيصل (المدرج: 1319-1372 ه / 1902-1953 م)، المعروف بابن سعود. الحكام له أعظم من هذه الأسرة ومؤسس المملكة العربية السعودية، أول ملك من ذلك البلد. بعد اتقان بن عبد الرشيد، ابن الشيخ مبارك عبد العزيز رياض ملجأ في الكويت ذهب واستقر (لوتسك، 5349. في وقت لاحق في وقت ما، حاول العثمانيون من حليفه ابن رشيد تسودكم الكويتيين، كان يحاول بريطانيا وائتلاف العربية عكس الراشد، تتألف من الطائفة الوهابية القبلية بقيادة عبد العزيز الشيخ مبارك، واحدة من قبائل جنوب العراق Mntfq، التي تم إنشاؤها. عبد العزيز في الرياض والغارة كانت ناجحة في أول ترشيح له (المرجع نفسه، 535)، ولكن في النهاية، على شوال 4 1319 ه / 14 يناير 1902 م، حيث افتتح (S. سليمان، 1/225) وبيت آل سعود لإعادة ترسيخ. ثم قم بتوسيع أراضيها، واستولت على هضبة. ل1322 ه / 1904 السعوديين المجال AD إلى حدود عودة السابق الإمام أمير نجد وقراءة Vhabyh الخاص، عام 1324 ه / م 1906، عبد الرشيد الرشيدي صعبة للفوز وقتل (لوتسك، 536، 537).
سعود بن هذا الوقت، بدأ الوهابيون الحرب في المعارضة إلى تطوير وتعزيز سلطته، من أجل بناء القرى وسكانها بأنها "الإخوان التوحيد" أو "الإخوة متجانسة" في التنظيم العسكري للدين كان يسمى الوهابيين. الإخوان أول مشروع سكني في عام 1330 ه / 1912 م ثم إنشاء الأرقام بدأت في الزيادة. ونشرت المعتقدات الوهابية من أعضائها في الصحراء. القرى التي شكلت أسس منظمة مركزية، التي أنشئت من قبل الوهابيين في السنوات القليلة القادمة (في "الشرق الأوسط ...»، II/506).المستوطنة. العودة القبائل، التي زادت على مصاعب الحياة، مكافحة الحرائق والري لهم أكثر من الرعي أشعلت.كما التوحيد العال الإخوان، أداة قبالة النار وسفك الدماء كان Kynhkshyha قبيلة من البدو الرحل والمستقرين. كان أبناء القبائل والمستوطنات البدوية. وبالتالي فإن الأطفال من القبائل Mtyr وShmr عام 1330 ه / م 1912، أول مستوطنة تسمى "Alhjrh" جلبت ان ما يصل الى 1338 ه / م 1920، عددا من نجد إلى 52 وحول المملكة العربية السعودية إلى 1358 ه / 1939 م 143 ضربة.
Babangrdan بعد القرى استعيض مع قبائل أخرى سكنت احة Dramykhtnd، العلاقات مع Qbylhhayshan المفقودة وجدت في نهاية المطاف الإغاثة من آثار العلاقات Shyrhay الوهابية وإقامة حكم ابن سعود الرقبة.
لم الزراعة في القرى لا تعمل فقط، ولكن من شأنه أن يوفر أيضا خدمات Spahygry. كل سكان القرية، أكد أن الأمير كان ابن سعود على Mygzydnd. وسكان القرى المزارعين والرعاة والتجار والمتطوعين. وكانت المتطوعين بأنهم هي واحدة من "شقيق" خمسون، والضريبة الزراعية والجنود وByabannshynan Qrankhvany تدرس ووتش إنهم لا تنتهك مبادئ الوهابيين.
في ذلك الوقت، القوة الوحيدة الراديكالية الوهابية مسلم بن سعود، الذي كان قادرا على مساعدتهم الطفرات منفصلة Khvahan ە القبائل البدوية لإنشاء إخماد حكومته والتركيز على القلب من الحرب شبه الجزيرة العربية (التاريخ، 1/259، 2609،وبعث وأرسل أحد وكلاء له لورانس ضابط ادوارد توماس (1888-1935 م)، وحسين شريف ومعسكر وليام شكسبير (1876-1915 م) للسعوديين، بعد شكسبير توفي في القتال بين آل أرسلت سعود بن سعود بن راشد و(H-380)، هاري سانت جون Bryjr محوت (1885-1960 م)، الذي كان يتظاهر الإسلام وسمى نفسه عبد الله، وهناك من قبل العثمانيين وحلفائها Bshvrand (المرجع نفسه، 382هزم العثمانيين، والحكومة السعودية هي لتعيين كبير. المملكة أيضا على أساس وعود وقعت معاهدات سرية عبد العزيز (S. سليمان، 1/225)، وحكمه على الجبيل ونجد 'آها وQsym والاعتراف هائلة والمساعدة المالية بعث إليه، ومع ذلك، وزيادة قوة إنجلترا كان خائفا جدا لإحداث فرق بين القبائل سعود بن سعود بن تدفع للمحترفين. وفي الوقت نفسه، ساعد في القبض على الأحساء. المملكة لاختراق من خلال الشقوق خلص كوكس الإشراف من إنجلترا وابن سعود الالماني الشاب الفارسي توقف ساحل الخليج وقيمة نقطة بن سعود وون (لوتسك، 538). لمعاهدة 1333 ه / م 1915، (H-381)، شريطة بن سعود، الذي كان على "دعم" S "الأرض في شبه الجزيرة العربية بريطانيا العظمى Ntazd أو امتياز لا البريطاني لأعداء الهضبة، Brngzynd خليفته من بين أعدائها، لتنسيق سياستها الخارجية مع المملكة المتحدة والسياسة الخارجية Brngzyndتم كسر جزء من المعاهدة.، في 1336 ه / م 1918، والشريف حسين وسعود بن على حملة VAH Khvrmh ە (وLnchafsky، 437) والشريف حسين، وتسوية العكسي، ابن معركة سعود لدمج أراضي شبه الجزيرة العربية على مدى وقفت المعركة وتلك Nhmayt "في المملكة المتحدة، جلب الفشل الثابت. الوهابيين جاء في البداية إلى الشمال وجبال Shmr الأمير راشد بن، وبعد الحرب التي استمرت شهرا، وهو جزء من الإمارة وعاصمتها "عازلة" لابن سعود نجد المرفقات. ثم انتقل الشريف حسين قواته في 1337 ه / م 1919، والحجاز في الجيش VAH ە "Trbh" تحطمت وسيلة لدفع السعوديين إلى الحجاز معبدة، لكنه حذر من ابن سعود ان القوات البريطانية انسحبت.
في 1338 احتلت AH / 1920 AD أرض الوهابيين "سير" على ساحل البحر الأحمر، ولكن نظرا لتدخل بريطانيا، فشلت من الانضمام أراضيها. ونتيجة لذلك عقد بعد مفاوضات وأغلقت، وهضبة سير ظيفة، ولكن Frmanrvayyash الحاكم السابق، عمير حسن، لا تزال قائمة. أراد البريطانيون لتقويض السعوديين على شبه جزيرة يسيطر تدريجيا قتل Khandn راشد الجبل Shmr التحفيز النجدي الحرب، لكنه فشل في ابن سعود في 1339 ه / م 1921، بعد اجتماع العلماء والقديمة القبلية
التجمع "Qyrh" في الاول J. 1341 ه المطالبة / كانون أول 1922 تم تعيين ما يصل CE لتحديد حدود لبريطانيا العظمى بن سعود التحالف شمال غرب هضبة قريبة. على هذه المعاهدة، وكان العراق والكويت جزء من أرض هضبة بين العراق ونجد ونجد والكويت، وهما الإقليمية "نزيهة" وقد صاغ. فإنه أيضا حراسة المراكز وبناء التحصينات العسكرية حول عدد الآبار المياه Mntqhmmnv. بدلا من ذلك، الحاكم البريطاني ابن سعود من نجد، وأرفق Shmr واضطر للاعتراف بأن الحكومة تنبذ سير.
في 1342 ه / 1923 م بعد اجتماع ابن سعود والكويت وبمبادرة من المملكة المتحدة وحالة الطاقة المنخفضة الهضبة المقرر أن يتم رفض، للأغذية UK التحالف 1333 ه / م 1915، وفشل سعود المساعدات بن المالية الاستلقاء على. وهذا Altzamhaysh بقيادة ابن سعود ملك المملكة إسقاط خطتها طويلة الأمد لدمج المزيد من الأراضي شبه الجزيرة محاولة (التاريخ، 1/262).
في 1342 ه / م 1924، ألغت الخلافة العثمانية شريف حسين Khamandyshy، ولعل الخليفة لجميع المسلمين قراءة (Lnchafsky، 438)، ولكن المملكة المتحدة على دعمه ودعم بريطانيا وابن سعود انه رأى أيضا مع 'المرجعية وكان لجنة الهند الإسلامية "الخلافة تحت النفوذ البريطاني، غزا له.ما أعلن ابن سعود تقرير لبناء أقوى هجوم الحجاز، مكة من الشريف حسين Njdbh حظر الحجاج. أنه يؤدي إلى كل ابن سعود في 1342 ه ە Zyqd / يونيو 1924 في رسالة إلى العالم مسلم وترسلها إلى الاعتراف الخلافة شريف حسين مفتوح.
غزت حسين شريف نجد رجال الدين الوهابيين وشيوخ القبائل في اجتماع ابن سعود على قدميه، وكان قد أصدر قرارا في يوم الهجوم على الحجاز AH صفر 1343 / م، في سبتمبر 1924. في البداية احتلت الوهابيين الطائف وبعد بضعة أيام وصلوا إلى أبواب مكة المكرمة (التاريخ، 1/263). وقال "إن الحزب الوطني الحجاز" على الشريف حسين وادت الى اجبارها على الاستقالة لصالح ابنه علي.22 J. Thaani في عام 1344 ه / AD عام 1926، والملك من يناير الحجاز ونجد 7 و تطوير العرش.
غزت بن سعود ثم وسير R. الاول 1345 ه / أكتوبر 1926 الأمير حسن من المياه سير تنفر وخليفته جعل الالتزام لمغادرة اتفاقية مناهضة الوهابيين منعت، ولكن بعد أربع سنوات كان أيضا تم أراضيها الانضمام رسميا الحصاد وسير.
انتقل إلى ولايتك. حتى مع الملك عبد الله ملك الأردن والحكومة حاولت إضافة له إلى أراضي الهضبة. عارضت بن سعود وبريطانيا الخطة، خشية أن يخسر بشرف أن يسمح ابن سعود. بعد المعاهدة في 1345 ه / 1927 م بين انجلترا وابن سعود الذي تم التوقيع عليه في بريطانيا العظمى المعترف بها الاستقلال التام والمطلق سعود بن (Shvadran، 267) ويديها لطرد علي ابن الشريف حسين من الحجاز سيظل. بن سعود في إمارة الأردن، من السهل والهضبة من سورية والأردن إلى الشرق وغيرها من الزمن يدخر الصلات. جهود يماني عقد Aynp أن علاقات ودية مع ابن سعود، وعضو أخيرا محوت جون الخاص، لعب دورا هاما (محوت، 421، 422).
في AD رجب AH / يناير 1927 1345، وقد اعلن المسؤول المملكة ابن سعود من الحجاز والمناطق نجد متجاورة إليه (المرجع نفسه، 439)، وفي مؤتمر 1346 محرم ه / يوليو 1927 من الإسلامية والقومية في مكة سيرا على الأقدام وممثلي قرار الإسلامية والعربية أصدر عبد الرحمن بن عبد العزيز خلال، والمعروفة باسم ابن "من الأضرحة الإسلامية الكتب" حافظ سعد قراءة في مكة المكرمة والمدينة المنورة (تاريخ، 2/264).
صدر بن سعود ثم بدأ الإصلاح في صفر 1346 ه / أغسطس 1927 في أجل تحسين السمع من الملك، على أساس أن تم إلغاء التقاليد البدائية والاستعاضة عنها العادات القبلية وقدم القاضي الشريعة واستبدال الشيوخ كان ضابط سماع دفعت بالفعل إلى المحكم، Ghaziani يده. العادية محاكم الصلح في جميع أنحاء البلاد، وفي مدينتي مكة المكرمة والمدينة المنورة، فتحت الشريعة المحاكم العليا في مكة المكرمة تم تشكيل رابطة التحكيم لاستعراض عمل المنظمة التي أصبحت الأمة أكبر القانونية. ويقال إن إصلاح القضاء والنظام القبلي والحكومة أن هز. في الاول J. 1352 ه صدر / سبتمبر 1932 م شاه أوامر لدمج الأراضي وكانت وقتها تسمى البلاد "المملكة العربية السعودية" كان يقرأ.عام 1353 ه / 1934 تم تقسيم المنطقة إلى الحجاز CE النجدي الإمارات 14 عادة عجلة القيادة في كل منها. ما حكم وضع السعوديين، وارتفاع تركيز السلطة في أيدي الحكومة من كل من سعود. أول ابن الملك سعود حاكم نجد من حاكم الحجاز، كان ابنه فيصل.
سعود بن على الى السلطة Mntqhhayy التمييز أساسا هاما شركة التي تم إضافتها مؤخرا إلى أراضيها.
بناء على طلبها، ابن سعود، معاهدات السلام بين القبائل مغلقة الحجاز. بعث 50 شيوخ قبائل الحجاز إلى العقيدة الوهابية لدعوة الناس ونطلب منهم الذين بقوا قراهم. الوهابيين، ما عدا في منطقة خصبة من الطائف الذين سكنوا صحراء 000'6، غير قادر على الاستقرار في مكان آخر في المناطق الصحراوية. بعض القبائل، مثل قبيلة "حرب" الصحراء الغبار جاء إلى الوقوف مع ابن سعود قمعها لهم، وأخذ الرهائن منها.ولكن الخلافات الشديدة تسبب Chyrgyha مع سعود.كثير من العلماء وذلك Nakhvan "تدعو إلى الجهاد ضد الوهابيين العراق، وانضم ابن سعود المعارضة. 1 ترحيل بن سعود الصحاري و "مسلم" البلدان، بدعم من بريطانيا العظمى ضد الوهابيين و 1345 وAH 1346/1927 و 1928 م في الرياض لرؤساء Grdhmayyhayy "الإخوان" والعلماء الوهابية بناء. أعضاء من الاتفاقية تدعو لخفض الضرائب والبرق وغيرها من الأدوات الجديدة وسيارة Nbrdn الجهاد ضد العراق.لكنه أصر على "الإخوان" وعلى موقفهم في تدمير محطة الإذاعة مكة. أصدر بن سعود التنفيذ Grdnndgan الفوضى، ولكن لا يزال بناء محطات الإذاعة فصل اثنين في الرياض وكان توقف.
عملوا Zvrmndtryn العدو، وابن سعود، فيصل Aldvysh، فضيلة الشيخ محمد من قبيلة Mtyr وشقيقه وابن شقيق خالد بن سعود كان Hmdastan، معا للسيطرة على عرش المملكة. فيصل Aldvysh لإجبار العراق الحرب مع ابن سعود، حدود البلاد لبناء المستهدفة. سعود بن لمنع المعارضة، وتحيط Mtyr القبيلة ورفض إعطاء التبرعات السنوية.غزت Dvysh وسط الفرصة ودعا قبيلته في حرب مع العراق وبريطانيا الهضبة الشمالية. بن سعود J. الاول 1347 ه / أكتوبر عام 1928 رابطة ممثلين من المدن والقرى والقبائل التي أنشئت بعد مسؤوليات إنشاء محطات الجيش العراقي في المنطقة، بغض النظر عن Dvysh الرقبة بإلقاء قال إنه يريد من الحكومة على التنحي، ولكن أعضاء رفضت و بعد أن علم أنه أقسم الولاء، أدلى Vadarsh ​​في اجتماع خاص، لتسوية جميع النزاعات مع Dvysh. بدأت Nyz · ح وShfyr برو بن سعود، الذي كان قد فتح الطريق إلى الرياض والخليج الفارسي ولكن Dvysh Nnhad الرقبة و "الإخوان" قبيلة أنه مرة أخرى داهمت الهضبة الشمالية وتدمير ونهب للكتيبة الصحراوية Shmr القبائل، إلى نهب قوافل التجارة. أرسلت بن سعود جندي إلى الحرب. الجيش كان قادرا على الفوضى الدموية معركة إخماد النيران، وأعدم قادة القبائل Mtyr الاستبدادية، عجمان، وTybh، لكن لم يصب فيصل Aldvysh، التخلي عنها. ومع ذلك، تم سحق المتمردين إلى الأبد منذ منتصف 1348 ه / 1929 م وتعلمت 1930، موجة جديدة من الاضطرابات في شمال نجد (الجبال إلى Shmr الخليج). Mtyr Tybh قبيلتين وAldvysh فيصل بعد القتال العنيف، تم قمع التمرد وأعدم قادتها (أي 1/263-269).
تم في عام 1348 ه / 1929 تم توقيع معاهدة الصداقة مع AD ألمانيا في 1349 ه / م 1930، خلصت التجارة الحدودية الكويتية الاتفاق، وحل النزاعات. الأمير فيصل عام 1351 ه / م 1932، التقى الاتحاد السوفياتي بن سعود عام 1352 ه / م 1933، مع المعاهدة الأردنية الهاشمية الصداقة وحسن الجوار مع إيطاليا معاهدة الصداقة التي أنشئت عام 1353 ه / م 1934، بعد معركة مع اليمنيين عبر الحدود سير نجران واحتلت Jyzan وThamh من الإمام يحيى بدر وقعت معاهدة الصداقة عام 1355 ه / 1936 إلى CE تحسين العلاقات مع الهاشميين في العراق. لتعزيز علاقاتها مع الدول العربية في 1355 ه / 1936 م معاهدة صداقة مع مصر ومعها ذهب العلاقات أمبا "الدبلوماسية الراسخة.
أثناء الأزمة الاقتصادية العالمية (1929-1933 قبل الميلاد) الاقتصاد السعودي انخفاض الحجاج وسنوات الجفاف 1350-1351 ه / 1931-1932 م كان ضربة خلفية الثابت. جاء الدين الحكومي في 1351 ه / 1932 إلى الأوروبيين 000'219 تطبيق ە LYR القرض الاسترليني رفض من قبل ابن سعود. في مثل هذه الظروف، وشركات النفط، "ستاندارد أويل" كاليفورنيا، مع محادثات ابن سعود عن الاستفادة من النفط في الجزء الشرقي من البلاد، بدأ القرض."وضع الأساس. شركة النفط باستثناء نقاط، ما يشير إلى المملكة العربية Kanhay كبيرة الآخران الأقل اكتسبت الأرض 000'153.

[رود]

Svdbn عبد العزيز (1372-1384 ه محفورة / AD 0953-1964)، والمعروفة باسم "الملك سعود". بعد أخذ فاة والده وظائف في هذا المجال.الإصلاحات ليست شعبية فقط، ولكن أيضا اكتسبت السلطة وتمهد الطريق للوصول إلى السرير. صفر عام 1373 ه / أكتوبر 1953 وصلت مجلس الوزراء برئاسة الملك فيصل إلى إنشاء ودعم مجموعة من "اليساريين" محكمة الأسرة تسمى "شقيق الأميرة النبيلة"، وكان على رأس الملك طلال من قبل نائب رئيس الوزراء وزير الشؤون الخارجية.وقعت اليمن (التاريخ، 1/274-281).
في ذلك الوقت، العلاقات بين المملكة العربية السعودية وبريطانيا عبر الحدود في المملكة العربية السعودية وأبوظبي وعمان VAH Bvrymy ە، إلى أزمة النفط في المنطقة. هاجم الجيش السعودية عام 1372 ه / 1952 م احتلت واحة، ولكن قوات الغزو وأبوظبي ومسقط، تحت قيادة ضباط لBvrymy الإنجليزية الأمم المتحدة اشتكى السعودية، ولكن في وقت لاحق تراجع شكواه ومستعدة ل إنجلترا الجلوس على طاولة المفاوضات. المحادثات في 1374-1375 ه / 1955-1956 م لمدة خمس سنوات لاستئجار لأمريكا. واجه الملك سعود مثل السفر إلى المعارضة من الرؤساء التعاسة العامة والمحلية من مصر وسوريا في مؤتمر عقد في القاهرة الجديدة (رجب 1376 ه / فبراير 1957 م) وكان، ومن ثم دعم الين الطبيب ايزنهاور رضخت، ولكن ثم أسس العربية المتحدة، ويتألف أيدت مصر وسوريا عام 1377 ه 1958 م شعبان / فبراير، الجمهورية رفض وضعت "الاتحاد من العربية"، جنبا إلى جنب العراق والأردن شارك (التاريخ، 1/275)، والتي ترتبط مع مصر جلبت الأزمة قتامة وجعل من الصعب في الوفد السعودي Hakm ە.رفض الملك سعود المشروع الحالي، لكنه رفض في السادس من رمضان، 20 شوال 1377 ه / 27 مارس و10 M ە 1958 تم تأسيس القوانين على أساس من مهامهم الإدارية لتسوية ونقل رئاسة الوزراء إلى الدوريات وقوة سياسية في سعود ما زالت قائمة. أعطيت رئيس الوزراء سلطة أن تأمر باتخاذ التدابير اللازمة للقيام بعملها. وأضاف القانون تقتصر سلطة الملك وسلطة الوزير. وضعها على مجلس الوزراء لتقرير ما اذا كان الملك لم توقع عليه، وبعد شهر من عدم الحصول على التغيير المنشود من الحكومة، التي سيتم تنفيذها. ولكن الملك سعود يمكن أن ينافس الأقوياء لأن فيصل، جنبا إلى جنب مع تناوله في 2 رجب 1380 ه / 21 ديسمبر 1960 م، وقال انه رفض حكومته مع ستة وزراء من خارج الأسرة السعودية شكلت وخطط للإصلاح الداخلي ودستور جديد المقدمة. الدستور الجديد "الأمراء الأحرار" مكتوب ومرت، مشيرا إلى أن المملكة العربية السعودية هي ملكية مطلقة إلى ملكية دستورية مطلقة. ترأس أنشئت الكلية لمدة التشغيل، واحدة للعمل وآخر للجنة الشؤون الاجتماعية، أمير طلال، وزير المالية والتخطيط باترول موظف. في الأجهزة الحكومية، وفتحت المحاكم لمكافحة الفساد وقاعدة الظهران الجوية افق مجلس الوزراء عقد الإيجار مع تمديد أمريكا لا. "أرض المفتي السعودي" مستعدة للنظر في فرض والقواعد والقرارات Byazhar الحكومة لا يصوت له للخروج. عارض وزير المالية الأمير طلال، ولكن بدعم الملك للمفتي تصويت.رد الملك على الاضطرابات عام 1381 ه 1961 م Ordibehesht / سبتمبر "الأمراء الأحرار" وتقدمه، أقال طلال من مجلس الوزراء وأبنائهم بدلا من واجبهم. ذهب طلال إلى بيروت في ربيع الأول الهجري 1382/1962 م معركة حارب ضد النظام السعودي.
J. Thaani الملك سعود عام 1380 ه 1961 م / تشرين الثاني، تحت ذريعة العلاج Rvan ە أمريكا وعدم وجود انقلاب عسكري إزالة فيصل لها الحجاب. مسعود مالك بعد عودته من العمل الميداني وتولى تشكيل الحكومة الجديدة. على الجنسية أمير طلال في بيروت المعارضة إلى إلغاء النظام الملكي، وقال انه جاء وأخذ ممتلكاته والأصول. إغلاق "الأمراء الأحرار" إلى الجنسية السعودية عينيه وذهب الى القاهرة و"المنشق السعودي" تأسست. وقد دخلت الملك سعود في الاندفاع لخلق جبهة موحدة ضد جمهورية العربية، محادثات مع العاهل الاردني الملك حسين. السعودية والأردنية الوفود، بناء على المحادثات بين الزعيمين، قدمت مشروع معاهدة ثنائية الأبعاد. بعد وضعت وحدة جيشه الخروج من النزاعات الحدودية.
في الوقت نفسه، فر الإمام محمد Albdr في اليمن الجمهوريين إلى المملكة العربية السعودية. بدأ السعوديون Albdr للمساعدة في التعامل مع النظام الجديد في اليمن والعمليات في نهاية المطاف إلى اليمن لمساعدة حلفائها الغربيين للهجوم. كسر صلال Bdallth العام المادة، تشغيل كافة العلاقات مع البنوك السعودية مغلقة في ذلك البلد.
انهم يعملون مع الأردن. الملك سعود مرة أخرى وجدت نفسها مرغمة لتسوية شؤون البلاد العودة إلى العمل وقراءة. وترأس فيصل، رئيس بعثة الأمم المتحدة في المملكة العربية السعودية إلى داخل مجلس الوزراء ومكتب رئيس الوزراء ووزارة الخارجية استغرق العمل الميداني. كان الملك سعود خارج البلاد للمرة الثانية كعلاج. الملك فيصل فرصة المضبوطة وإزالة المراوح، وأصدقائه، ووضع قبائلهم بدلا من نزع سلاح الموالية له وللآخرين لتعيين حكام الولايات الجنوبية الدولة. في العام نفسه، بدأت المحادثات مع المملكة العربية السعودية والمملكة المتحدة على مدى VAH ە Bvrymy، البلدين استعادة العلاقات الدبلوماسية (كايلي، 37، 38) وفيصل ضباط الإنجليزية دعا لتشكيل جيش من الدرجة الأولى بالنسبة للسعوديين. Zyhj ە الملك سعود في عام 1382 ه / أبريل 1963 عدنا إلى الرياض، ولكن قوبل المعارضة واضطر إخوانه لمغادرة البلاد مرة أخرى كعلاج.
في بداية التدخل السعودي في اليمن، بدأ المهاجرون السعودية العاملة في الجمهورية العربية المتحدة لزيادة. الأمير طلال، في الاول J. 1382 ه / أكتوبر 1962 م "جبهة التحرير العربية" برنامج يضع الأساس أعلن رسميا، ولكن نظرا لعدم تجانس العناصر المكونة أمامه فشلها في اتخاذ مزيد من الإجراءات. في القاهرة، وكان يسمى منظمة أخرى معارضة "الجزيرة للتضامن عربي". ودعا المنظمة إلى توحيد جميع القوى المعارضة لنظام الحكم في، السعوديين، وشعبان 1382 ه / ديسمبر 1962 مع CE جبهة التحرير العربية المختلطة و"جبهة التحرير الوطني العربية" مرة أخرى، ولكن لجماعات راديكالية التنظيم الجديد إلى الأبد من طلال الجمهوري وحتى الآن، "جبهة التحرير الوطني العربية" في 1383 ه Ordibehesht / أغسطس عام 1963 تم تقسيم الأول إلى مجموعتين. ونقل الأمراء العمل النبيل إلى بيروت، ومنهم من عاد إلى تأسف السعودية.
حاولت في عهد آل سعود والملك فيصل تحقيق الفوز على العرش رأى، لاسترضاء السعوديين للتدخل في أحزاب المعارضة في اليمن، وتعزيز مكانتها. وبالتالي Zyqd ە 1382 ه / نيسان 1963 بعد محادثات حول الوضع في اليمن، أغلقت الحدود اليمنية مجموعة مدمجة.في رمضان 1964 ه / يناير 1383 عقدت القمة في البلدان العربية.
عاد الملك سعود الرياض للمطالبة مرة أخرى القوة الكاملة من حكمه، ولكن رغبته في تسوية وأكثر واقعية محكمة الأسرة Nnhadnd والمسؤولين وشيوخ قرر الاجتماع أن رئيس الدولة الاسمي الملك سعود الفيصل للبقاء والعمل في أيدي السلطة التنفيذية، ورئيس الوزراء، لكنه رفض الملك سعود. شيوخ وعلماء الدين في جمع Zyqd ە 1383 ه / مارس 1964 أكدنا الجلسة السابقة، و 25 J. Thaani 1384 ه / 1 نوفمبر 1964 م، تم خلع الملك سعود الفيصل من منصبه في بيان رسمي على العرش. في رمضان 1384 ه كتب / يناير مايو 1965 م الملك سعود الفيصل وغنى القانونية أقسم أن يبقى وفيا لها، ولكن سرعان ما بدأت لمكافحة فيصل عبد الناصر وحاول لإنشاء جيش خاص. التقى كان حتى 1387 ه / م 1967، معظم وقته في أثينا عاش، بمساعدة اليمن Ydalnasr ذهبت مع الثوار في هذا البلد قبل الأذى له، ناصر دعواته أفضل صديق (Lysy، 2/557) . عاد إلى أثينا سنة 1388 توفي Zyhj ە BC / AD، في فبراير 1969.

[رود]

فيصل بن عبد العزيز (المدرج: 1384-1395 ه / 1964-1975 م). كان واحدا من أشهر حكام آل سعود وراشد آل Drjng الآباء القش · شارك وشريف مكة. بعد وفاته وبداية عهد الملك Svdbh كان يحاول الاستيلاء على السلطة.انه مستقل Dvrannkhstvzyry الشؤون الملك في يد (انظر: الشام 19 في Hmynmqalh)، في شوال 1377 ه / أبريل 1958 العربية أدخل اللويا الدول المحبة الإيجابية Syastbytrfy (NAM) والإصرار على النضال الجزائري الفرنسي Afkndnanglstan على أدان VAH ە Bvrymy والمشاركة في الخليج الفارسي Shykhnshynhay إسرائيل تؤيد أمريكا العد. في السياسة الداخلية، التجارة الحرة ميناء جدة الوطني والربح التجاري المحلي يقتصر على رجال الأعمال في الدول العربية الأخرى. استغرق Syastsrfhjvyy صارمة للغاية ويمكن الوقاية من السلع الفاخرة من دخول مبنى المحكمة Vhzyn ە قليلا خفضت، ولكن لأنه هو إنقاذ الأموال كما غطت Bhpyshrft والاقتصادية والثقافية، في مقابل ذريعة.

في Ordibehesht 1385 ه / أغسطس 1965 في الجهود المبذولة لتحسين العلاقات مع المملكة العربية السعودية ومصر و، عبد Vmlk البت في القضية إلى حوار بفضل دفع المعاهدة التي تنتج Mqrrmydasht فيصل التدخل العسكري ضد الحكومة الثورية اليمنية ومساعدة وتلتزم الحكومة المصرية إلى الإمام Albdr Dstbrdard وقواته من اليمن ودعا السعوديين المحتجزين في مصر Darayyhaybrkhy كانت حرة ("الشرق الأوسط ...»، II/606، 607).
اجتاحت إسرائيل مصر وسوريا والأردن R. الاول 1387 ه / حزيران 1967، والتي أدلى بها خطوة الصعب Mmrdm القنصلية السعودية في الظهران Hjvmbrdnd أمريكا. وقاد برئاسة لتوقف إطلاق النار وعدد من الأمريكيين والعرب Zkhmyshdnd فيصل بعض ضباط الجيش لاعتقال وأنشأ حظر التجول. ثم بعد ذلك الضغوط الخارجية والداخلية، والقمة العربية في الجذع (J. الاول 1387 ه / أغسطس 1967 م)، جنبا إلى جنب مع دولة الكويت وليبيا تعهدت 135،000،000 سنويا LYR ە Astrlyngbray المتحدة جمهورية العربية والأردن الدخول في الانتعاش الاقتصادي. أيضا، تم الاتفاق على أن Nyrvhayjmhvry المتحدة من اليمن والسعودية العربية، ولكن هذا الاتجاه لم يدم طويلا، ومرة ​​أخرى، كان يخضع توترت Mthdrby فيصل الجمهورية. أدلى فيصل Falythahmkary مع الغرب وأمريكا خاصة مع شركات النفط أكثر إحكاما. في عام 1387 ه / 1967 وافق Mkvyt أن إنتاج النفط السعودي في المنطقة المحايدة بمغادرة شركتين من Mrykayyv اليابانية. في 1388 ه / 1968 م كانت قد وضعت "الدول العربية المنتجة وSadrknndhnft" (Avpk) مع وزير النفط من المملكة العربية السعودية والكويت وليبيا كيليان شغل منصب الأمين. تأسست جامعة الملك عبد العزيز بالمدينة المنورة في نفس العام.
في عهد حكومة بريطانيا العظمى لابقاء القوات بالشلل بسبب الميزانية Khvyshdr Shykhnshynhay جزر الخليج الفارسي عانت، قواته من المنطقة. بريطانيا العظمى من المنطقة، السعوديين، فإن إيران تواجه وقتا طويلا جدا، وتدعو الآن إلى جزء كبير من سعيه لجزر البحرين في الخارج. نتائج لصالح القابضة مدار الملك فيصل، محمد رضا بهلوي على أرض في السنوات 1385-1388 ه / 1965-1968 م المعاهدة على تقسيم الجرف القاري والمشترك Azshykhnshynha الدفاع البريطانية من RTN.
الملك فيصل سياسة Dakhlygamhayy في تعزيز الصناعات في البلاد. بعد تطبيق ضغط لمعرفة Ngzsht، ومصادرة القيود عن الصحف العربية والمجلات وعليه Ghyrrbybrqrar. هذه الأحداث، فضلا عن الهيمنة المتزايدة التي تقوم بها الدول الغربية على النفط السعودي، Mvjbmkhalft شقيقين يدعى الملك فهد، سلطان، وأن وزير الدفاع ووزارة الداخلية والصراعات الصعبة داخل الاسرة الحاكمة التي قطعت العلاقات الدبلوماسية مع جمهورية Banakamyhay فيصل المتحدة العربية، والعزلة السياسية للبلد لتحرير حركات Jhanrb وتحديثها. وكشف في عام 1389 ه / 1969 بشأن AD انقلاب Zdfysl. اثنين الحركة الوطنية "القوميين العرب" و "الزائفة Jzyr ە Rby الشعب" الذي كان قد تآمر الانقلاب. وكان الحزب الليبرالي المعارض أحمد يوسف حرمان طويلة. بعد الانقلاب، تم اعتقال وسجن العديد العديد من ضباط وطلاب Vrvshnfkran (التاريخ، 1/302، 303).
Fyslkh الملكية نظرا لقربها من عبد الناصر السوفياتي والحرص على التعامل مع السعوديين إلى الغرب Ntvansthbvd أبدا فعلا تحقيق على المدى الطويل وحتى في محاولة الغرب الاوسط للدول العربية المعتدلة Ykhmbstgy (تونس والمغرب) في جمهورية Mthdrby الجبهة، سوريا السودان وليبيا لإنشاء وبعد وفاة عبد الناصر السياسات الاشتراكية التي يمكن أن تفشل لAnvrsadatkh العربية والاعتماد على Tvafqhayyhasl السوفياتي (Lysy، 2/579). أدت هذه الاتفاقات إلى وجود علاقة وثيقة للغاية. في 21 رمضان 1393 ه AD 1973/19 أكتوبر، وسوف الحرب العربية الإسرائيلية، الملك فيصل أمريكا خلال شحنات النفط Byanyhaysdvr جميع تتوقف. تأسست صفر 1394 ه في شباط / فبراير 1974 بشأن باكستان Knfransaslamy بمبادرة من الملك فيصل. على ما يبدو، فإن على جميع قرارات المؤتمر الموافقة على تطلعات العرب والأهم من ذلك، للمرة الأولى كممثل وحيد للشعب الفلسطيني Zadybkhshflstyn شارك فيه.
ومع ذلك، والصراعات داخل الأسرة السعودية خزعل قد ظهرت منذ زمن بعيد، فيصل أدت في النهاية إلى القتل. 11 ربيع الأول 1395 ه / 25 مارس 1975 م ابن شقيق فيصل بن عيد ميلاد الملك مناسبة لبهان فيصل Thnyt ە للنبي محمد (عليه الصلاة والسلام) وDstbvsy، وأطلقت الرصاصة الملك Qtlrsand الثلاثاء. القاتل ثم تحولت الرقبة في الأماكن العامة.
21. Khaldbn عبد العزيز (1395-1402 ه محفورة / AD 1975-1982). بدأ لقضايا سياسية وليس لديها الكثير من الاهتمام في مجال Tnhafalyty للتعلم من سريرها، Sntjymz مؤتمر لندن حول فلسطين (1358 ه / م 1939) (Nshashsby، 350، 351). خالد كيلي غادر بعد Nsyast بين القبائل البدائية قد استقر، إلا أن ولي العهد فيصل له عام 1385 ه / 1965 م عين نائب رئيس الوزراء. عام 1395 ه / 1975 م بعد Aztrvr فيصل العرش، وأعلن على الفور أن كان Pyshkhvahd سياسة سلفه ("الشرق الأوسط ...»، II/607). توفي الأمير عبد العزيز ومع ذلك، أظهرت هذه الفترة أيضا السياسة Chndanybh الفائدة وسلطات اتخاذ القرار لأخيه، Fhdbn. بعد أنور السادات، رئيس مصر خلال "كامب ديفيد" معاهدة سلام Vamzay مع اسرائيل في 1398 ه / م 1978، خالد لقطع العلاقات مع مصر أصر، Vlyfhd المؤتمر قرارا بشأن العراق في نفس العام، استنادا إلى مقاطعة السادات وقعت وضعت الافراج منع مسؤول في بلده. ومع ذلك، في 1399 ه / 1979 م رفضت Rbstanrsma السادات ومعاهدة كامب ديفيد.
واحدة من الأحداث ويعيش فريق Prahmytayn يميل ضد الإخوان والعائلة المالكة. ومحمد عبد الله القحطاني في قيادة Jhyman Altyby ومسؤولة. Drbamdad Zyhj آخر قمعت ە 1399 ه / 20 نوفمبر 1979 المجموعة المسلحة تتألف من 200 إلى 300 طن من Khtdady طلاب العلوم الدينية، وبعض المصريين واليمنيين والكويتيين، وFrmandhyqhtany، احتلت المسجد بعد حوالي 22 يوما من المقاومة. وقتل القوات الحكومية Dvltalam في الاشتباكات التي قتل 127 جنديا وجرح 461، وعددهم 117 شخصا وألقي القبض على بقية الركاب. إرسال صفر 1400 ه / 63 يناير 1980 TNAZ المعتقلين، بما في ذلك Altyby Jhyman بعد محاكمة صورية ووضع Dsthtqsym قليلة وكل من المدن وصباح 19 صفر 1400 ه / 9 يناير 1980، كافة الحقول في المدن ذهب الرقبة (Lysy، 2/731؛ العربية السعودية، 118).
وأدلى Dvltrbstan ثم لمنع وقوع حوادث مماثلة، والتغيرات في الحكام والمعارضة Amyrany خزعل المتهمين بالفساد وJ. الاول 1400 ه تم تعيين / مارس 1980، لجنة تتألف من ثمانية رجال، برئاسة وزير الداخلية الأمير نايف إلى 200 المبدأ الإناث الدستور الإسلامي لحكم البلاد وتجميع ("الشرق الأوسط ...»، II/620).
في الوقت خالد Dmvkratykymn بين المملكة العربية السعودية وإيران، على الرغم من الخلافات الحادة في الفكر، اقامة العلاقات الدبلوماسية. في السياسة الداخلية، وغيرها من وصفا للأحداث التي وقعت أنه أعلن Hmansan فيصل على السياسة Pyshgrft والجهود المبذولة لتسوية Byabannshynan أنه لم يحقق نجاحا كبيرا. نجحت رمضان 1402 ه -13 Khaldsranjam يوم 2 يونيو عام 1982 وتوفي عبد العزيز M Fhdbn له.
المراجع: البلدان التاريخ العربية، أكاديمية العلوم في الاتحاد السوفياتي، ترجمة مدينة MH، طهران، 1361 ش؛ حسين بن خزعل، على قناة عصر فاي العربية من الشيخ محمد عبد الوهاب بن، بيروت، 1968، حسين بن غنام، على هضبة، فإن الجهد الدين الأسد، بيروت، 1405 قبل الميلاد، والقوائم، حمزة، فؤاد قلب شبه الجزيرة العربية، الرياض، 1388 ه / م 1968؛ آل الموسوعة؛ Zrkly، خير الدين، قناة العالم، بيروت، 1984 م، S.، ناصر، على آل سعود، 1404 ه، 716 ص، 717؛ S. سليمان، A. ، على ما بين حكومية القاعدة وMJM Alasralhakmh، مصر، 1969 BC؛ Shvadran، بنيامين والشرق الأوسط والنفط والقوى العظمى، ترجمة الشريفية عبد، طهران، الشيخ 1354، المملكة العربية السعودية، راديو وتلفزيون الجمهورية الإسلامية الإيرانية، طهران، في التاريخ الفارسي مورداد 1364 SB، كيلي، JJ. CD، Alhdvd الشرقية Lshbh قناة العربية، ترجمة خيري حماد، بيروت، 1971 م؛ Lnchafsky، Zrzh، تاريخ الشرق الأوسط، ترجمة جزايري H.، طهران، الشيخ 1337، لوتسك، والتاريخ العربي في القرون الأخيرة، وترجمة برويز باباي، طهران، 1356 ش. ، Nshashyby، الدين، الذي توفي في منطقة الشرق الأوسط، وترجم خلعتبري الفيروز، طهران، 1363 ش؛ Nshashyby، الدين، الذي توفي في الشرق الأوسط، ترجمة محمد روحاني، طهران، 1357 ش؛ جيدا:


التراجع عن التعديلات

Alpha

[رود]

أرجع ثاني آل ثاني محمد بن لسلسلة من AH منتصف القرن 13TH / 19 CE الحكومة تدريجيا أقوى وشبه استولت على الجزيرة وقطر القرص لا يزال هناك.
آل ثاني الأجداد يتفرع من قبيلة قبيلة من Mazyd وهبي الذي انفصلوا عن Hnzlh BNB إلى أصل تميم هي BNB (H، 140). عاشوا الأولى في الشرق نجد و آل الشيخ محمد بن عبد الوهاب، ومن خلال قلم رصاص من سلف مشترك Khvyshavndnd Mrvbn. محمد بن ثاني جد Mrvbn قلم رصاص الثاني عشر والعاشر لسلف محمد عبد الوهاب (Abvnab، 85). أسلاف هذه العائلة في القرن 11 م / 17 قبل الميلاد مع أبناء عمومة عائلته م وBvgvarh آل على Shyqr قرية في Alvshm، الهضبة الشرقية، وجاءت هذه الخطوة في Jbryn Vahh أو Ybryn في 200 القطر جنوب غرب مل جزيرة شبه الجزيرة استقر، ولكن بعد فترة وجيزة وغادرت المنطقة وذهبت لأول مرة إلى Alskk في جنوب قطر، حيث Valzbarh Alrvys Kvchydnd (Abvhakmh، "دولة لخليج"، 45؛ Abvnab، 85). بحيث الجفاف في الوقت نفسه وسط العربي، مما أدى إلى الهجرة إلى الهضبة (Abvhakmh "الشرق في جزيرة شبه الجزيرة العربية"، 50)، وكثير غيرها التي تؤثر الهجرة Drayndh بعض المناطق الساحلية، وترك الخليج الفارسي . من ذلك الحين وحتى القرن 13th ه / 19 من شبه الجزيرة العربية وشواطئ الجزيرة الخليج الفارسي واحدة من أكثر الفترات خطورة من السياسي وقضى، مع القليل من المعرفة حيازة العائلة. على الرغم من ضعف الحكم العثماني في المنطقة، جنبا إلى جنب مع تأثير كبير في بريطانيا في الخليج الفارسي وخليج عمان لضمان سيطرتها على الهند، والقوات حصول على بعض القبائل العربية والأسر، وعلى وجه الخصوص ارتفاع اللائحة الجديدة التي ذهبت Vahhabi جزء كبير من شبه الجزيرة العربية إلى الجزيرة في ظل توجه، هو سبب رئيسي من المجال السياسي والجغرافي. تم في منتصف القرن 13 م / 19 قبل الميلاد، وآل خليفة من سنة مضت، قطر قد غزا، و آل مسعود الذين سعوا للاستيلاء على كامل شبه الجزيرة جزيرة المملكة وتهيمن على الحرب كان في عام 1259 ه / م 1843، تغلبوا على السعوديين وعلى مهدت هم آل ثاني (Ghraybh، 1/376).تم تحويل أقل الهوامش في الأسر الحاكمة في الخليج الفارسي الإمارة.
1. محمد ساني (ت 1295 ه / 1878 م). ترأس والده Mazyd قبيلة (فورت جاي، 659) وأصبح زعيم عائلة (Abvnab، 86، 85) وقطر للمستعمرة ضد خليفة الذين يعرفونها، على الفور بعد فوزه في السعودي عام 1259 قبل الميلاد خليفة / 1843 م، هم أطاعوا الرقبة. في حين قال محمد آل خليفة في قطر واستقر عين من قبل الحكومة إلى الدوحة (Abvhakmh، "دولة لخليج"، 45)، ولكن محمد كان علنا ​​وحاول مرارا للحصول على القلب السعوديين من البيرة خليفة مجانا (Qdvrh، 94، 95). ربما Fysb بن عبد الله المملكة العربية الاعتداء بقصد قطر في سنة 1275 ه روب / 1859 م (Ghaemmaghami، 29) محمد بن ثاني دعت إلى الحدث. وأخيرا، سلسلة من الجهود لمحاربة آل خليفة آل ثاني وقاد. في عام 1282 ه / م 1865، قاد محمد بن محمد بن خليفة آل ثاني، مساعد البحرية الحرب Mlvb الشيخ أبو ظبي وله الجزية كل سنة إلى آل خليفة (الذهبي القلم، 132). إلا أن آل خليفة آل ثاني، لم تأتي المعركة. وعندما الشيخ قاسم الشيخ محمد بن ثاني، الابن تمرد Zdastylay البحرينيين استغرق شقيقه الشيخ علي الشيخ محمد بن خليفة كما بعث إلى الدوحة، وقال انه قتل ونهب. ذهب الشيخ قاسم إلى البحرين من أجل السلام (1284 ه / CE 1867)، الشيخ محمد بن خليفة، ولكن ألقاه في سجن (ريحان، 2/270-271). قطر إلى البحرين لحفظ قاسم للهجوم، ولكن المعركة البحرية التي وقعت في السدود · ح هزم وتراجع (المرجع نفسه، 2/271)، ولكن تم القبض القليلة الماضية على مقربة من شيخ البحرين ضد الإفراج عنهم، قاسم Rhandnd الفقرة (Ghraybh، 1/259؛ Abvnab، 87). في وقت لاحق، الشيخ محمد بن خليفة Bhanh جمع الضرائب، والمساعدة في السرد سمو أمير البلاد الشيخ زايد في أبو ظبي إلى الدوحة قتل ونهب نجاحات انه (الجذعية، 270؛ Abvnab، 88). العقيد الجسور المندوب البريطاني في الخليج الفارسي التي تسعى فرصة لكسب موطئ قدم في قطر، الشيخ محمد تدخلت وأجبرت على التراجع. وبالتالي إقامة "علاقات التحالف" قطر نجحت (لوتسك، 225) وبموجب معاهدة سنة 1285 ه / م 1868 من قبل محمد ساني دخلت المبنى، تقرر أن الشيخ من البحرين الكبرى ليفي ضمان بريطانيا وفي88). الجسور العقيد حذر أيضا من عواقب خرق دولة قطر الشيخ.
محمد بن ثاني عهد، وخاصة بعد توقيع عقد مع التاريخ وحياة أبناء قاسم الشيخ والاختلاط الثابت كما هو واضح لا يمكن أن يكون نهاية عصر وبداية حكم قاسم مجموعة محمد. ولكن يبدو أن الشيخ محمد بعد 1285 ه / 1868 م، والعمل الميداني الفعلي الملقاة على ابنه وقال انه غادر رئيس عشيرة (Zrkly، 6/19؛. Ghraybh CF، 1/259) ..
2. قاسم بن محمد بن ثاني (ت 1331 ه / 1913 م). انه واحد من أعظم الأمراء آل ثاني، بعد صراع بكثير، كان قد أسسها دولة مستقلة في الدوحة. في الأيام قاسم آل خليفة الأنشطة Dravykhth عندما كان والده وأظهرت العديد من البحرينيين شاركوا في المعارك. بعد توقيع معاهدة سنة 1285 ه / 1868 م، وحكومة بريطانيا العظمى التي أدت إلى عزلة محمد آل ثاني والشيخ محمد. قوات قاسم المكتسبة وتشجيع الأب على ما يبدو حصلوا على وظائف في هذا المجال. ومع ذلك، بعض من حكومته الرسمية بدأت في 1293 ه / 1876 م كان يعرف أن عين الحكومة العثمانية إلى الدوحة (المرجع نفسه، I/804)، وبعض على وفاة محمد بن ثاني 1295 ه / 1878 م التي تعتبر GH ( Abvhakmh، "دولة لخليج"، 45).
قاسم الحكومة الحقبة، كانت أنشطة الأتراك العثمانيين لتجديد نفوذها على الشاطئ الجنوبي للخليج الفارسي، وبريطانيا العظمى في مسابقة الدولة. مدحت باشا، الحاكم العثماني في بغداد مع فكرة لتحل محل فقدان ممتلكاته في أوروبا من أجل توسيع الشرقية وساحل الخليج الفارسي، أن الاستيلاء على الهضبة، الأحساء، البحرين، الكويت وقطر و(المشتقة ، 353). في 1288 ه / م 1871، احتلت القوات العثمانية الأحساء والقطيف عبد الله بن فيصل من المملكة العربية السعودية بأنها "بديلة" الهضبة العثمانية، وادعى أن باشا أماكن Mdhs مثل البحرين وقطر ومسقط، سلطنة ساحل عمان وهو جزء من المجال (كيلي، 142)، وبريطانيا العظمى بعد انقراض بوب كبيرة، Mdhs باشا رفض دفع المطالبة، ولكن بعد مفاوضات بين الشيخ قاسم والشيخ العلم العثماني الوفد في إقليم في التأرجح بها، وتأسست Zyqdh 1289 ه / يناير 1872 م حامية العثمانية من الجنود في Dvhh (Larymr، 1/802-803 كيو إس: 1/260؛ Bvndarvfsky، 84).يعني الشيخ قاسم اتجاهات قوية حقا أن خطاب الموافقة للإمبراطورية العثمانية في 1285 ه / 1868 م انجلترا محمد الشيخ لا قيمة له. وكان الشيخ قاسم في هذا الوقت أن القوة قادر على اتخاذ خطوات لتعزيز حكمه، ولكن هذه الجهود وإعادة Zbarh الموانئ وشرسة المعارضة الشيخ قاسم عبيد خليفة ويصعب تفقد UK Trashyhay Nshandh لا ترى وجهه تواجه. هذا هو السبب تعتبر بعض الممثلين الإنجليزية في الخليج الفارسي، وليس له رجل Sban الأخلاقي والانتهازية مؤذ (Krzn، 2/541) وبين القراصنة (Larymr، I/804). ومع ذلك، اللفتنانت فريزر مساعد "مقيم ممثل" بريطانيا العظمى في 1292 ه / م 1875، اجتماع الدوحة، اعترف تهز أنه نظرا لنفوذ الدولة العثمانية في الدوحة المعمول بها في إنجلترا في دول الخليج الفارسي، يقول إن الشيخ آل ثاني بكثير الأتراك ليسوا سعداء، ولكن خوفا من ترحيلهم إلى اسطنبول، لا توضح له التعاسة (المرجع نفسه).
كان يبدو أن هذا السبب في أن العثمانيين قررت سحب قواتها من الخليج الفارسي والمناطق الخاضعة لحكومة الولاية لدفع الشيوخ المحليين (الجذعية، 358). ولعل هذا يرجع إلى بريطانيا G. والإمبراطورية العثمانية، وخاصة بعد وفاة والده عام 1295 ه / 1878 م للاعتراف حكومته يبدو أن متناقضة. هذا يعني أن سببه الخلافة العثمانية Qvty ضعف هيمنة إنجلترا هو الفارسي واردات الخليج. و(I/809) Larymr قاسم الشيخ ربيع في مواضيع 1298 ه / مارس 1881 تلقينا اتصالا من ممثل لبريطانيا العظمى وأقام دعوى على حدود أراضيها، في حين مكان آخر وقال ان الشيخ قاسم في Zyqdh 1298 ه / سبتمبر 1881 أدى التجار الهندية الإنجليزية، واضطهاد الدوحة إلى حل وسط، ولكن بعد عام واحد أنها أغلقت المراكز التجارية للاحتجاج ضد بريطانيا العظمى لم يكن كبيرا (Larymr، I/811). البريطاني ضده للاساءة الى مواطنين صالحين من Vadarsh ​​الهندية على المتهم وأن مبلغ التعويض (Abvnab، 93). على ما يبدو هذه المرة روس العقيد، ممثل بريطانيا العظمى إلى الحكومة تشير إلى أن الشيخ قاسم لتحديد خطاب الموافقة 1285 ه / 1868 م قوة، ولكن لأن اللغة الإنجليزية من الهند مثل هذا الإجراء قد تواجه مشاكل في علاقاتهم مع العهد العثماني لن يقبل بغير اتفاق شفهي أن الشيخ سيكون كافيا. وقد تم ذلك على الرغم من قاسم الشيخ صالح العثماني، افترض أن الحرب البحرية مع جيرانها لتجنب النزاعات وإحالتهم إلى ممثل بريطانيا العظمى (Larymr، I/811). بعد الحصول على موافقة من 1299 محرم 1881 ه CE / ديسمبر من قبل الأمير أبو القاسم بسبب اختلافات على Khvraldyd، وكان على استعداد لمهاجمته. لكن قرار العودة لممثل المملكة المتحدة للتوصية. أيضا في عام 1303 ه / م 1886، انه يؤيد Khvraldyd العثمانية الاحتلال، ولكن تم منع هذه المرة البريطانية (كيلي، 146). ومع ذلك، يبدو أن الشيخ قاسم لم تلتزم المعاهدة، لأنه في 1304 ه / 1887 م تعويضات مالية ضخمة من الشركة البريطانية انه كان مسؤولا عن عمليات ضد السفن Dryazny بحريني (الجذعية، 358). وقال في الوقت نفسه أن من المستغرب قطر ارتفع GH ضد العثمانيين الذين أرادوا إفشال أنشطتها الجمارك فتح مكتب في الدوحة، ترغ (1304 ه / CE 1887). نهبت هذه الشدة Tmvr وانخفاض بلدة بني هاجر (Larymr، I/806). احتشد انه ربما هذا يعني أن شيخ أبو ظبي، وهي أكبر من المحميات عمان Mtsalhh الأمير الشيخ قاسم الفرق كان ذلك منذ زمن بعيد، ضد القبائل المتحدة له ومجموعة قبلية إلى Bvshr Btaznd الدوحة. في غضون ذلك، أخذت الطفل وركض قتل Khvrdhayy الشيخ قاسم.، 88). بن Rshydamyr لمساعدة الهضبة (Krzn، 2/542)، وسوف يشرف على الأرجح لابن رشيد بن فيصل بن Sbhan نائب الرحمن في الرياض والدوحة وعاد للهجوم وقتل ونهب Alzfrh Vlvy فتح ( وعموما، 146). ولكن ابن رشيد لم قاسم والشيخ لا بقطع المساعدات وحدها تمت تعبئة القبائل Dravyzd أمير أبو ظبي، ظهر الأرض (المرجع نفسه، 147). ذهب العثمانيين لتجديد الصداقة مع الشيخ قاسم في العمل. زار محافظ البصرة باشا الدوحة الشيخ عدا ملزما لمنح عنوان المعرض في وقت لاحق وتأسست حامية عسكرية عثمانية هناك (Larymr، I/806). ومع ذلك، والشيخ قاسم Nstqym أبدا رفض صراحة الإمبراطورية العثمانية، والحكومة العثمانية ثم تنحرف عن تلك المبادئ مدحت باشا السياسية، فإن الإمبراطورية العثمانية نفسها لا تتردد في الاختلاف. طالب Mhmdhafz باشا، القائد العثماني الأحساء مساعدة من بعض المعارضة آل ثاني، والشيخ مبارك الصباح في عجمان وقبيلة Kvytyha توجه إلى الدوحة، قطر جاء الجيش وذهبوا بها الى الشيخ قاسم أن يأتي إليه.كسر في رمضان 1310 ه / مارس 1893 من القتال اندلعت بينهم وبين القوات العثمانية بالكاد الشيخ قاسم (Abvnab، 93، 94). بعد هذا الانتصار، حاول العثمانيون إلى خارج الأحساء، لكنها لم تنجح (Zrkly، قناة العالم، 6/19).
أدى الشيخ قاسم مدعوم من عبد الحميد الثاني السلطان، وخوفا من احتمال وجود ثورة وطنية ضد الإمبراطورية العثمانية، حافظ باشا المخلوع وأرسلت ممثلا عنها إلى قاسم الشيخ، إلى مفاوضات السلام (Abvnab، 95). في نفس الوقت، الشيخ قاسم آل خليفة تسعى كين، الذي كان طويلا أن لديه ينشأ الصراع. فشل بالتالي غزو البحرين (1311 ه / م 1893)، ولكن نظرا لبريطانيا العظمى الأسطول التدخل. بعد التوقيع على معاهدة السلام التي تضيف Ghraybh قاسم العودة (1/260).
استغرق في 1313 ه / 1895 م آل بن علي في الصراع مع آل خليفة، حكام البحرين، كما أكد فوزي باشا قاسم اللجوء في Zbarh تسويتها. ويلسون ممثل بريطانيا العظمى، كان مستاء للغاية نتيجة للمحادثة مع بوب كان ممتازا، وأنها رفضت ترحيل الشيخ قاسم أيضا يأتي مع السفن العلي بن لاتخاذ البحرين. آل بن علي، في المقابل، كانوا يستعدون للحرب، ولكن الشيخ عيسى آل خليفة طلب المساعدة من البريطانيين. هناك أيضا Zbarh البريطانية هاجمت ودمرت (القلم الذهبي، 155، 156؛ Ghaemmaghami، 85).هذه الأحداث قوضت النفوذ العثماني على الشاطئ الجنوبي للخليج الفارسي وأين ومتى عام 1322 ه / 1904 واستمرت AD للتفاوض مع السعوديين على أحمد Qsym، شقيق قاسم، وقال انه Shvryd، فشل العثمانيين لمساعدة الشيخ قاسم وجاء ابن سعود لمساعدته (محوت، 249). أدى ضعف الدولة العثمانية في 1331 ه / م 1913 إلى التوقيع على اتفاق بين الحكومة البريطانية وأن حقوقهم في العهد العثماني في الكويت والبحرين وقطر ومسقط وعمان، أغلقت عيونهم (ريحان، 2/178). يمكن UK ومع ذلك، فإن الإمبراطورية العثمانية المحتلة قطر والعلاقات مع حكومة الشيخ قاسم آل ثاني، الذي كان على قيد الحياة عندما يدعي العثماني بوصفه المقرر "بديلة" يدفعهم أبدا Ngrayyd بحرارة. دفن الشيخ قاسم قدم أخيرا في 1331 ه / 1913 م، بعد 111 عاما (محوت، 269)، ووفقا ل115 عاما (Zrkly، شبه الجزيرة، 1/66) توفي في قرية على بعد 20 كيلومترا الى الشمال من الدوحة.


التراجع عن التعديلات

Alpha

[رود]

استغرق، مباشرة بعد وفاة الأشياء Pdrrshth: عبد الله بن قاسم (1331-1369 ه / 1913-1950 AD القاعدة). ولكنه كان نفوذه وقوته، وبخاصة في الجزيرة الهيمنة العثمانية Zfrvzafzvn في شبه الجزيرة العربية، لم يتمكن من الحفاظ على الاستقلال من إنجازات والده (Abvhakmh، "دولة لخليج"، 45).تحققت.وفقا لمعاهدة عام 1334 ه / 1916 م تم توقيع التنازل عنها لبريطانيا العظمى تنازلات Tmamrvabt إلى السياسة الخارجية والداخلية لدولة قطر وجدت حتى Tvrghyrrsmy الشاشة الأيمن (Abvhakmh، "دولة لخليج"، 46). تعلم معاهدة عام 1353 ه / 1934 م تم تجديد (Byrby، 242) هي واحدة من أهم القضايا كان واضحا بعد اكتشاف النفط في قطر. في عام 1354 ه / 1935 م التنقيب والتعدين تقييم الفترة Nftbh من 75 عاما، SSI 2010 م / (1431 قبل الميلاد) إلى شركة قطر للبترول البريطانية فرع Azshrkt العراق النفطية الإنجليزية كان (Ghraybh، 1/260؛ Byrby، 239، 240 ). عام 1356 ه / م 1937، فإنه من المفترض أن ضغط عبد الله الشيخ، سنوات Zbarh حول ملكية آل فقر الدم ثاني آل خليفة، كان الفارق القطر المرفق (وهو Qdvrh، 95؛ Abvhakmh "Rshddvlthay خليج"، 46)، ولكن الحكام المحليين كان Andqtr ضعيف بما يكفي لقول أي شيء في هذا الوقت يوجد شيء مثل جهاز الدولة (ديوك أنتوني، 69). لكن معظم ابنه الشؤون الداخلية حمد عبد الله، وانه تم تشغيل Vvlyhd نائب محافظ، لدرجة أن الناس ينسون في بعض الأحيان هو أن الشيخ عبد الله Hakmrsmy. الحاكم الفعلي في قطر، وكان الشيخ حمد و(بحكم الأمر الواقع) كان يعتبر ابنه ولي العهد الشيخ خليفة. كان الدوحة لم يحن الوقت الراهن، الحكومة ومكاتب تمثيل في Shqvb انكلترا، و. ومقرها الدوحة وشيخهم عاش هناك أيضا (يا، 108، 110) يجب تحديد الشيخ حمد في 1367 ه / م 1948 وفاة ولي العهد تحت القطر Brasasmahdh محمية لرصد والتحقق من حالة بريطانيا العظمى (Abvhakmh، "دولة لخليج"، 46)، ابن الدولة، الشيخ خليفة الشيخ حمد Vlaythdy بعيدا عن Bhanhjvany والشيخ علي بن عبد الله الشيخ لوضع Vlaythdy (Abvnab، 112).).
4، علي بن عبد الله (حكم: 1369-1380 ه / AD 1950-1960). بقيت، والجهود التي تبذلها الحكومة البريطانية وثم Dstyaft Vlaythdy الحكومة ودائما مخلصا للمعاهدة الحماية لم يكن يسمح بإنشاء التمثيل السياسي في قطر Dvlthaydygr (والساق، 502). بريطانيا ممثل Tyynyk بالإضافة السياسية، المستشار المالي لالاستثنائية، وهو مستشار عسكري الذي كان مسؤولا عن Frmandhynyrvhay المسلحة، ورئيس واحد كما Drqtr جهاز الأمن الداخلي تعيين (ديوك أنتوني، 70). في عام 1368 ه / م 1949، وكان إمارة قطر، التي تناولت زيت Bhkavshhay في البحر وعلى الأرض تصنيف Mshghvlastkhraj أنه كانت الشركة الإنجليزية. حصل على التنقيب البحري عن النفط وشركة شل نقاط هذا يرجع الى اختلافات كبيرة في الدوحة اللجنة في عام 1370 ه / م 1951، (Byrby، 241؛ CF Ghraybh، 1/260). وهو جزء من عائدات النفط القطري Tlqdasht.انهم (سوكولوفا، 2429. الشيخ علي أن أقل وظائف الإدارة الحكومية، الكوكيز وقضاء معظم وقته في مكتبته (ديوك أنتوني، 72) في قطر لإنشاء Vktabkhanh العامة (فورت جاي 663) وأخيرا، صعدت في 1380 مواضيع ربيع الحكومة AH / أكتوبر 1960 بانخفاض لصالح ابنه أحمد ("MENA"، 595).
5 Ahmdbn علي (حكم: 1380 حتي 139 ه / AD 1960-1972). استغرق، بعد استقالة Rshthkarha الأب، لكنه ليس لديه مصلحة في الشؤون الوطنية ومكتبة وقته (ديوك أنتوني، 72) أو رحلات صيد والرماية إلى ساحل إيران تنفق Hayjnvby (السيد، 112). قررت التاريخ القديم وفاة أو استقالة أحمد آل ثاني السلطة لتمرير Khps فرع Hmdbn عبد الله (Dakantvny، 79). استغرق القضايا الحرجة مثل قسم الشرطة، وزارة المالية وزير التربية ورئيس الوزراء أخيرا (1390 ه / م 1970) وهكذا، في ربيع مواضيع 1380 ه / أكتوبر 1960 انتخب بن خليفة عنوان Bhvlaythdy حمد نفسه، .
يعتقد Aynrvzgar إمارة قطر، التي كانت تأسست واحدة من تسع الإمارات العربية المتحدة والشيخ Khlyfhdr أنه سعى للغاية وشارك في المفاوضات. لكن الخلافات تظهر في وسطهم ذهب قطر له طرق منفصلة (كوزموس بتاريخ 1354/3/12 ع). واحدة من الأحداث السياسية الأكثر أهمية في يوم إعلان الاستقلال لدولة قطر (8 رجب 1391 ه / أوائل سبتمبر AD 1971)، وألغيت تحت الحماية ("الشرق الأوسط"، 595). في نفس العام، والأمم المتحدة والعربية Zvytathadyh الدخل قطر (مارينر، 16). وتمت صياغة أول خمسة فصول وتشجيع المادتين 77 القطر الجسم من الدستور الانتقالي في نفس الوقت، وسافر عام 1391 ه / مارس 1971 م وكان أحمد Amzayshykh (Qdvrh، 6).على ما يبدو من حدوث الشائعات Vlaytdy الفصل وتعيين الشيخ خليفة الشيخ احمد Bdalzyzpsr، ومصلحة المجلس، الشيخ خليفة، الشيخ أحمد، الذي تشارك به في حالة عدم وجود عطلة Ravadasht في إيران (هومو ، 79، 82) للتدليل على ذلك الانقلاب للاطاحة به والحكومة (محرم 1392 ه / 1972 م الاستعجال). واجهت Aqdamshykh خليفة مع المعارضة لا تقريبا. سافر الشيخ أحمد إلى دبي بعد أن هبط Nvanpnahndh السياسية (المرجع نفسه، 84).
أعضاء أسرة آل ثاني من قطر بالإضافة Mqamamart، فإن الكثير من الوظائف الهامة ومقاعد في مجلس الوزراء أن يكون Akhtsasdadh.

المراجع: Bvndarvfsky، غريغوري، طائرة تفوق Amprayalystha خليج ومنطقة الخليج، وترجمة. عندما ولد، طهران، Aboureihan، رقم 1361؛ Byrby، جان جاك، شبه الجزيرة، وترجم إلى العربية وSydalghz هاجر نجدت، بيروت، Almktb Altjary Lltbahvaltvzy Valnshr، 1960، سعادة محمد علي، والخليج الفارسي الإمارة تلبية طهران في (1349) S، H، فؤاد قلب شبه الجزيرة العربية، الرياض، Mktbh Alnsralhdysh، 1388 ه / م 1968؛ Dakantvny، جون، والخليج الفارسي، TR مظفري المهدي، طهران، معهد العلوم الإنسانية، 1357 SH؛ الريحاني، أمين العرب الإقطاعية ، بيروت، Daalryhany، 1967؛ Zrkly، خير الدين، قناة العالم، بيروت، Llmlayyn Darallm، CE 1984، سوكولوفا، Hdalmlk فاي شبه الجزيرة العربية، بيروت، Darallm Llmlayyn، 1985 م، والقلم الذهبي، A.، الأراضي، البحرين، طهران، سيروس، SB 1337، Ghraybh، محمود عبد الكريم، Alhdys مقدمة التاريخ العربي، فإن عدد سكان دمشق عام 1380 ه / م 1960، Ghaemmaghami، جهانكير، البحرين والخليج الفارسي القضايا، طهران، Tahoor، رقم 1341؛ Qdvrh، Zahyh، Alhdys التاريخ العربي، بيروت ، Daralnhzh العربية، 1405 ه، وفورت جاي، أيضا، شركة الخليج العربي، بيروت، Daralkatb العربي، 1385 ه / م 1965؛ Krzn، جورج، إيران Vqzyh، TR علي وحيد Mazandarani، طهران، مركز النشر العلمي والثقافة، و 1362 SH؛ الشاملة ، G، B، Alhdvdalshrqyh، مثل قناة الجزيرة، الترجمة العربية لKhyryhmad، بيروت، Daralmktbh Alhyah، 1971 M؛ الكون (صحيفة) وتاريخ 1354/3/12 ورقم 14/6/1356، لوتسك، و، في التاريخ العربي جديد العصور، TR برويز باباي، طهران، ساعي البريد، SB 1349، وصادقة نشأت التاريخ السياسي للخليج الفارسي، طهران، نادي الكتاب، أيضا:

[رود]

آل Bvsyd، خلال النصف الأول من القرن الماضي، سلسلة من Abazy الدينية 12 / AH / 18 في اليوم إلى مسقط وعمان واستبعدت.
الخلفية التاريخية: لقد كان الشاطئ الجنوبي للخليج الفارسي وبحر عمان في بداية القرن 10th AH / 16 CE القوى المحلية والأجنبية إلى مسرح للنزاع. غزا البرتغاليون هرمز ومسقط (913 ه / مارس 1507 م) على الرغم من البداية اجتمع مع إيران الازدراء والإمبراطورية العثمانية. وجعلت حتى الصفوية ضد العثمانيين في صفر 921 ه / مارس 1515 م مع تحالفات الزواج، ولكن نظرا لتغييرات كبيرة على وصول عمان Yarbh البريطانية والهولندية في الخليج الفارسي العثماني الحرب البحرية مع البرتغاليين ومجموعة متزايدة تراجع قوة البرتغالية وقعت، بعد انسحاب جاسك وجزيرة (1031 ه / CE 1622)، والإمام Yrby منهم في 1061 ه / 1650 م مسقط طرد.
Yarbh عمان بعد القبض على مومباسا في 1110 ه / م 1698 على ضفاف جنوب أفريقيا لتعزيز اصلت في بداية AH القرن 12th / 18 CE الأراضي من كيب Kvmvryn إلى البحر الأحمر، وجزر البحرين الطعام موراي نشر وحتى عباس قليلة ضبطت أيضا. توفي سلطان، الإمام Yrby عام 1130 أو 1131 ه / 1718 أو 1719 م (مايلز، 237) في الصراع على خلافة حربه الأهلية 30 عاما لتحقيق من جهة، جميع قبائل عمان تحت فئتين رئيسيتين Hnavy وGhafry لل وضعت معا زمام المبادرة Yarbh اسرة لالتدهور.ويدعو الإمام Yrb الخاص (1134 ه / م 1722)، ولكن Blrb Shvryd وسيف بن ناصر Yrby منه المساعدة الزعيم القبلي محمد بن ناصر علي عاد BNB Ghafr. وقد استقرت Amammt سيف بن الموت Yrb Blrb عام 1135 ه / م 1723 في أن مبارك بن خلف Hnavy التمرد ومسقط Brka المحتلة. زعماء القبائل ورجال الدين في 1137 ه صفر / أكتوبر 1724 ناصر محمد Nzvy الاجتماع بدلا من ذلك اختار سيف الإمام، ولكن محمد ناصر شعبان 1140 ه / مارس 1728 وقتل في الحرب صحار وسيف رمضان / نيسان من ذلك العام، ومرة ​​أخرى الإمامة. أراد هذه المرة كان يعارض من قبل أحد أبناء عمومته وكان بن Blrb وجه Yrby Hmyr لوجه، لمساعدة نادر (المرجع نفسه، 253، 252؛ لوكهارت، 182) وبمساعدة من قائد الإيرانية خان اللطيف ، حطم Blrb، لكنها استمرت السيطرة الإيرانية من Blrb الأدنى وSAIF Blrb وسحب الدعوى سوف تؤدي. ومع ذلك، الاضطراب الاقتصادي والفساد والإهمال نتيجة للحروب المتعاقبة الدين Mnhyat Abazy، مثل البن والتبغ، والناس يكرهون سيف (النظرية و299). من الشيوخ ورؤساء والعاشر من محرم ه 1155 و 1742 Nzvy Smayl / فبراير وعلى الجانب Sltn سيف بن مرشد الإمام حفيد سبت ابنتها. سيف مرة أخرى استعان إيران.وعين أحمد بن سعيد من فقط في 1150 ه / 1737 من قبل سيف AD للحكومة لدفع الإيرانيين مقاومة صحار. كولب علي خان، أحد قادة إيران وسلطنة عمان، وأحمد المحاصرة، ولكن، على الرغم من خسارته العديد من رجاله قبل معركة العمل (لوكهارت، 217)، ولكن أحمد نقص في الطعام والمؤن، مطالبين السلام (نيبور، 301)، وأخيرا مجموعة المعاهدة (1155 ه / م 1742) عودة الإيرانيين، عمان، وترك فقط في مسقط الحيازة يكون أحمد والحاكم من صحار وإيران Brka دفع الضرائب (المرجع نفسه، مايلز، 261 ).
الحرب مع إيران والإمبراطورية العثمانية، على الرغم من نادر لم سحب قواتها من عمان (لوكهارت، 218)، لكنه فشل في الاستفادة من الفرصة Ahmdbn سعيد.(مايلز، 262). دعا قائد الإيراني نادر شاه خان محمد Qrqlv عمان (لوكهارت، 241)، وأحمد عذر لعدم دفع الضرائب إرسال إلى المسؤولين الإيرانيين رفضوا مسقط (نيبور، 302) والتفاوض علىA. بعد قتل بضعة جنود آخرين استسلموا وأطلق سراحه وعاد إلى إيران (المرجع نفسه، 303).
بعد وفاة سلطان بن مرشد، Blrb شقيق سلطان بن سيف بن سلطان، تم انتخاب المنافس الإمام Hmyr Mjydbn، ولكن الناس كانوا داخل المغلقة والعديد من القضاة سعيد Ahmdbn عمان ومسقط تلبية لشيوخ العشائر في كتابه وظلت في عزلة Mjydbn سلطان، وحكم الإمامة واعتمدت (نيبور، 304، 303 ميل، 262، 263). كان اللقاء النهائي بين Hmyr Blrb وبن سعيد Ahmdbn عام 1162 ه / م 1749، قتل ولي العهد في وادي Qlbvh حدث Blrb (المرجع نفسه، 304؛ مايلز، 264). بعد ابن عمه محمد سعيد بن سلطان المنافس قيادة مرشد، ولكن لا يؤيد أحمد بعد خروجه من بلدة بلد صغير مع كف يد الانطباعات المطالبة. حتى لا يتعرض تأسست Ahmdbn سعيد آل الحاكم Bvsyd سلالة الدورة.
الحكام:
1 الإمام Ahmdbn S. (حكم: 1162-1198 ه / 1749-1783 م). ولدت في قرية صغيرة له مصلحة الارصاد الجوية بيل منعزل عن 1112 ه / CE 1700. كان والد Bvsyd Sarbany من قبيلة آل Ghyrmtnfz. في عهد التقدم محمد ناصر وGhafry في 1150 ه / 1737 م عين من قبل سيف بن سلطان إلى صحار (نيبور، 34، مايلز، 258).في تاريخ المختار للنزاع قيادته: بعض 1154 ه / 1744 (Larymr، 407) وغيرها عام 1154 ه / م 1754 كتب (Stvdar، 2/339؛ فيليبس (82 عاما)، لاحظ A)، ولكن عن نيبور، الذي بدأ في الإمبراطورية 1162 ه له / CE 1749 هو الأصح لكتابة (ص 304). وقال أن ما يسمى تحسينات Ahmdbn، بما في ذلك الجماعات المسلحة والميليشيات تستخدم على نحو فعال ليحل محل العبيد الأفارقة خلال عملية السطو، والباقين على قيد الحياة لطيف Yarbh بنيت في 1163 ه / م 1750 في Mstrh له الأفريقية مومباسا وزنجبار والكفاءة Hkranan Klvh أدى إلى تطوير التجارة (مايلز، 266). كان الحرير تجاريا مهما للغاية والأمن. العبيد التجارية في الغالب، وقد وجه العاج والخشب الأخشاب التي Sndrvs الكريستال وغيرها من المواد على المقايضة والتواريخ وتعرف على عمان. أحمد، الذي كان رجل أعمال كبير ورجال الأعمال والمسلمين الأوروبيين عز 5٪ 5/6٪ و 9٪ من اليهود والهنود على السلع الضرائب وعوائد سنوية تبلغ 000'100 روبية (نيبور، 305-306). A. وفي مجال العلاقات الخارجية والسياسة السابقة ومتابعة Yrby البريطانية العمل على تأسيس مكتب تمثيلي في مسقط، مع عدم وجود علاوة على ذلك في 1190 ه / 1776 م Typv سلطان، سلطان، حاكم ميسور، والعدو اللدود Byrtanya الماضي، الاتفاق التجاري أفضل الاتحاد (Larymr، I/414).عندما كريم خان في 1189 ه / 1775 افتتاح البصرة أغنية CE، الدولة العثمانية وقفت مع المدفوعات أحمد (راجع اسم، 195-197؛ Fsayy، 1/217)، ولكن بعد ذلك كان السلام بين إيران وسلطنة عمان والعثمانية الفاشلة التي (مايلز، 273؛ CF Stvdard، 2/340). مع وفاة كريم خان في 1193 ه / م 1779، ذهب نفوذ ايران في الخليج الفارسي بين عمان والقوى الأخرى للبنك المضافة.
كان A. ومن أجل تجنب حرب أهلية وإقامة موقف المرأة ابنة الإمام Yrby (مايلز، 266)، ولكن بعض الناس يحاولون استعادة السلطة Yarbh الأسرة، وهي جزء من عداء معه باعتباره الإمام وGhafryha Hnavy أعمال الشغب اثنين من أبنائه، سيف سلطان ومرة ​​أخرى أخذت منه أن القيود الثابت (Larymr، I/407). كان القرابة Nasrbn مع الإمام محمد زعيم التمرد Zahrh منطقة Ghafry Ghby في القلعة. إرسال ابنه الأكبر، أحمد هلال إلى وادي Ghafr Mbahyh BNB التي لم يعاقب أعمال الشغب، ولكن لم تخرج في إدارة الأعمال (Hmvf I/408). استغرق صفر عام 1195 ه / فبراير 1781 م أحمد سيف سلطان والفتيان وShvrydnd Brka، ولكن على وجه السرعة A. الظهر وكان يدخر المتمردين الشباب (المرجع نفسه).التمرد الثاني في 1196 ه محرم سيف سلطان و/ ديسمبر 1781 مع الاستيلاء على القلعة وسوق مسقط للمحرك والمجد، ولكن الوساطة Rstaq القضاة أدى إلى حل وسط. سبت أبناء A. ولكن بعد ذلك هادئة جدا. وقال محرم 1198 في 19 AH Ahmdbn / Rstaq توفي في 15 ديسمبر 1783 م (مايلز، 280؛ CF Stvdard، 2/340).
وقال الإمام أحمد أنه في التحليل الأخير، فإن القيادة العلمانية. هذه العملية يؤدي إلى تطور رئاسة عهد Yarbh مشاركة الدنيوية قد بدأ. على حد تعبيره أيضا على "سيد" لأولاده، وقال انه يجعلها متميزة عن غيرها في سلالة الأسرة التي أنشئت (لاندون (59 عاما) فيليبس، 88).
2 Sydbn الإمام أحمد (حكم: 1198-1199 ه / 1783-1784 م). سعيد بعد وفاة الإمام أحمد القضاة وزعماء العشائر الذين تجمعوا في Rstaq الهلال كانت عمياء أحمد الابن، اختار أن يقود. سعيد آل Bvsyd سلالة كان آخر حاكم من العالم، ويؤدي القسم تلقى اثنين من السمات (مايلز 280-281؛ Larymr، I/417).من ناحية أخرى تكره الكراهية بين القبائل Mharnapzyr برزت لعل النتيجة الأكثر أهمية لنقل السيادة السياسية وHnavyan لGhafryan (Maylzf 281).في صفر 1198 ه الشيخ / AD 1784، أعلنت قبائل شمال الإمام الحرب، والمدن جلب الحمراء، الشارقة للحصول على الأقراص وKhvrfkan، ولكن النتيجة المرجوة كان DSN. جاء الابن البكر حامد سعيد إلى السلطة (المرجع نفسه، 284) لصالح وابنه سعيد الاجتماع المقبل، ومع ذلك، حتى وفاته بين 1226-1236 ه / 1811-1821 م Rstaq يستمر في كان الإمام (Larymr، I/418). في 1199 ه / م 1785، اختار القضاة وشيوخ تجمعوا في الضفة Batnh Msnh أحمد بن قيس إلى البابوية (مايلز، 282)، ولكن قيس لم يحقق الهيمنة السياسية.
3 Sydhamdbn سعيد (حكم: 1198-1207 ه / 1784-1792 م). وصول الى السلطة بعد عمه سلطان سيف وتواجه منافسة. اضطر سيف سعيد خلال Mstrh عمان مومباسا في شرق أفريقيا على الفرار من اضطهاد حامد ذهب إلى لامو، حيث توفي (المرجع نفسه، 282). هرب عام 1198 ه Sydsltan / AD 1784 وإلى مأوى جوادار Nasrkhan أولا، خان كلات، ودية، ولكن في بعض الأحيان النضال من أجل الاستيلاء على السلطة حامد ينبع الظهر. دعم القبائل عند التجوال Smayl Ghafry وادي، ولكن فقط HSN Smayl المشاركة دمر Syjh.
الأحداث الهامة من نقل Paytkha عهد حامد Rstaq إلى مسقط عام 1198 ه / م 1784، على التوالي.ومع ذلك، ترك حكام هذه الأسرة الضعيفة للتأثير على تدفق الحضارات الأجنبية قبائلهم والأراضي الشعبية الغريبة داخل الكاسيت. بعض دور شركة الهند الشرقية في هذه المرحلة الانتقالية لم أر (Bvndarfsky، 57). تأسست فصل بين القيادة والمملكة في نفس الفترة، وحامد خلفا المقبل أهم لم يكن لديها الصلاة. عام 1198 ه / 1784 م والده، الإمام أحمد Sydbn عنوان هذه السلسلة من عهد "الإمام" إلى "SM" كان Tfyyr. عنوان الممارسات الدينية Lzkhltf، ومحمد Bvsyd الأمريكية (عليه السلام) إلى الأسرة، ليس فقط لانه كان يستخدم لتمييزها عن غيرها من الزعماء وكبار الشخصيات وسوف Mhay. وبالتالي، يمكن أن ينظر إلى مصطلح مصادر الفارسي (خطابات رسمية من) تسجيل "الصيد" (إقبال، 116؛ التوجيه، 10/574، المدرجة أيضا). سر تغيير العنوان، وإن لم يكن مفهوما جيدا، ولكنه يمثل الهيمنة الدينية من هذه العائلة هو المادة الغالبة.
مسقط عهد حامد باعتبارها واحدة من أغنى الموانئ الخليج الفارسي وازدهارا للدخل. ومع ذلك، شركات التجارة الخارجية لا يزال الممثل الرسمي لا في مسقط، في 1200 ه / م 1785، شركة الهند الشرقية ممثل وسيط المحلية والهندية.حامد رجب 1206 في 18 ه / 13 مارس 1792 م توفي مسقط.
4 سلطان بن أحمد (حكم: 1207-1219 ه / 1793-1804 م). انه تقريبا 1168 ه / 1755 م ولد Rstaq ربما بضع سنوات من طفولته وشبابه في ذمة أمضى من (مايلز، 286) أقل. بعد وفاة حامد، سلطان الجابري وHvakhvahansh Mhmdnasr المساعدة والدعم القرابة أو العرقية Ghafry Nzaryh من عائلة والدتهما كان في مسقط (المرجع نفسه، 285؛ Larymr، 1/421). كانوا متحالفين إخوته ضده وصحار ومسقط وRstaq انسحب الجيش، ولكن الطريقة التي أغلقت القبائل Ghafry حدث حدث حاسم (مايلز، 286). تجمع في نهاية المطاف الأسرة إلى نصف Bvsyd من 1208 ه / أكثر من 1793 متر في Brka المعاهدة صيغت استنادا إلى نطاق إمبراطوريتها مقسمة: على سعيد الإمام، زعيم Rstaq الدينية البقاء الصعب Fzmanrvay صحار، وسلطان Brka ومسقط وMsnh و محمد أحمد استغرق أيضا الوضع السياسي في الدولة كان Svyq. قبلت معاهدة مع يرضي جميع الأطراف SHZ ناحية والسلام عاد إلى عمان (المرجع نفسه؛ Larymr، 1/421).
ويمكن تقسيم عهد السلطان إلى فترتين: الفترة الأولى، حتى 1215 ه / 1800 م واستمر.
قشم وهرمز والمدفوعة خلال السنة على 000'6 روبية دخله تأجير (1208-1209 ه / م 1794)، وهذا استمر لثلاثة أرباع قرن (مايلز، 287؛ Larymr، 1/421-422؛ إقبال، 118).
تسبب في ظهور مفاجئ لسلطنة عمان في الخليج الفارسي والقوى الإقليمية الأخرى مثل إيران واشتباكات بين العثمانية ورأس الخيمة. ولا بد من الاعتراف ملك العمل في هذه الدورة أن اختيار بين القوتين كانوا يتنافسون على ممارسة الفرنسية والبريطانية Srastylany الهند.. وبالتالي الحكومة الهندية لمنع انتشار النفوذ الفرنسي في عمان، مسقط ميرزا ​​مهدي خان، الممثل المقيم لبوهر اعادتهم الى فرنسا ساهم في Sydsltan.فرنسا وهولندا في مسقط أو الامتناع Gmbrvn أو المنافذ الأخرى (المادة 3)؛ طبيبك الفرنسي الذي عرف أنه كان تحت تأثير أقال الملك البريطاني وطرد منه (المادة 4)، والحرب على جانب بريطانيا العظمىالممثلين السياسيين لبريطانيا العظمى رفضت أيضا. بريطانيا العظمى في عام 1215 وبالتالي ه / م 1800، بعد الحروف وصاحب Typv Sydsltan 25/01/1799 M نابليون حصلت عليها من الوصول إلى وجهتهم كان متقدما، أرسل الكابتن جون مالكولم إلى مسقط. هدد الملك لحرمان مسقط للموانئ التجارية للهند في 21 شعبان 1213 ه 18 يناير 1800 عقد مع السلطان إغلاق المادة الثانية وقال أول واحد من حكام الأقاليم، للجنوب غرب الخليج الفارسي هو أن بريطانيا العظمى قد أقامت علاقات دبلوماسية.
سلطان في 1214 ه / م 1799، سلطتها في عمان هو تماما الشركة قد سعت لقهر البحرين سوق قيمة لآلئ في النتيجة، لكن محاولته لوضع الخوف والنتيجة الوحيدة هي أن آل خليفة لإيران تحولت (Larymr، I / 423). بعد بدأ الهجوم على الوهابيين لسلطنة عمان. على الرغم من أن السلطان في 1215 ه / م 1800، وكانت البحرين لفترة قصيرة، ولكن حتما أنه يدخر (هومو I/424؛ CF مايلز، 294). سار الوهابيون في 1215 ه / 1800 و AD إلى مقر Alharq تمكنا من قبيلة نعيم وغيرها من القبائل Qtb منطقة Zahrh BNB التي كان لديها روابط مع حكومة سلطنة عمان لتميل إلى دينهم. بعد مسيرة المصالحة مع رأس الخيمة الشيخ سلطان الذهاب، لكنها فشلت في طرد القوات الوهابية مع انضمام هدنة وقعت معاهدة وعاد إلى صحار (المرجع نفسه؛ Larymr، I/424).من إيران إلى إرسال تعزيزات، قبل الموافقة عليها. واضطر أخيرا للاعتراف آل خليفة سيادة عمان، ولكن الموقف العدواني للملك آل خليفة والحاجة للدفاع المدني إنهاء المهمة اعتقال (مايلز، 295).
وكان الخلاف بين الوهابية شريف سلطان أمير مكة من الشريف، ولذلك أعلنت الحرب عمير العزيز إلى مسقط.السلام الوهابيين، ولكن حتى في هذه الظروف توقفت فكرة عمان عبدالعزيز الالتقاط. أدى القتال وقع في شمال Svyq Manyan للفشل. تم تشكيل مجلس حرب سلطان Brka شيوخ كل الفصيلين متحدين ضد العدو المشترك. خبر وفاة عبد العزيز، قاد Alharq السعودية للعودة (المرجع نفسه، 298).

[رود]

وقال أن ابنه هرب Svyny في عمان، اتخذ التمرد زان Hamdbn Brshar وتغلبوا Rstaq، ولكن Svyny نفوذه لمساعدة في منع انتشار بريطانيا العظمى (مايلز 337-338؛ Larymr، I / 454). وقال بعد عودته لطرد المطلق مع Sdbn حميد، في العمل، ولكن الخوف من الهيمنة الوهابية البناء لم يكتمل. وأخيرا، وكتب وساطة الحكومة الهندية ومن ثم الاتفاق. رقبة Svyq حامد، محمد بن هلال منطقة Ntazd (مايلز، 339)
وقال الرحلة الرابعة من شعبان إلى رجب 1252 1252 1255 تشرين الثاني / نوفمبر 1836 إلى 1839 AD سبتمبر، واحتل الحصن مومباسا وابنه خالد سعيد، وراشد اعتقل قادة الزراعية الأخرى (1253 ه / CE 1837). وقال أرسلوا إلى بندر عباس، ألقيت بعض في البحر، وغيرهم ماتوا من الجوع في السجن. وهكذا، كان مزرعة أو سلسلة Mzarb التي استمرت أكثر من قرن من الزمان اختفى (بيرس، 117؛ مايلز، 34).
التخلي عن خطط لاتخاذ تدابير لمقاومة الفكر المصريين تتقدم (Larymr، I/457). تنسيق والإنجليزية والعثمانية القوات، تحت علي باشا من مصر لمهاجمة السعودية وسلطنة عمان تكون قصيرة. في 16 شوال 1255 ه / 23 ديسمبر 1839 م، تم بوساطة حامد نفسه للنهج البريطاني الممثلين المقيمين في بريطانيا العظمى في مسقط التحالف مع سا نهاية استقرت على أساس الوضع الراهن وصحار وRstaq في وصيته، ولكن سعيد سفر الخامسة إلى شرق أفريقيا 1256-1267 BC / 1840 إلى سقوط ربيع 1851 أخذنا انتهاك Svyny من معاهدة الغزو صحار وحامد في نهاية المطاف في مواضيع جمادى 1266 ونيسان / أبريل 1850 في مسقط سجن الرجل (هومو، I/455) .
من 1261 ه / 1845 م الوهابيين مرة أخرى وبدأ في تهديد الأردن الأمير فيصل، وSdbn المطلقة التي أرسلناها. أراد سعد الحميد Svyny من صحار السنوية و000'20 000'5 أموال الضرائب، ولكن الممثل المقيم لبوشهر أمير الوهابيين، كتب رسائل غاضبة من الاحتجاجات Batnh أرسلت سفينة حربية إلى ساحل. سعد خفض مطالبها حتما أن راض عن 000'5 $ (المرجع نفسه، I/457؛ CF مايلز، 344).
ان العلاقات مع ايران عام 1244 ه / م 1829، أصبح من توتر متزايد. اكتسبت في السنوات 1246 و 1247 ه / 1830 و 1831 بين الأخ الأكبر ميرزا ​​Bdarsvl الشيخ سعيد وتيمور الزخم مرة أخرى. أرسلت سعيد ميرزا ​​السفن لمساعدة تيمور، ولكن طلب المشورة من الممثل المقيم مومباي في بوشهر والتدخل الإيراني في الشؤون الداخلية ورفض.صحيفة ينصح أيضا له لمهاجمة بوشهر اعتقلت بريطانيا العظمى.في السنوات 1261 و 1262 ه / 1845 و 1846 م أصبحت العلاقات أكثر توترا Vvaly الفارسية الجيش ارسلت الى الحكومة بندر بن سيف Nbhan العمانية للوالضرائب العالية تتخذ، ولكن المعتوه المقيم الوساطة الأشياء الممثل البناء بوشهر. وقال في 1263 ه / 1847 م، حفيد الثاني من شاه علي الفتح، وكان الأميرة الفارسية امرأة، ولكن كان أيضا قيمة سياسية تذكر (المرجع نفسه، I/459-460).
وقال رجب 1267 في 17 ه / 16 مايو 1851 عدنا إلى عمان بن قيس وزان الهجوم Qvasm، ولكن في النهاية تم الاتفاق على أن صحار إلى S.، ولكن قيس Rstaq البقاء. وهكذا انتهت وزيادة حياة دولة مستقلة من صحار للطاقة وS. من السنوات السابقة (المرجع نفسه، I/456؛ مايلز، 349).
وقال صفر للمرة السادسة في عام 1269 ه / نوفمبر 1852 سافرنا إلى زنجبار وشعبان 1270 ه / مايو 1854 علينا أن نعود إلى مسقط. هذه قوة كبيرة بقيادة عبد الله الفيصل، هاجم الوهابيون ونحن مطالب الضرائب الباهظة Svyny.
2 أشهر بعد رحيل سعيد، الوفد البريطاني برئاسة الكابتن موراي Frmantl لشراء الطعام من جزر زنجبار، ولكن سا الجزر في شوال 1270 / يوليو 1854 م، وثيقة تقدم للملكة إنجلترا (المرجع نفسه، 351).
بين 1268-1270 ه / 1852-1854 م، وإيران، وفرص المشاركة حاكم عمان وسط الوهابيين وجهودهم للخروج من قبضة حاكم Bndrba عمان استأنفت مهامها ويمكن طرد سيف بن Nbhan . سعيد الوهابيين والإيراني عباس الرئيسي على نجاحات في 16 رجب 1270 ه / 15 أبريل 1854 علينا أن نعود إلى مسقط. ثم عاد إلى بندر هاجمت واستولت عليها لفترة من الوقت (الموصلية، 10/574-577). عقب المحادثات، تم تنقيح عباس إيجار ربيع الأول 1272 ه بموجب المرسوم الملكي في / نوفمبر 1855 M (Sadid ريجنت، 203-204)، وربيع الأول 1273 ه / نوفمبر 1856 التي بموجبها تم إغلاق المعاهدة رسميا وMINAB شامل والبريةالمادة 16 من معاهدة الإعداد الشيء الوحيد سعيد وأولاده (انظر: Sdsdalsltnh، 199-203، العقد).
وقال محرم عام 1273 ه 1856 Svyny / سبتمبر توضع في مكان جنبا إلى جنب مع Brghsh ذهب إلى زنجبار، ولكن بطريقة ما، توفي يوم 19 اكتوبر من المرض.
وقال خلال جذب رجال الأعمال نما وترعرع في الثروة والعديد من التجار إلى مسقط، بقدر ميناء البضائع إيرادات الأوراق المالية. كان الحاكم العربي الأول الذي جلب السلام في شرق أفريقيا. العلاقات عمان خلال Byrtanya والعديد من نهج أكثر وحدات.
وقال الكبار الهلال (1230-1267 ه / AD 1815-1851) كان السلوك العدائي. ربما غاب الهلال عن منافسه خطيرة للدخل الأب. S. ومع ذلك، على الرغم من الدعم من لندن الهلال، في محرم 1266 ه / نوفمبر 1849 سافرنا للخروج من المحنة، واثنين من Zihijjah 1267 ه توفي / 28 سبتمبر 1851 في لايدن. سعيد هلال العداء، وفقا للأولاد Dgyrsh تحول. كتب Drrjb 1260 ه / يوليو 1844 م في رسالة الى مونخ الرب يرغب جديدة في عمان وخالد في شرق أفريقيا، خلفه، ولكن المرض الناجم خالد في 14 صفر 1271 ه / 7 نوفمبر 1854 م توفي (مايلز 346-350).
وقال تم تقسيم أرضه بين أبنائه بعد وفاته: ماجد بذلك في زنجبار (انظر زنجبار) وSvyny حكم الدفع في سلطنة عمان. قال ابن الأوسط التركية قضت في صحار.
6 Sydnvyny (عهد: 1272-1283 ه / 1856-1866 م). وكان هو أكبر من الذكور الناجين سيد سعيد 1249 ه / م 1823، حكمت عمان بسبب عدم وجود بدر، استبدال في مسقط. في 1272 و 1273 ه / 1856 أو 1857، Svyny، أرسل محمد سالم إلى زنجبار. ماجد محمد وعد حاكم زنجبار دفعات سنوية قدرها 000'40 Svyny Maryatrza لاتخاذ موقف جديد كدليل على طاعة ماجد، ولكن بعد ذلك بوقت قصير ماجد رفض الدفع. Svyny حتى عام 1275 ه / 1858 م يطالب يندفع نهاية زنجبار، لكنه استبعد أن احتجاز مومباي. من كل المؤامرات ضد الصينيين في إقليم دولة أخرى بدأت. خصوصا في عام 1276 ه / 1859 م وفي وقت لاحق، وساعة قبيلة عمان Brghsh، الشقيق الأصغر ماجد، تم تنظيم أعمال الشغب.كل هذه التصنيفات، ماجد تعهد رسوم الاشتراك السنوي وقدره 000'40 000'80 دولار لدفع Maryatza Svyny وخلفائه، ولكن ليس من ضرائب الميراث غير متكافئة ولكن فقط لفرعي الاسرة (لل يجري أكثر ثراء زنجبار). في المقابل، ادعى أيضا Svyny ملكة جمال زنجبار الابهام (Larymr، I/469-471). بعد الانفصال، فإن الحكومة بومباي للحكام السيادي للأراضي المكالمة الثانية، ومرة ​​أخرى في عام 1277 ه / م 1861، تم إرسال وكيل السياسية إلى مسقط. (ويلسون، 271).
من 1276 ه / 1860 م السفن العمانية بسبب التوترات السياسية في مسقط وزنجبار، والنقل وسط بندر عباس كما جاء وذهب. الأثر الاقتصادي للحكومة سيطرة على المناطق الداخلية من الصعوبات فضفاضة وخلق. أدى بما في ذلك القبائل السعد (ييل Sshd) في Batnh وجابر BNB إلى أعمال شغب. سبب الانتفاضة، كان آخر حاكم اقترح Rstaq قيس بن زان، وقلة المالية على Svyny، سيد سعيد أنشئت في ذلك الوقت من ضريبة العشائر وألغي. هلال بن محمد أحمد، الذي رفض الانضمام الى المتمردين، وكانت تعمل في شرح ضرورة إيلاء قتل الضرائب. وقتل قيس في الاصطدام، واحدة من المحافظ وابنه زان Svyf والعوائد Khabvrh Svyny فقط قادرة على تسخير تمرد سعد أصدر حكم الضريبة الجديدة (لندن، 276-282).
في عام 1278 ه / 1861 تمرد الصيف AD التركية، ولكن Svyny ألقي القبض عليه وسجن في مسقط. دفعت أعمال الشغب في تصرفاته ولكن الناس صحار Svyny عليهم وأخذها إلى وضعها الطبيعي (Larymr، I/472-473). Svyny في 1279 ه / 1863 م اتفق مع إنشاء وكيل مساعد سياسي في جوادر.
9 رمضان 1278 ه / 10 مارس 1862 م بريطانيا العظمى وفرنسا والبروتوكولات التي وقعت عليها دون أن تأخذ Svyny على تعهدها باحترام استقلال زنجبار سلاطين من MST. بروتوكول ه 1288 / م 1871، وحكومة بومباي يختبئ Nahdashth سمح في وقت لاحق فرنسا للتدخل في الوضع في عمان لدفع (Larymr، I/476؛ لاندون، 75-76).
في 1281 ه / 1864 كان الخلاف بين AD Svyny وزان زان قيس بن تمثيلية عالية من Sdyry التركي أحمد بن سعينا مساعدة من الوهابية. وطلب وساطة كبيرة Svyny بريطانيا.وخاصة القبائل العمانية لا تهاجم. ماجد Byrtanya فاز هذا الشهر دفعات سنوية وبالتالي جعل المال اللازم لLshkrkshyhaysh Svyny العثور على (لندن، 285).
Svyny في 1281 ه / م 1864، وقعت على اللعب مع بريطانيا العظمى التي بموجبها بريطانيا العظمى يمكن أن يكون في أي مكان تقريبا في مسقط ومهامها التي أنشئت خطوط التلغراف، والعام المقبل الطرف الآخر وByrtanya المسموح بها في مكران وخط التلغراف وظائف سحب (ويلسون، 272). من الصعب على قضايا الحدود بين إيران وسلطنة عمان وبريطانيا العظمى التي أنشئت خلال فترة حكمه لم تنته (Larymr، I/605-606). وأخيرا Svyny 27 رمضان 1283 ه / 2 فبراير 1866 م للسيطرة على قتل ابنه في صحار (Sdydalsltnh، 282).
7 سيد سالم (حكم: 1283-1285 ه / 1866-1868 م). وكان يعرف أن المعتقدات التقليدية Abazy وحتى الوهابية، وخاصة بعد وصوله الى السلطة، عمل الوهابيين قليلة. المعروف أيضا التقليدية Abazy فترة Sydbn خلفان الخليلي، صديق قديم ومستشار، والنسخ الاحتياطي له. قد يكون من أن حزب العمال الكردستاني كان Sydbn خلفان أن تكون آمنة تحت تأثير الدين الشعبي وAbazy التقليدية، ولكن تدهورت العلاقات بين البلدين. ومع ذلك، تدهورت السفن العادية، تحت تأثير وشعبية Abazy الدين التقليدية، ولكن العلاقات بين البلدين. اعترفت بريطانيا العظمى حتى السفن الأولى التي يتم فيها جيدة ولكن التجار والتجار خاصة للذعر بدأ المواطن الهندي لبريطانيا العظمى، أغلقت الأسواق والتجارة وتوقف الذعر ينتشر في جميع أنحاء خليج عمان إلى ميناء جوادر (لندن، 287)، مع العلم انه رفض ان يدفع من مواطنيها.كما اعترف الملك، ومرة ​​أخرى في شعبان 1283 ه / يناير 1867 أتكينسون الكابتن تمثل رسميا بريطانيا العظمى في مسقط Bazgshvd (لندن، 287-288؛ Larymr، I/477-478).
).
كانت تركيا أول أمس عمه Shvryd صحية. وبهذه الطريقة، أراد Mtsalhh شيوخ عمان للمساعدة، ولكن يمكن منعهم من مساعدة بريطانيا العظمى. إذاعة وتلفزيون كرواتيا والقبائل التركية، ثم توجه Jlan BNB Bvhsn وHjrbyn وVhybh آل إلى جانبهم من السرير واستغرق صحار ومسقط وهاجموا، لكنه فشل في التغلب عليه وافق أخيرا على اللعب تدخل العقيد دفع 7200 دولار سنويا استقر في الهند تحت حكم بريطانيا العظمى. بعد الانتفاضة ضد بن صالح سالم علي التركي، أصبحت قوية Abazy التقليدية القبلية ساعة الشيخ المشبوهة وبدأت محاولة لإلقاء القبض عليه، ولكن الصالحين لBatnh ثم فر الشرقية (Larymr، I/479؛ لاندون، 291) .
في حكم العادي، لا تعتبر إيران بندر الشيخ سعيد، والأسرة الحاكمة السابقة، والبندر واحدة من الإيجار Bvsyd، لكنه كممثل الوطني لسلطان عمان، والإيجار من 000'16 زيادة 000'20 روبية. رفض الشيخ سعيد، حاكم الفارسي لدفع الإيجار. سعى من سعى الحاكم. أغلقت صحية بالتالي Zihijjah 1284 ه / أبريل 1868 الساحل الإيراني. بريطانيا العظمى بدأت أخيرا للتدخل. وبناء على ذلك، في ربيع ثاني 1285 ه تم استئجار / أغسطس 1868 إلى أن العقد تم على عباس وظائف ثم لمدة 8 سنوات من الأطفال الأصحاء، والإيجار لUSD ارتفع 000'30، ولكن ظروف مماثلة أخرى من العقد 1272 ه / 1856 م (في Sdydalsltnh، 204-209).
في 1285 ه / 1868 م. الصيف صالح بن علي في العودة سيد الشرقية القديمة، Sydbn خلفان الخليلي ندعو له حلم يحلم باستعادة Abazy الحلف دعا الإمامة في صحة جيدة. فإن زعماء آخرين والشيوخ التقليديين، بما في ذلك الدعوة زان قيس بن، وبالتالي سنة 1285 ه / 1868 م ضد قوات التحالف في نهاية فصل الصيف صحية، مما قد Abazy الدين التقليدية باعتبارها القواعد السياسية والدينية تسود عمان (لندن ، 291)؛ زان على المواضيع جمادى 5 / فتح القضية في 29 سبتمبر و 13 جمادى المواضيع / أكتوبر مسقط غزا 1، والملاذ الآمن للهروب من القلعة. كانت 45 الجسور العقيد المقيم الممثل الخليج الفارسي والحكومة الهندية رفضت العرض المقدم من الهدنة، ولكن زان الاجتماع المقبل. وترأس هناك محادثات مع مواضيع صحية Ntyjhkh زان في نهاية المطاف جمادى 24/12 أكتوبر مع سفينة الإنجليزية إلى بندر عباس.
قيس، الذين فقدوا القدرة على الحركة الخاصة بهم (Larymr، I/481، 482).
8 زان بن قيس (عهد: 1285-1288 ه / 1868-1871 م). زعيم المعارضة سيد سليم، Sydbn BNB Rvahh قبيلة في وادي خلفان الخليلي Smayl Hnavyan، محمد سالم سعد Batnh زعيم عشيرة Algharby، والشيخ صالح بن علي قبيلة ساعة، في اجتماع عقد في مسقط (1285 ه / 1868 م) انتخب لقيادة زان (انظر المنبثقة، 298، الولاء للالنص). كان النظام الجديد في الواقع يقود بينما خلفان الخليلي Sydbn، إمارة مسقط و. المسؤولين القضائيين، والزعماء الدينيين، وإدارة الشؤون المالية وغير رسمية المشاورات السياسية التي عقدت أيضا أعطى صفاته دينية قوية للجهاز وبالتالي الأبيض العلم الأحمر Mtvh العلم تحل محل القديمة ظلال وسلطنة عمان. وحظرت التبغ، المشروبات الكحولية والموسيقى.انه (Larymr، I/482-483). وعلاوة على ذلك، على الرغم من زان كان الولاء Hnavyan، ولكن فقط بعض من القبائل التي يهيمن عليها Frmanrvayanh Amamtsh Ghafry لم يتم التعرف عليه. هكذا بدأ زان في 1285 ه / 1869 م أول مركز استراتيجي Ghafry القبائل غزت وادي، والمساعدة على حصة من ساعة وSmayl Hjryyn وHbvs، وSyabyyn Ndabyyn وقمعت Rhbyyn، تقريبا كما دون أي مقاومة تغلبوا على صحار وMsnh والبوق.
بريطانيا العظمى المعترف بها رسميا سيادة زان، للسماح للعمل المنافسين بشكل كبير. سلطان المخلوع صحية بندر عباس إلى دبي، وصلنا في اتصال مع الوهابيين ممثل Sdyry، لكنه قتل في Sdyry 1286 ه / م 1869، في حادث عنف ونأمل أن الرياح كانت طبيعية. نجا Svyny الأطفال Sydnasr أخرى من مسقط وجوادر وشاه بهار قد تكون متاحة أيضا لبعض الوقت. وأدلى زان في شهري جمادى والمواضيع رجب / أغسطس وأكتوبر من العام نفسه وأخذ القلاع في عمان شعبة Bhla Mtsalhh وNzvy ورزاق وذمة تابعة لقبيلة BNB حي علي Jlan.ربيع الأول 1286 ه ذهب هناك في 8/18 يونيو 1869 م، ثم تحالف وثيق مع الشيخ أبو ظبي للذهاب للدفاع عن الحدود ضد المساعدات المالية على الدفع.منعت 1285 ه / CE 1866 والمخاوف من الاضطرابات المدنية له من مهاجمة لها. أمير الوهابية غزو بريطانيا العظمى من عمان إلى الهند، وبالتالي تمديد نفوذ الوهابيين، وكذلك العشرات من القوى الأوروبية الأخرى المؤثرة كانت المعنية، العقيد جسر في فبراير 1287 ه / 1870 م في اعتراف رسمي من زان السيادة (Larymr، I/489 ).شيوخ عجمان ودبي ورأس الخيمة ووجه أيضا، وأخيرا رجب 1287 ه / أكتوبر 1870 م في وادي Znk اندلعت الحرب بين الجانبين التي أدت إلى هزيمة زان. زان مع شقيقه إبراهيم إلى مسقط والعودة اجتماعات مع الحليف التركي، وسيف بن سليمان قواته في Ryam BNB القبلية بعد الدفع الانتهاء. استغرق الطريق الساحلي سيف إلى مسقط في شوال 1287 ه / يناير 1871 م من قبل Dravykht زان المقترحة. وقتل كل من في الحرب، والسيف زان (المرجع نفسه، I/487).
حكمت زان من الخوف والاشمئزاز حتى من البداية، وكانت القبائل الحضرية في وقت لاحق أيضا أوجيدا تدريجيا. على الرغم من أن الاتجاهات نظامه المتعصبين Abazy يميل الصعب في البداية، لكنه تلاشى تدريجيا نحو توطيد السلطة، وخسر في نهاية المطاف بازيان دعمه متحمس.

[رود]

بعد ان تيمور لمساعدة أبوظبي الشيخ صالح بن عيسى يدعو إلى التفاوض مسقط، ولكن التفاوض من 1322 محرم 1913 ه CE / ديسمبر فشل في مسقط (لندن، 395؛ فيليبس، 160).، 161). في ربيع الأول 1333 ه / يناير 1915 Ghafry القوات القبلية في العادي الإمام الشيخ Srkrdgyhmyrbn Ryam بيني Nasrv (من جبل Akhzari) وأتباع الشيخ عيسى Hnavyan نحو مسقط والشرقية الرصاص، لكنها فشلت في هزيمة القوات البريطانية. واضطر المواضيع Drrby 1333 ه / فبراير 1915 نائب الملك في الهند اللورد هاردينغ وسلطان مسقط، في محادثات مع المعارضة وبالتالي محادثات غير حاسمة Sltanba الإمام بدأت فترة طويلة من 5 سنوات. وكما جرت مفاوضات بين يسوع Syasybrytanya المختصة وممثل، ولكن السباق إلى توافق في الآراء الحرب. وكانت القوات التقليدية جود Brytanyamkhalfty، ولكن وحدات الانسحاب من البلاد، والملك يعرف الانتقال Ykbdt وخاصة بريطانيا العظمى، أفادت الأنباء أن مبيعات الكحول والتبغ والدين Mnhyat Abazy بصحة ولكنه Mobahat Khrydfrvsh كعبيد ويحظر السلاح. وأكدت المصادر ذاتها هيمنة بريطانيا العظمى على مدى Dryabvdnd السيادية ويريد فقط للحكم على الأمور الدينية Amambashd (لندن، 397). تقبل السلطان للشروط وحالة اللاحرب واللاسلم مستمرة. في 1335 ه / 1917 م والإمام صحية الرشيد، والقديسين إبراهيم Ahmdbn ابن شقيق الإمام ومثل Vkhvyshavnd Rstaq سلطان طرد وبالتالي أوجدت فجوة بين فروع عائلة Lbvsyd. فر Ahmdbn إبراهيم إلى مسقط لدعم الدفع.
بين 1331-1336 ه / 1913-1918 م، وتوقفت الحياة الاقتصادية والاجتماعية في المناطق الساحلية من عمان الاضطرابات الداخلية والحرب الأهلية في حرب الخليج الفارسي بنات أفكار الحركة. في الجزء الثاني من عمان "مسقط سلطنة" و "إمام عمان" تقسيم و. تيمور سلطان مسقط والمدن الساحل سيطرت محركات Mnatqdakhly والإمام الأخرى (الجذور، 299-300). الحرب العالمية الأولى، وضعت بريطانيا العظمى لBrqraryaramsh المؤلم. كان من المقرر في أوائل 1337 ه / 1918 سقوط نخطط لتعديل Havrsnmayndh السياسية بريطانيا العظمى في عمان إلى إعادة النظام المالي والأمن والحكومة مناصب رئيسية في إعادة هيكلة النظام المالي والأمن والحكومة مفتاح Nyzpsthay التي يجب أن تكون للموظفين وكان من المتوقع الإنجليزية إلى نقل الهندية. تلقى 000'650 روبية لدفع قروضهم سلطان عجز السياسية لقبول الخطة وتسليم السيطرة على Bhbrytanya الحكومة المركزية. ينجيت من 1337 ه / 1919 م كان Havrs خليفة حاول لتنفيذ برنامج الإصلاح. ولذلك فهي تسعى للتفاوض مع ارتفاع الإمام، ولكن الإمام رفض قبول الشروط المقترحة (لندن، 402-403). سلطان to're للخطر، لكنه قتل في الطريق بزيادة قدرها 50٪ Malyatkalahay المنتجة في إقليم القيادة تحت الضغط، ولكن السلام إلا بعد Amamsalm بن راشد في 1338 ه / 1920 م واحدا من رجال القبائل Vhybh آل Thqqyaft. تم اختيار بن سالم راشد، وهو وثيق محمد بن عيسى دعا بن صالح Bdallhkhlyly BNB Rvahh لقيادة القبيلة. ولكن محمد بن صالح Dstysy يعني في الواقع (وبشكل عام، 180-181)، وبالتالي يسوع السلطة المختصة الدينية (الإمام الاستحقاق)، والسلطة السياسية والعسكرية والخاصة، وذلك لأن بريطانيا العظمى اعترفت القبائل Vsltan له كممثل فقط. واستأنفت المفاوضات في نهاية المطاف في 11 Amamtv المملكة محرم 1339 ه / 25 سبتمبر 1920 تم إغلاق قرية التفاح العقد.أنشئت في أراضيها بطريقة مستقلة عن محرك الأقراص (أمين، 285). في الحقيقة 2 Bhjdayy إضفاء الطابع الرسمي على سيطرة والقيادة (انظر Qljy، 601-602، نص المعاهدة تعادل 300-301، لندن، 403-404).
في 1339 ه / 1920 م ماكالوم Ktpytan Syasybrytanya في الكويت أول ممثل من وزراء المالية والمستشارين وSltanbrgzydh الإنجليزية (فيليبس، 178، لندن، 42). المشكلة الرئيسية الثانية مع سلطان مسقط، Chgvngybrkhvrd الاقتصاد الساحلية وإلى أي مدى السلطة لحكم تواجهها. كامل 1344 ه / 1925 م في مجال التنقيب عن النفط العقد مع شركة النفط الملغاة.الجمارك والموانئ Brpayyadarh صور وصحار Batnh، الحكومة ليس فقط قوة الحكام القليلة Mqavmtqabylblkh ومستقلة عمليا حمد آل Fyslrvbh Bvsyd وجهه. السعد قبيلة Batnh يمكن أيضا مسقط الجهود للتخلص من 2 سنة Gmrkkhanhta وأخيرا تم حل هذه المشكلة إلا من خلال إشراك بريطانيا العظمى العسكرية. أيضا في Mshqt الجنوب، والحكومة لممارسة سلطتها Grftaryhayy Brytanyatvanst تشكل جزءا هاما من النظام الجديد بالقوة، ولكن على المناطق القبلية داخل الوجه وBNB Jlan علي Bamqavmt والشيخ تحولت إلى استقلالها قراءة Amyrjlan، مع أداء كل من السلطات الجديدة في مسقط، مع Yarybrytanya، كانت ناجحة.
ضمن الإمام العماني محمد بن عبد الله الخليلي Vzyastva تتمتع الفترة التي تسبق 1359 ه / 1940 م التي كتبها ثلاثة اشخاص Adarhmy: الإمام محمد بن عبد الله، عندما تم اختياره لقيادة Anzvadr الطريق قبل 35 عاما كان يسوع وكان القوة السياسية والعسكرية في يد بن صالح بن Nbhanyh Vslyman Hmyr يسمي نفسه ملك Akhzari جبل المحكوم.
مصطلح الوهابية الأمير سعود عبدالعزيز فإننا نتطلع إلى توسيع أراضيها، لا سيما في شرق Jzyrhalrbbh خياطة. الإمام لمنع هذا الخطر، ووحدات قوة Hnavy Vghafry إلى الأمر، وسليمان بن عيسى بن صالح أرسلت Hmyr للذهاب. جاء يسوع Salhbr العبرية Dryz باردة، ولكن المرض أجبره على التراجع. سعى الخميني تسعى إلى الاستقالة في أعقاب هذه الأحداث، ولكن Ranpzyrftnd الشيوخ وعاش حتى كان قلقا أيضا استقالته عن التنقل الوهابيين (عموما، 181-182، لندن، 410-411). سلطان عام 1351 ه / 1932 وكان AD تقاعد لصالح ابنه، غادر تيمور Sydbn Manra والامواج في مختلف مدن الهند، ودفن في النهاية 1385 ه / 1965 مومباي ماثر حيث توفي و. Drman حكمه بلغت ذروتها في بريطانيا العظمى.
12 Sydbn تيمور (حكم: 1351-1390 ه / 1932-1970 م). كان واحدا من المدارس بريطانيا العظمى الهندي الملكي وتدريب ثم في بغداد وعمان Bazgshtbh استبدال رئيس الوزراء بعد محمد أحمد Alghsham كان Frmanrvayyprdakht فعلا في 1351 ه / 1932 م، رسميا العرش. انه، مثل مستشاريه الإنجليزية، ولكن حاول كسب مزيد من الحرية وتسديد الديون الثقيلة على مدى Azdvran الأم على قيد الحياة يميل إلى أسفل على بريطانيا العظمى. وكان بالتالي الموارد الإدارية والمالية لدفع الناس Bazsazydstgah Vmalyathay الثقيلة. مع تحركاته كبيرة Aynhmhaqdamat في الحقل المخصص.
في هذه الفترة، Nzamamamt في عمان المزيد من وجد الإمام، ويتقن العبرية للمملكة صلاة AH 144 / القرن 20 إلى M مدى وصلت حدودها الى الجنوب من بلد BNB Bvhsn، Azmshrq في الجبال للهجرة، من الشمال إلى العبرية والغرب هي Shnzarhay الخالي الربع Rsydv دولة عمان والشرقية والمناطق Smayl الوادي والجنوب المدقع Zahrh Shmaljlan Alakhzr Aljbl وكان تحت تأثير الإمام (لندن، 411-414). ومكتب الإمام من القضاة وTmymh (Tmaym، وزعماء القبائل) وغيرها Mntfz لي، أهم المدن القاضي وتم تثبيت المحافظ والإدارة المحلية للجمعيات الخيرية وتضيع Tmaym Bhgrdavrndgan، وهكذا، وبعد الرسمي كان عليه أن يتصرف.قوة صغيرة تتألف Amamhmvarh من 400 إلى 500 طن، وأنه على استعداد لخدمة بلده Prchmvyzhh ارتقى الى الوراء. كان العلم الأحمر الأبيض العلم Afqytrsym تحت نصر الآية 'الله بلدي والنصر وشيك "وقد كتب (لندن، 413-414).
في هذه الفترة من العلاقات الصعبة مع الإمام سلطان مسقط الرياض المسؤولين السعوديين، ومشكلة الجفاف عقود دائمة الهجري 60-1340 / 40-1920 Khdr السنوات الأخيرة من العقد كان 1360 ه / م 1940، وكان تدمير العديد من القرى Khabady مهم جدا كان Alqabl، مركز القبلية شبه خالية من ساعة نسمة. عام 1365 ه / 1946 Mysy بن صالح بن سليمان توفي شخص Hmyr وحلت محلها قيادة قوية. في Qlmrvmsqt، الإمام محمد بن عبد الله خليل سلطان في وقت وفاته عام 1373 ه / 1954 وجدت Madamh، حاولت أن تجعل موقفها أكثر اتساقا.Drmhrm 1374 ه / سبتمبر 1954 غزا جيش الملك العبرية المتحدة لبريطانيا العظمى المملكة مخفر فصلها عن Vqlmrv الإمام (لندن، 418). دعا الإمام Ghalbbray بالتالي تهيئ نفسها ربيع الأول 1374 ه / نوفمبر 1954 م وAthadyhrb عضوية، ولكن الإمامة عضوية عمان (خليل، 2/177) وجاء في وقت متأخر، ويدعي Drjmady الأول 1375 ه / ديسمبر 1955 م سلطان كان التفاح معاهدة بالتآمر مع السعوديين قد انتهكت Mshtrkamam الغالبة، غزت العاصمة Nzvy القيادة أنه قد انتشرت Sanrhbran.عمان Zyqdh دفع أخيرا في 1376 ه الأخ / يونيو 1957 Khfalyt M لقد انضم إلى القيادة في Nzvay المحتلة.واحتلت مدينة مرة أخرى وقمعت Nyrvhayamam Nzvy. وأخيرا رجب 1378 ه / يناير 1959 مع الإمام غالب بن سليمان طالبان Babradrsh Hmyr وغيره من القادة فروا إلى الحكومة Tshkyldadnd الدمام في المنفى داخل البلاد واستمرت عمليات Chrbky (أكاديمية، 115-116). مواضيع Drrby 1380 ه / أكتوبر 1960 قضية 10 بلدا، في خطة عمان العربية يدعو الجمعية العامة للأمم المتحدة، لكنها عارضت بريطانيا العظمى.أرسلت الأمم المتحدة لجنة لمراجعة Hqayqbh عمان. اللجنة في تقريرها أوصت بريطانيا العظمى على وجه السرعة "محمية" على الأردن، ولكن الأردن لم Mhaflbyn ومازال مثيرا للجدل قضية دولية. و. أعمق وأوسع حملة العمانيين Adamhyaft القتال بين 78-1376 م / 59-1957 كان زعيم M التقليدية، لكن الثاني Mbarz · hnymh 1380 ه / 1960 م في واحدة من الدول الأكثر حرمانا من عمان، ظفار، اتخذ على الفور بدأت القوات البريطانية Shklchryky لقمعه (هوليداي ، 53).
في 19 جمادى الأول 1390 ه / 23 يوليو 1970 م سعيد السلطان قابوس بن لذرية Kvdtaykhanvadgy البيت جاء إلى السلطة وعمه طارق بن تيمور أصبح وزيرا للبلاد دعا رئيس وغادر (مانسفيلد ، 212) التي تم إرسالها إلى لندن، حيث توفي Sansydbn تيمور.
خلال Sydbn تيمور، في أعقاب معاهدة الصداقة والبحرية وتجارية 19 ربيع الأول 1371 ه / 2 ديسمبر 1951 في السنوات ال 10 من الطعون، و1376 ه / أغلقت 1957 معاهدة AD مع بريطانيا العظمى، بما في ذلك Kmkhaynzamy تلقي والاقتصادية والثقافية ضد المرافق للأراضي عمان Paygahhaynzamy إنشاء جعلت بريطانيا العظمى (Qdvrh، 76-77). على الرغم من AH 1384 Nftdr / AD 1964 والتي إصدارها في عام 1387 ه / م 1967، والاقتصادية والثقافية وBhdashtykshvr لم تتحسن حتى 1390 ه / م 1970، وسلطنة سوى ثلاث مدارس ومستشفى (الانتماء إلى البعثة البروتستانتية الأميركيين) أن ( أصر مانسفيلد، 211) وسلطان أن قضى عائدات النفط على الإنفاق الدفاعي Nkthpay يتم تمويله. سعيد بيع وشراء المستخدمة في جميع أنحاء سلطان Dvranfrmanrvayy كان لا يزال في رواج (السيد و 107 "الشرق الأوسط"، 582).

المراجع: إقبال، A.، دراسات في جزر البحرين والخليج Svahlkhlyj طهران، دار، رقم 1328؛ أوبري، جون، والسفر، والترجمة، علي Eghbali، طهران، المعمرة، و 1363 SH؛ Bvndarfsky، غريغوري، والمقاتلين التفوق الإمبريالية في الخليج الفارسي، ترجمة SA. M.. سبت طهران، Aboureihan، 1361 عندما ولد، يا سيدي، MA، الخليج الفارسي، طهران، VM العلوم الإنسانية، 1356 SH؛ Stvdard، Lvtrvb، Hazralalm Aaslamy Jahnvyhz الترجمة، الشارب، Daralfkr، 1971 ه؛ Sdydalsltnh، علي محمد، بندر عباس والخليج الفارسي وأشاد أحمد Bhkvshsh السلطة وضد طهران، عالمية للكتاب، 1363 السبت، الحدود، طهران، 1346 ش؛ ثقافة المعرفة المعاصرة اتحاد الجمهوريات الاشتراكية السوفياتية الدول العربية، ترجمة MH العاصمة طهران، كاوه، 1361 SH؛ Fsayy، H.، الناصرة Farsnamh، طهران، 1315 قبل الميلاد؛ Qdvrh، Zahyh، Alhdys التاريخ العربي، بيروت، Daralnhzhalrbyh، 1985 M؛ Qljy، لذلك، شركة الخليج العربي، بيروت، مؤسسة Daralkatb، 1965 M؛ Krzn، جورج N.، إيران وGhlamlyvhyd إيران مترجمة Mazandarani، طهران، مركز النشر العلمي والثقافة، و 1362 SH، كيلي JB، Alhdvd Alshrqyh، مثل Aljzyrhalrbyh، خيري حماد، بيروت، Darmktbhalhyah، 1971 م، الاسم، MS، على افتتاح البوابة، سعيد نفيسي الجهد، طهران، 1317 ش؛ يأتي صحيحا والتاريخ السياسي في منطقة الخليج الفارسي، طهران، النسبية شركة كتاب الرابطة، S 1344، هاليداي، فريد Mzdvrananglysy: "الفوضى زي" في الخليج الفارسي، وترجم الى القانون أختار محمد، طهران، 1339 ش؛ ويلسون، أرنولد، الخليج الفارسي، وترجم MS، طهران، ترجمة والنشر المجلس، رقم 1348، أيضا:


التراجع عن التعديلات

Alpha

أمين، S. H.، الشرق الأوسط النظام القانوني. غلاسكو. رويستون المحدودة. 1985؛ هاي، روبرت. الخليج الفارسي الدول. بالتيمور، ومعهد الشرق الأوسط، عام 1956؛ Keesing Archiues المعاصرة، مؤشر، JB كيلي، "A انتشار الغضب؛ القبائل، السياسة، وRoligion في سلطنة عمان وسلطنة عمان المتصالح"، وشبه الجزيرة العربية، لندن، جورج الن، 1972؛ خليل، محمد، والدول العربية وجامعة الدول العربية، بيروت، Khayats، 1962؛ اندين، روبرت GERAN، عمان منذ 1856؛ نيو جيرسي، مطبعة جامعة برنستون، 1967؛ لوريمر، JG، معجم من الخليج الفارسي وعمان والسعودية والوسطى، كالكوتا، مدير الطباعة الحكومي، 1915؛ لوكهارت، L.، نادر شاه، لندن، Luzac، 1938؛ مانسفيلد، بيتر، والشرق الأوسط، لندن، مطبعة جامعة أكسفورد، 1973؛ مايلز، SB، والبلدان والقبائل في الخليج الفارسي ، لندن، فرانك كاس وLTD شركة، 1966؛ الشرق الأوسط وشمال أفريقيا 1984-85، لندن، أوروبا المحدودة Poblication؛ نيبور، كارستن، Beschreibung فون Arabien، غراتس، 1969؛ بيرس، FB، زنجبار، لندن، 1967 ؛ فيليبس، وندل، عمان، تاريخ، بيروت، مكتبة لبنان، 1971، مؤشر؛
بيرغ نيسي

التراجع عن التعديلات

Alpha

[رود]

بن السند، عثمان (1180 - بعد 1242 ه / 1766 - بعد عام 1826 قبل الميلاد)، الملقب Bhbdraldyn، مؤرخ، باحث وشاعر والفقيه. انه ولد في نجد، ولكن Khalh (MJM، 6/256؛ Mstdrk، 457) ومن المعروف أن جزيرة ظائف ادته · ح Kvytamrvzy Fylk وهضبة منه. بن ثيقة الشباب في البحث عن وسيلة في العراق، الأول في البصرة المقيمين، وبالتالي المعروف أيضا باسم البصرية (Khalh، MJM، 6/255؛ Zrkly، 4/206)، ثم توجه إلى بغداد في الأدب، كان مبادئ الفقه وBhshhrt الضيقة. بعض Hnblydansthand له (المراغي، 3/143)، ولكن S Brvklman II/791)، وقد دعا المالكي له. انه Nyzgrayshdasht Bhtsvf، وأتباعه قد نظرت Tryqtnqshbndy (بغداد، Ayzah، 2/498؛ هومو، هدية، 1/661؛ Bankypvr؛ XIII/166 نصيحة: مواصلة Hmynmqalh). داوود باشا، الحاكم العثماني في بغداد التحق دخله Shmarnzdykan والكتاب كتبت الأخبار والمعلومات (المراغي، المرجع نفسه)، وعلى ما يبدو، هو بقي في الخدمة حتى النهاية. Brvklman II/739) Shkhsytabn قد ذهب الوثيقة خطأ ويعتقد أن ابن عثمان المالكي الوثيقة Smanbn لهما دليل البصرية.
على الرغم من أن ابن ثيقة مكتوبة قصائد كثيرة، Amashhrt ذمته كتاباته التاريخية. كما تعتبر كتبه كمصادر للAslytarykh العراق في القرون الأخيرة (سركيس، 2/313). البنود أعلاه حيث الأرباح الكتابات المعاصرة كثير من أعماله، بما في ذلك تاريخ Zavy بين آل Ahtlalyn (6/7، 62، 156)، علي خان الكتاب الشعراء Alhlh (2/240)، وRaqyh المواضيع سركيس (1/197؛ وقد استفاد 200، 2/25، مربى) وسليمان باشا حاكم بغداد Ktabdavd شريط (ص 99، 229، 352) من عمله.
Abnsnd Tarykhdrgzsht Rvshnnyst بشكل صحيح والسنة 1240 ه / 1824 م (TLS، 222)، و 1242 ه / 1826 تم ذكرها CE (المراغي، 3/143)، 1248 ه / CE 1832 و 1250 ه / AD 1834 (TLS، المرجع نفسه)، وحتى Brvklman II/791) S، توفي عام 1257 ه / 1841 م لDansthast المحتمل قليلا، ولكن نحن على يقين من أنها رمضان 1242 / أبريل 1827 على قيد الحياة، وفقا لبعض ما ثائق المحكمة، في هذا التاريخ، وتعرض الهدايا Bhvy. المزيد من الدراسات حول آل سعود، وهذا الكتاب يحتوي أيضا على أخبار عام 1242 ه (سركيس، 2/98، الهامش).
المطبوعات: اصفي Almvardmn Slsal الظروف Alamam خالد الشيخ خالد Asfyalmvard أو الأذى يجري Ahvalshykh خالد النقشبندي. هذا الكتاب في 1313 ه / م 1895، في القاهرة، تم نشر؛ Avzhalmsalk Alamam الفقه مالك الأذى، والطباعة، بومباي، 1360 ه / م 1941، Mkhtsralmrvsy نفسها التي إضافات الوثيقة بن لأمر له؛ Tfhymalmtfhm، والتاريخ يعلمنا Almtlm، طباعة كازان اتحاد الجمهوريات الاشتراكية السوفياتية ، 1896 M، ودراسة آل سعود Btybakhbar Alvaly ديفيد أو الدراسة الأذى سعود أخبار العالم 'Alvzra وAzmhm K ديفيد · htvst بيل حلوان A. ملخص وBC 1304 في بومباي سعود Mkhtsrmtal آل الطباعة الحجرية أخبار Btyb ديفيد Alvaly و1371 ه / م 1951، في القاهرة في محاولة Mhbaldyn AMA Khmsvn اعظ وKhmsh وأنا Tarykhalraq الطبعة الثانية كانت Sbayk A. Njl الأذى Alsjd Rzqalasd أخبار، بومباي، 1315 ه / م 1897، ويقدم المؤلف لمحة موجزة عن الكتاب القديم وTvstkhvd على ما يبدو.
تأثير الخطية: Z - في الفقه والحديث: Bhjhalbsrlnsr النخبة Alfkr التقليد القديم، والحفاظ عليها في معهد الدراسات الشرقية في الاتحاد السوفياتي (Khaldvf، (I/72 الأذى Bhjhalnzr البغدادي (هدية، 1/661) أنه Alfkr Zkrkrdh أجل النخبة، ولكن ابن عباس. ومن المعروف أن الوثيقة الأولى (انظر: Daralktb، 1/264)؛ Thfh Althqyq Lmrfh الغاز المؤلف Alsdyq فاي Alfrayz سطر في Basyhbsrh محفوظة (خان Mkhtvtat، 2/132) من Alghrr B. شوهدت في Daralktb ( الذكر)، وأضاف صاحب البلاغ عام 1236 ه / 1820 م مكتوبة على Tlyqaty K · تقرير التنمية البشرية Khzanh الرباط محفوظة (Zrkly، 4/206)؛ Alfayz الأذى Alfrayz العلوم في Basyhbsrh (خان Mkhtvtat، 2/52) B - التصوف: Alrsalh Altsvf الأذى، وKtabra واحدة من الأعمال النادرة من الأشياء الأخرى التي لديها بارز الصوفية النقشبندية الشيخ خالد الفضائل Mdtadrbarh المكتوبة (Bankypvr)؛ XIII/166-7 C - الأدب: القشرة Alghshyan بناء الجملة القرف Alansan Mqlh، محفوظة في Basyh البصرة (خان Mkhtvtat، 2/64)؛ Aljvahr الأذى Alrvz الفريدي في Basyh البصرة (أي، 2/131) من الفريدي الجوهر (TLS، 201)، ومؤلف العمل، وكما يوحي عنوانها، ويصف انه Qsydh في علم العروض؛ Alsarm Alqrzab الأذى Nhr Akarmalashab أن ألوم شعرها وعدة نسخ من الألف إلى الياء · hryh (AZ · hryh، 5/177)، جامعة الملك سعود (Fhrs، 5/142) والبصرة Basyh (خان Mkhtvtat، 2 / 134) متوفرا، العديد من قصائده في جمع من البصرة Basyh (أي، 2/103) سجلت ذلك؛. العادية الأذى جوهر آل Mdayh Hmyr (Zrkly، 4/206)؛ Nzmmghny Allbyb ابن هشام عن 5، 000 بت وصف النظام Alvrqat حكم اللمم اه Alhrmynv (المرجع نفسه)، ومجموعة من الاطروحات له، بما في ذلك Alsamr Fkahh وAlnazr Qrh، Alshr Nsmat، Rvzh Alfkr يوضع في Daralktb (المرجع نفسه)، د - التاريخ: Alghrr الأذى Alqrn الأموال Alsals عشر (المرجع نفسه).
الأعمال المنسوبة: Mnzvmh Fqhalmalkyh الأذى (بغداد، هدية، 1/661). هذا النظام على ما يبدو نفس Avzh Almsalk، وخاصة كتب ابن البغدادي في الوثيقة Almsalk Avzh لم يتعلم.
المراجع: من الألف إلى الياء · hryh، قائمة، بغداد، Ayzah، وطي، هدية، خان، علي، شعراء Alhlh Avalbablyat والنجف عام 1372 ه / CE 1952، سوكولوفا، Mkhtvtat Almktbh Albasyhfy Albsrh، العراق، 1380 ه / م 1961؛ قائمة Daralktb؛ قال Zrkly، سركيس ويعقوب والمناقشات Raqyh، بغداد، 1367 ه / م 1948، قطاع سليمان، عبد العزيز، D. بغداد Bashavaly، القاهرة، AH 1387 / م 1967، TLS، محمد أسد، وشاشات القرف Mkhtvtat Khzaynktb Alavqaf، بغداد، 1372 ه / م 1953؛ Zavy، A.، تاريخ آل فاز المراغي، عبد الله مصطفى، Almbyn، بيروت، 1394 ه / م 1974؛ Bynahtlalyn، بغداد، 1372 ه / م 1954؛ Fhrs Mkhtvtat المجتمع Molk سعود، الرياض، Khalh، عمر R.، Mstdrk، بيروت، 1406 ه، وطي، MJM Almvlfyn، بيروت، 1957 م؛ أيضا:
Bankipore؛ GAL، S؛ خالدوف.
إعادة Pvrmradytayp MJ * 2 * A * 1 * المستوى تسبب


التراجع عن التعديلات

Alpha